اولین تاکسی نی‌ریز چه شکلی بود؟ راننده‌اش که بود؟ به راستی اولین مسافری که سوار تاکسی نی‌ریز شد، که می‌توانست باشد؟ اغلب ما شاید جواب این پرسش‌ها را ندانیم، اما واضح است که با زیاد شدن خودرو و پیشرفت تکنولوژی، کم‌کم ماشین‌ها و تاکسی‌ها و البته مسافر‌ها زیاد شدند. چندی بعد سر و کله آژانس‌ها پیدا شد، تاکسی‌های شخصی و خصوصی که با یک تماس، جلوی خانه‌ات سبز می‌شدند و البته با کرایه‌ای بیشتر تو را به مقصد مورد نظرت می‌رساندند...
زمان گذشت.
اینترنت آمد و خیلی از کار‌ها را تحت‌تأثیر خود قرار داد و صد البته که در این بین تاکسی هم از قاعده مستثنی نماند.
تاکسی‌های اینترنتی قد علم کردند و رقیبی جدی برای تاکسی‌های برون‌شهری و آژانس‌ها شدند و البته که تاکسی‌های نی‌ریز نیز از این موهبت، بی‌نصیب نماندند.
اسبات، نت‌رو و اسنپ سه شرکت خصوصی تاکسی‌اینترنتی فعال در نی‌ریزند که روزانه تعداد زیادی مسافر را جابه‌جا می‌کنند.
آن طور که از ظواهر امر پیداست و طی تحقیقات به عمل آمده، نت‌رو و اسبات در نی‌ریز صاحب دفترند، مسئول دارند و در آنِ واحد، چه به صورت حضوری و چه تلفنی، مسئولینشان پاسخگوی عملکرد راننده‌هایشان هستند. در مورد اسنپ، اما قضیه کمی فرق می‌کند.
کسی پاسخگوی سؤالات مراجعه‌کنندگان و مسافران، به صورت حضوری و حتی تلفنی نیست؛ چون خبری از دفتر و دستَک و تلفن و مدیر نیست.
این طور نیست که هر راننده‌ای بیاید قبول کنیم
محمد سینا مسئول دفتر نت‌رو به این موضوع معترض است. بازنشسته سیمان‌سفید است، هشت سال در آژانس کار کرده و به قول خودش با چم و خم کار مسافر و تاکسی آشنا است.
جابه‌جایی مسافر، ارسال بسته، خرید و کلیه‌کار‌های خدماتی را از کار‌های نت‌رو می‌داند و تعداد راننده‌هایش را بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر عنوان می‌کند؛ راننده‌هایی که هشتاد درصد آن‌ها کارکردن در نت‌رو شغل دوم‌شان است و برای کار کردن در شرکت باید مدارکی شامل عدم‌سوء پیشینه، ضمانتنامه، عکس، اثر انگشت و تمام مدارک و مشخصات ماشین را به مسئول دفتر نت‌رو تحویل دهند.
سینا می‌گوید: «این‌طور نیست که هر کس بیاید قبول کنیم؛ چون منفعت شخصی برایم مهم نیست.
در مورد راننده تحقیق می‌کنم، حتی اگر کسی سفارش او را کرده باشد.
اینجا ما با ناموس مردم سرو کار داریم.
راننده‌ای که می‌خواهد اینجا کار کند باید اخلاق داشته باشد، رازنگهدار باشد و سخن‌چین هم نباشد.
ما اینجا راننده‌ها را مدام از طریق سیستم چک می‌کنیم و اگر راننده‌ای به فرض مسیر فرعی را انتخاب کرد، به سرعت با او تماس می‌گیریم و دلیل کارش را می‌پرسیم تا مشکلی پیش نیاید.»
هزینه سفر را بسته به بُعد مسافت و منطقه، از ۱۳-۱۲ تا ۱۵ هزار تومان می‌داند؛ کرایه‌هایی که به گفته وی با این استهلاک ماشین جور در نمی‌آید.
می‌گوید: «از هزینه سفر ۴ درصد به پشتیبانی می‌رسد؛ چون برنامه از ما نیست و در فسا پشتیبانی می‌شود.
۹ درصد به ما و هشتاد و هفت درصد به راننده.
البته کمیسیون راننده‌هایی را که نیازمندند و توان مالی آنچنانی ندارند، چهاردرصد و گاهی دو درصد می‌گیریم و حتی گاهی حق کمیسیون راننده را از جیب می‌گذاریم؛ چون می‌دانیم نیازمند است.»
تعداد راننده‌های خانم نت‌رو را حدود ۱۰ نفر عنوان می‌کند و از برخی مسائل گلایه‌مند است.
