امین رجبی- سردبیر
در واپسین روزهای اردیبهشت‌ماه، دو انتخابات مهم را پیش رو داریم: ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا.
اکنون ثبت‌نام‌ها به انجام رسیده و صلاحیت نامزدها نیز اعلام شده است. از طرفی مردم نیز گمانه‌زنی‌ها و بررسی کاندیداها را آغاز کرده‌اند تا بتوانند افراد اصلح را برای اداره دو رکن مهم کشور یعنی قوه مجریه و شوراهای اسلامی شهر و روستا برگزینند.
انتخابات یک فرآیند تصمیم‌گیری رسمی است که طی آن مردم یا بخشی از مردم برای اداره امور عمومی خود، شخص یا اشخاصی را برای مقامی رسمی به مدت معلوم با ریختن رأی به صندوق‌های انتخاباتی بر می‌گزینند. از سده ۱۷ میلادی به این سو، برگزاری انتخابات سازوکار معمول برای تحقق دموکراسی نیابتی بوده است. (ویکی‌پدیا)
به این معنا که چون امکان حضور تک‌تک مردم در تصمیم‌گیری اداره امور یک کشور، شهرستان یا شهر و حتی روستا وجود ندارد، افرادی را بطور نیابتی به نمایندگی از خود بر می‌گزینند تا در یک دوره معین، به جای آنها تصمیم بگیرند و به نمایندگی از آنها عمل کنند. به همین ترتیب است که رئیس‌جمهور یا نماینده مجلس یا اعضای شورا انتخاب می‌شوند تا به جای مردم امور جامعه را سامان بخشند.
هر شهروند کشور به شرطی که به سن قانونی رسیده باشد حق رأی دارد. اما گاهی به هر دلیل، افراد از حق رأی خود استفاده نمی‌کنند.
دلیل آن ممکن است بی‌تفاوتی نسبت به امور جامعه باشد، و یا نداشتن عقیده به این که رأی او می‌تواند در اداره کشور و جامعه اثرگذار باشد. گاهی نیز برخی از انتخابات قهر می‌کنند.
تجربه دوره‌های متمادی انتخابات در کشورهای دیگر و کشور ایران و حتی شهرستان خودمان نی‌ریز نشان داده که نیامدن پای صندوق رأی با هر توجیهی، در نهایت به ضرر خود مردم تمام می‌شود. چرا که اگر مشارکت پایین باشد، کسانی مثلاً به شورای شهر یا روستا راه می‌یابند که اگرچه قانونی هستند، ولی در واقع، نماینده واقعی مردم به شمار نمی‌روند و در یک انتخابات سرد برگزیده شده‌اند.
آخرین نمونه آن همین چند روز پیش در ترکیه اتفاق افتاد. برخی گروه‌های مخالف اردوغان و از جمله کردها، شرکت در همه‌پرسی اصلاح 18 ماده قانون اساسی برای گذر از نظام پارلمانی به نظام ریاستی را که به پیشنهاد رجب طیب اردوغان انجام می‌شد تحریم کرده و به همه مردم اعلام کردند در انتخابات شرکت نکنند. نتیجه آن شد که با فاصله نزدیکی، مخالفان اردوغان در همه‌پرسی شکست خوردند. شاید اگر همه اقشار و گروه‌ها در این همه‌پرسی شرکت کرده بودند، اکنون حکایت دیگری در ترکیه جریان داشت.
یا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1392 که به پیروزی روحانی منجر شد، همه دیدیم که روحانی با اختلافی ناچیز در همان دور اول پیروز شد و انتخابات به دور دوم کشیده نشد. شاید اگر در روزهای آخر و بویژه در روز رأی‌گیری، طرفداران روحانی با انتخابات قهر می‌کردند، اکنون کس دیگری رئیس‌جمهور کشور بود. در آخرین انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه نی‌ریز و استهبان هم اتفاقی جالب رقم خورد و دکتر مسعودی با ١١٩ رأی اختلاف برنده شد.
می‌بینیم که همواره آنها پیروز میدان‌اند که از همان یک رأی خود هم نمی‌گذرند و در انتخابات حضور می‌یابند.
شاید انتظارات ما از شورای شهر یا روستا و یا رئیس‌جمهور به هر دلیل برآورده نشده باشد، اما چاره کار نه رأی ندادن، بلکه حضور محکم‌تر در انتخابات است. چه اینکه تنها راه رسیدن به دموکراسی و مردم‌سالاری واقعی، از راه انتخابات می‌گذرد.
اهمیت مسئله حضور در انتخابات، تا آنجا است که حتی در برخی کشورها، رأی دادن اجباری است. اگر افرادی که شرایط رأی دادن را دارند در انتخابات شرکت نکنند با اقدامات تنبیهی مثل جریمه مالی مواجه خواهند شد. (همان)
نکته دیگر این که انتخاب هم باید آگاهانه و ناظر به پیشرفت شهر و روستا و کشور باشد. متأسفانه گاهی ما مصالح عمومی را زیر پا می‌گذاریم و ملاک‌های خاصی را در انتخاب خود در نظر می‌گیریم. این مسئله بویژه در انتخابات شوراهای اسلامی نمود دارد که رأی‌ها با توجه به قومیت و محله و منطقه به صندوق ریخته می‌شود و از همین رو احتمال دارد افراد شایسته کمتر امکان حضور در این نهاد را پیدا کنند.
در حالی که یک عضو واقعی و قوی شورا می‌تواند گاهی جلو یک تصمیم اشتباه را بگیرد و یا موجب تصویب یک مصوبه مفید در شورا شود که در نهایت نفع آن به مردم می‌رسد.
نکته آخر این که پس از انتخاب افراد به عنوان رئیس‌جمهور یا عضو شورا یا نماینده مجلس، رأی دهندگان باید نظارتی مستمر بر روی عملکرد آنها داشته باشند و آنها را به حال خود رها نکنند.
در دموکراسی‌های باسابقه غربی، احزاب قوی و فعال همواره به عنوان اهرم نظارت بر نمایندگان مردم عمل می‌کنند. همچنین مطبوعات و سازمان‌های غیر دولتی نیز به طور جدی کار نظارتی خود را انجام می‌دهند. به همین طریق است که جلو فساد گرفته می‌شود و شفافیت بالا می‌رود.
در کشور ما اگرچه احزاب شکل نگرفته‌اند و مطبوعات، قوی و چابک نیستند، ولی باز هم می‌توان از طریق ظرفیت مطبوعات و حتی شبکه‌های اجتماعی کار نظارت بر نمایندگان مردم را انجام داد.
منبع: ماهنامه نی‌تاک / شماره 3 / اردیبهشت 1396
نظر شما
