نشتری بر جان خویش

امین رجبی
سردبیر نی‌ریزان فارس

هفدهم امرداد هر سال همزمان است با روز شهادت مظلومانه محمود صارمی مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف.

۱۷ امرداد سال ۱۳۷۷، محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی مستقر در مزار شریف افغانستان، به همراه ۸ نفر از کارکنان سرکنسولگری ایران در این شهر، توسط عوامل گروه طالبان به شهادت رسیدند.

محمود صارمی تا آخرین لحظات زندگی، در حال ارسال خبر بود.

آخرین پیام او این بود: «مزار شریف سقوط کرد. هفدهم مردادماه ۱۳۷۷، اینجا محل کنسولگری ایران در مزار شریف است. من محمود صارمی خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران هستم. گروه طالبان چند ساعت پیش وارد مزار شریف شدند. خبر فوری، فوری. مزار شریف به دست طالبان سقوط کرد. عده‌ای از افراد طالبان در محوطه کنسولگری دیده می‌شوند. به من بگویید که چه وظیفه‌ای ...»

این نوشته را با استفاده از آخرین جمله شهید صارمی پی می‌گیرم.

... چه وظیفه‌ای؟

براستی در برابر این آخرین پرسش، چه پاسخی باید گذاشت؟ خبرنگار در برابر جامعه چه وظیفه‌ای دارد؟

همکاران ما هر سال به مناسبت روز خبرنگار و در مجامع مختلف، توقعات خویش از ادارات و نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی و مردم را بیان می‌کنند. مسائلی از این دست:

- مسئولین بدانند و باور کنند که یکی از پایه‌های مهم دموکراسی در هر جامعه‌ای، رسانه‌های آزاد و شجاع هستند.

- آزادی و امنیت رسانه‌ها را به رسمیت بشناسند و آن را محدود نکنند و این را بدانند که رسانه ابزاری برای مبارزه با فساد و پیشگیری از آن است.

- به جریان آزاد اطلاعات کمک کنند و جلو دسترسی خبرنگار به اطلاعات را نگیرند. «آنان باید خود را امانت‌دار اطلاعات و نه مالک آن بدانند؛ چرا که اطلاعات مانند انفال جزو منابع عمومی جامعه است و باید در اختیار مردم قرار گیرد». (به نقل از حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد)

این موارد و بیش از آن بارها و بارها گفته شده و دیگر نیازی به تکرار نیست؛ هرچند آن روز را که به اینها برسیم، باید مدینه فاضله خبرنگاری بدانیم.

اما ما هم به عنوان خبرنگار وظیفه‌ای داریم و باید برای آخرین پرسش آن خبرنگار شهید، پاسخی داشته باشیم؛ پاسخی به وجدان خویش و برای آگاهی از رسالتی که بر دوش داریم.

خبرنگاری وظایفی تعریف شده دارد که اصلی‌ترینِ آن، تلاش برای یافتن مشکلات مردم و رفع آن، و بالا بردن آگاهی‌های جامعه است.

اما کار خبرنگاری نیاز به رعایت اخلاق حرفه‌ای نیز دارد. چرا که قلم در دست خبرنگار چون شمشیری است که هم می‌تواند ظلم و بیداد کند و هم برپا دارنده عدل و داد باشد.

بر اساس اصول اخلاقی که در سال 1996، از سوی جامعه روزنامه‌نگاران حرفه‌ای منتشر شده است، خبرنگار باید ویژگی‌هایی اخلاقی را دارا باشد که مهمترین آنها به قرار زیر است و ما به عنوان خبرنگار باید خود را ملزم به رعایت آن بدانیم:

- جستجوی واقعیات و انعکاس عادلانه و کامل مسائل و رخدادها.

- امانت‌داری حرفه‌ای به عنوان سنگ بنای اعتماد جامعه.

- جستجوی حقیقت و انعکاس آن.

- راستگویی، عدالت و شجاعت در جمع‌آوری، انعکاس و تفسیر اطلاعات و وقایع.

- پرهیز از کوچک یا بزرگ‌نمایی واقعیات وتحریف.

- پرهیز از سرقت ادبی.

- حمایت از تبادل آزاد دیدگاه‌ها، حتی دیدگاه‌های مخالف.

- انعکاس صدای آنان که صدایشان شنیده نمی‌شود.

- نظارت بر عملکرد مسئولین و صاحبان قدرت.

- دلجویی از آنان که به خاطر پوشش خبری متحمل ضرر و زیان شده‌اند.

- در کار خبری،‌ مواظبت از گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، زنان و سالمندان.

- احترام به زندگی شخصی مردم. مردم عادی حق دارند اطلاعات خصوصی خود را حفظ کنند.

- مجرم نخواندن متهم، قبل از صدور حکم دادگاه. متهم و مجرم نیز حقوق انسانی دارند.

- استقلال حرفه‌ای و پرهیز از انجام هرکاری که این استقلال را خدشه‌دار کند.

- مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی در برابر مخاطبان.
*****

و البته چیزی که ما مطبوعات محلی باید علاوه بر نکات بالا بدان پایبند باشیم، پرهیز از وارد شدن در جنگ و دعوای رسانه‌ای است؛ چیزی که مردم و بویژه مردم نی‌ریز از آن نفرت دارند.

کار خبرنگاری مانند راه رفتن روی بند است. همانطور که خبرنگاران پیگیر رفع مشکلات جامعه و اعتلای آن هستند و در این راه کار نیکی انجام می‌دهند، اما ممکن است بر اثر غفلت یا خدای نکرده غرور و استبداد رأی، دچار لغزش و انحراف شوند و خسرالدنیا و الآخره گردند.

این نوشته از باب این بود که همانطور که ما خبرنگاران بر جان جامعه نیشتر می‌زنیم، بر جان خود نیز نشتری وارد کنیم و اگر در انجام حقوق جامعه و رسالت کاری خود کوتاهی کرده‌ایم، در برابر مردم سر تعظیم فرو آوریم و پوزش بخواهیم.

بدرود