از راننده‌های تاکسی که گاهی با راننده‌های آن‌ها دعوا کرده و حتی به آن‌ها توهین می‌کنند، از اینترنت ضعیف نی‌ریز که باعث می‌شود در کارشان خلل ایجاد شود، از اندک مسافرانی که در پایان سفر به راننده می‌گویند پول کرایه‌ات را کارت به کارت می‌کنیم و وقتی برای پول کرایه با آن‌ها تماس گرفته می‌شود، با سردی و دعوا جواب می‌دهند.
همچنین از برخی شرکت‌های تاکسی اینترنتی که بدون گرفتن مدارک معتبر از راننده‌هایشان در نی‌ریز، کار مسافربری را انجام می‌دهند.
برخی از مسافرین عقیده دارند باید در هنگام پیدا کردن سرویس و خصوصاً صبح‌های زود و شب، گزینه عجله دارم را وارد کنند تا خودرو مورد نظر پیدا شود. سینا، اما با این موضوع موافق نیست.
می‌گوید: «اغلب رانندگان در این ساعات آنلاین نیستند و اگر آنلاین باشند، حتماً درخواست را قبول می‌کنند. اگر راننده نباشد، شما کرایه صد هزار تومانی را هم که وارد کنی، راننده نیست.»
مسیر‌های رفت و برگشت کنترل می‌شوند
محمد‌حسین بیگی مسئولیت شرکت تاکسی اینترنتی اسبات نی‌ریز را بر عهده دارد. خدمتشان را شامل پیک، سرویس بانوان، وانت، سرویس معمولی و سرویس VIP می‌داند و برای گرفتن راننده، داشتن برگ عدم‌سوءپیشینه، ضمانت سفته ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومانی، اخلاق خوب و دارا بودن ماشینی حاوی کولر و بخاری را لازم می‌داند.
به عقیده بیگی، یک راننده اسبات می‌تواند تا ۱۵ میلیون تومان در ماه کار کند که البته بین ۵ تا ۱۲ درصد از وی پورسانت گرفته می‌شود.
البته از کسانی که سرپرست خانواده و ناتوان جسمی هستند، پورسانت بسیار کمی گرفته می‌شود و حتی گاهی هیچ پولی بابت کمیسیون نمی‌پردازند.
استقبال مردم را خوب می‌داند، با این حال از آن‌ها توقع دارد ایمنی سفر، برخورد راننده، کرایه و تمیزی خودرو را مد نظر قرار دهند و بعد وسیله نقلیه‌شان را انتخاب کنند.
بیگی مسیر‌های رفت و برگشت راننده‌ها را کنترل شده می‌داند و می‌گوید: «از مبدأ تا مقصد سفر در سیستم ما نظارت شده و ذخیره می‌شود و این باعث امنیت زیاد مسافر می‌گردد.
ما دارای مجوز رسمی از ادارات ذی‌ربط هستیم، هیچ وقت بازاریابی خیابانی نداشته‌ایم و حتی برای مسافران و راننده‌ها هم موارد تشویقی داریم.
زمان‌های شلوغ تفاوت کرایه بیشتر را خودمان از طریق شرکت به راننده پرداخت می‌کنیم تا به مشتری و مسافر فشار نیاید.
البته مشکلی که اینجا است، برخی از شرکت‌های تاکسی اینترنتی در نی‌ریز نظارتی بر کار راننده‌هایشان ندارند که همین باعث می‌شود اگر برای مسافری مشکلی پیش آمد، به ضرر همه تاکسی‌های اینترنتی‌های نی‌ریز تمام شود.
اینجا در این سیستم، در آنِ واحد همه چیز چِک می‌شود و اگر خدای ناکرده مشکلی بخواهد پیش بیاید، ما به سرعت جلوی آن را می‌گیریم.»
اسنپ، شرکتی که نه دفتری دارد، نه پاسخگویی و نه مسئولی!
از این کوچه به آن پس‌کوچه زدیم تا گپی با مسئول اسنپ در نی‌ریز نیز داشته باشیم؛ اما هرچه بیشتر جستجو کردیم، کمتر یافتیم. نه دفتری، نه پاسخگویی و نه مسئولی... طی بررسی‌های به عمل آمده، ثبت‌نام راننده‌های اسنپ کنار خیابان و توسط چند بازاریاب انجام می‌شد؛ ثبت‌نامی که نه برگ عدم‌سوءپیشینه‌ای لازم داشت و نه ضرب انگشتی و نه تحقیقی!
