در ادامه دو نوشتار قبلی با عناوین «دمکراسی یعنی چه؟» و «دمکراسی از کجا آمده است؟» در این شماره به پاسخی ساده به این سوال میپردازیم که فایدههای دمکراسی چیست؟
حضور مردم در فرآیند تصمیمسازی برای اداره جامعهای که در آن زندگی میکنند نتایج مثبت متعددی دارد از جمله:
١- مردم در نتیجه تصمیم خود سهیم هستند؛ بنابراین خوب و بد آن به خودشان برمیگردد. لذا اگر انتقادی داشته باشند اول به خودشان برمیگردد، چون حاکمان برآمده از انتخاب مردم هستند. همانگونه که دردو نوشتار قبل شرح دادیم، در دمکراسی، قدرت سیاسی و حق اداره جامعه متعلق به مردم است و همه مردم جامعه از سهمی مساوی برخورد دارند، بنابراین در فرآیند انتخابات هر فرد به حکم شهروند کشور بودن، یک رأی دارد.
٢- رأی دادن مردم به حاکمان و رأی گرفتن حاکمان از مردم بر مبنای قراردادی به نام قانون اساسی است، این قرارداد دو سویه است، مردم حقوق و مسئولیتهایی دارند و حاکمان نیز حقوق و مسئولیتهایی . چنانچه حاکمان به وظایف خود عمل نکنند، حقوق مردم را ضایع کنند، قانون را نادیده انگارند وخودسری و خودکامگی پیشه کنند، مردم با استفاده از حقوق قانونی خود در ابتدا درصدد اصلاح آنها برمیآیند و در صورت بینتیجه بودن با ابزار قانون آنها را عزل میکنند.
٣- جامعه دموکراتیک از آزادیهای عمومی مانند: آزادی قلم، بیان، اجتماعات، رسانهها در چارچوب قانون برخوردار است. این ویژگیها موجب تشکیل و تقویت انجمنها، گروهها، تشکلها وحزبهای مختلف میگردد. این نهادهای مردم نهاد یا سازمانهای مردم نهاد (سمن) یا نهادهای مدنی (N.G.O) در چارچوب آزادیهای موجود، از قدرت سیاسی برخوردارند. چنانچه حاکمانِ رأی گرفته از مردم به وظایف و مسئولیتشان عمل نکنند و پاسخگوی مردم و سمنها هم نباشند، مردم فشار شدید جمعی بر آنها وارد میکنند، تخلفات و کوتاهیهای آنها را افشا میکنند و به عبارت ساده فشار افکار عمومی حاکمان خودکامه را رها نمیکند و آنها را یا وادار به تجدیدنظر در رفتارشان میکند یا وادار به کنارهگیری. برای مثال انتخابات قبل از موعد و زودرسی که در بسیاری از کشورهای دموکراتیک انجام میشود علت عمدهاش همین است. البته قانون اساسی هر کشور راهکارهای دیگری نیز برای حل چنین مشکلاتی ارائه میدهد، مثلاً پارلمان یک مجلسی یا دو مجلسی در بسیاری از کشورها حق طرح سؤال، استیضاح و در مواردی محاکمه و عزل مقامات تراز اول کشور را دارد.
٤ - نظارت اجتماعی بالاست و لذا نورافکن افکار عمومی جای تاریک چندانی برای رشد فساد نمیگذارد. هر نوع فسادی اعم از فساد اقتصادی، سازمانی، اخلاقی، قانونگریزی، سوء استفاده از قدرت و... توسط رسانهها ، حزبهای مستقل، اتحادیههای صنفی، انجمنهای حقوقی، مؤسسات غیر حکومتی پژوهشی و ... افشا میشود.
اینها مهمترین فایده های دمکراسی است.این فواید زمانی اثربخش است که جامعه پایهها و ارکان دمکراسی را پذیرفته و نهادینه کرده باشد.
در نوشتارهای بعدی ابعاد این مسئله را بر مبنای سؤالاتی که در سرمقاله هفتهنامه شماره ٣٣٣مطرح کردیم، پی خواهیم گرفت.
شاد و سالم و موفق باشید