احسان رضایی یکی از فعالان شرکت اسنپ در شیراز که دستی در ثبت‌نام رانندگان نی‌ریزی نیز دارد، تلفنی این‌گونه به ما پاسخ می‌دهد: «به دفتر خاصی در نی‌ریز نیاز نیست. ما کارشناس داریم که هر چند وقت یک بار به نی‌ریز سر می‌زند و اوضاع را چک می‌کند و برمی‌گردد!
روال کار ما به این صورت است که از رانندگان ۱۵ درصد کمیسیون می‌گیریم و این درحالی‌است که نرخ‌ها شناور است.
استقبال مردم نی‌ریز از اسنپ خوب بوده و اگر مشکلی پیش آمد، مردم می‌توانند از طریق پشتیبانی آنلاین که در برنامه وجود دارد آن را حل کنند!»
برای رانندگی در اسنپ مدرک خاصی نخواستند!
علیرضا برفی راننده اسنپ است. با این وجود انکار نمی‌کند که برای ثبت‌نام در اسنپ که در کنار خیابان و توسط چند نفر ناشناس انجام شده، از او هیچ مدرک خاصی جز گواهینامه و بیمه‌نامه نخواسته‌اند.
او که راننده آژانس نیز هست، می‌گوید: «نه عدم سوءسابقه‌ای، نه اثر انگشتی. هیچ چیز خاصی از ما نخواستند. من خودم راننده اسنپم؛ اما خب اگر اتفاق خاصی برای یکی از مسافر‌ها بیفتد، چه کسی پاسخگو است؟ اصلاً چه کسی می‌فهمد چه اتفاقی افتاده وقتی هیچ‌کس مسئول نیست.
وقتی آبروی یکی ریخته شد، پیگیری پلیس فتا چه فایده‌ای دارد؟»
از نحوه نرخ‌گذاری تاکسی‌اینترنتی هم راضی نیست.
قیمت‌هایی که به قول برفی بیشتر جنبه سرگرمی و تفریحی دارد؛ آن هم وقتی که نه تسهیلاتی در کار است، نه حمایتی و نه پول بنزینی.
حدود ۴۰۰ هزار تومان درآمد روزانه
محمد شریعت کارمند سیمان‌سفید است و راننده نت‌رو.
از رانندگی در نت‌رو، روزانه حدود ۴۰۰ هزار تومان درآمد دارد و تا حدود زیادی راضی است.
برای ثبت‌نام در نت‌رو مدارکی مانند سوءپیشینه و سفته را به مسئول آنجا تحویل داده و استقبال مردم از آن را خوب می‌داند.
به گفته او برای این که مشکلی پیش نیاید، رانندگان مدام در برنامه تحت‌نظرند و مسافران با کوچکترین تماس می‌توانند مسئولان شرکت را از کار‌های رانندگان باخبر کنند.
همچنین در برنامه، صندوق انتقادات و پیشنهاداتی وجود دارد که در اسرع وقت به آن‌ها رسیدگی می‌شود.
نداشتن سهیمه بنزین و شلوغی خیابان‌ها خصوصاً هنگام ظهر را از عمده مشکلاتشان می‌داند و می‌گوید: «کرایه ما نصف آژانس‌ها و گاهی حتی از نصف هم کمتر است.
خدا را شکر مردم به این نتیجه رسیده‌اند که می‌شود به این برنامه اعتماد کرد و این خیلی خوب است.»
درگیری با رانندگان تاکسی
عصمت نجفی‌پور از رانندگان اسبات است و هرچند تمام ساعات روزانه‌اش به این شغل نمی‌گذرد، اما ماهیانه حدود ۸ میلیون تومان درآمد دارد.
مدارک ماشین، اخلاق خوب، نداشتن مشکل اخلاقی و عدم سوءپیشینه را از شرایط کارکردن در اسبات ذکر می‌کند و عمده مشکلاتشان را کمبود بنزین و درگیری با راننده‌های تاکسی می‌داند.
می‌گوید: «راننده‌های تاکسی با ما کنار نمی‌آیند و یکی دو بار پیش آمده که می‌خواستم با آن‌ها درگیر شوم.
مسافرم کنار خیابان ایستاده و هرچه می‌گویم از طریق برنامه سفارش ماشین داده‌اند، می‌گویند نه! مسافر عبوری بوده و حق ما!»
این حرف را قبول ندارد که برخی از مسافران گلایه دارند که باید حتماً در برنامه گزینه عجله دارم را بزنند تا ماشین بیاید.
می‌گوید: «اصلاً این طور نیست. درخواست‌ها زیاد است و بیشتر ماشین‌ها در حال سفر.
اگر راننده‌ها بین گزینه عجله دارم و معمولی، گزینه عجله دارم را انتخاب می‌کنند، چون فکر می‌کنند کسی که این گزینه را انتخاب می‌کند، کار مهمی دارد یا مشکلی برایش پیش آمده؛ در غیر این صورت این گونه نیست.»
رفتار خوب راننده‌ها
فاطمه معصومی کسی است که چند سال است برنامه اسبات و نت‌رو را روی گوشی‌اش نصب دارد.
هزینه آن را نسبت به آژانس‌ها خیلی کمتر می‌داند و راضی است.
می‌گوید: «راننده‌ها و خصوصاً راننده‌های آقا با مردم خوب تا می‌کنند و سرویس‌ها هم همیشه در دسترسند، این خیلی خوب است.
اگر تعداد سرویس‌ها زیاد شود بهتر است
کوثر محمودی، ستایش تاتی و مونا وجدی سه دوستی هستند که برنامه اسبات و نت‌رو را روی گوشی خود نصب دارند.
ارزان‌بودن، سریع بودن و در دسترس بودن ماشین‌ها را از عوامل نصب این برنامه می‌دانند و از کنترل‌شدن رانندگان در سیستم آگاهند.
مونا می‌گوید: «گاهی سرویس سریع پیدا نمی‌شود و حتی با زدن گزینه عجله دارم هم سرویس نیست.
خب این نشان می‌دهد تعداد سرویس‌ها کم است و اگر تعداد آن‌ها بیشتر شود، خیلی خوب می‌شود.»
سبکتر شدن کار مردان خانه
سعید ۴۲ ساله از برنامه اسنپ استفاده می‌کند.
وجود تاکسی‌های اینترنتی را بسیار خوب می‌داند و از عملکردشان راضی است.
مدت‌ها پیش خانمش نت‌رو را روی گوشی‌اش نصب کرده و یکی دو ماه پیش هم خودش.
کرایه کم و ایمنی ماشین‌ها را از علل اصلی نصب و استفاده از این برنامه می‌داند و از عملکردشان راضی است؛ برنامه‌ای که به خاطرش کار سعید تا حدودی سبکتر شده.
می‌گوید: «خدا خیرشان بدهد که کار ما را سبکتر کرده‌اند.
آژانس‌ها زیاد هزینه می‌گرفتند و برای بیرون بردن زن و بچه‌امان مدام مجبور بودیم از خانه خارج شویم؛ اما حالا این برنامه‌ها کار ما را راحت کرده‌اند. برای راننده شاید بصرفد، اما بیرون بردن ماشین ما گاهی به همان استهلاکش نمی‌ارزد.
این برنامه‌ها طوری است که من حتی گاهی خودم هم از آن استفاده می‌کنم.»
خوب است که تعداد سرنشینان مهم نیست
مریم ۲۸ ساله برنامه اسبات، نت‌رو و اسنپ را روی گوشی‌اش نصب دارد و از آن راضی است.
هزینه تاکسی‌های اینترنتی را با آژانس‌ها و تاکسی‌ها قابل‌مقایسه نمی‌داند و علت اصلی استفاده از این برنامه را پایین بودن کرایه و در دسترس بودن همیشگی آن می‌داند.
می‌گوید: «هر وقت بخواهیم، سرویس هست و راننده‌ها واقعاً احترام می‌گذارند.
چه یک نفر باشی یا پنج نفر، همان ۱۵-۱۰ هزار تومان را می‌گیرند که این خیلی خوب است.
من حتی به چند نفر از دوستانم هم پیشنهاد کرده‌ام این برنامه‌ها را روی گوشی‌شان نصب کنند.»
در این بین، اما رانندگان تاکسی زیاد با تاکسی‌های اینترنتی موافق نیستند.
تاکسی‌های اینترنتی که به قول آن‌ها نانشان را آجر کرده و همین باعث شده کرایه‌هایشان را افزایش ندهند.
کم‌شدن تعداد مسافران تاکسی‌های معمولی
یکی از رانندگان تاکسی که چندین سال است در مسیر آبادزردشت کار می‌کند و به گفته خودش قبلاً مسافر زیادی به سمت پشت کارگاه شهرک آبادزردشت داشته، می‌گوید: «قبلاً در این مسیر مسافر زیادی داشتیم، اما حالا هیچ.
من نمی‌دانم چرا کسی رسیدگی نمی‌کند.
اصلاً این چه قانونی است که رانندگان تاکسی حتماً باید متأهل باشند، اما رانندگان تاکسی اینترنتی نه؟»
زیرمجموعه ما هستند؛ اما مداخله‌ای نداریم!
شهردار نی‌ریز، مدیریت حمل و نقل را زیرمجموعه شهرداری می‌داند؛ اما با توجه به این که شرکت‌های تاکسی اینترنتی مجوزشان را از شهرداری دریافت نمی‌کنند و مجوز سراسری از وزارت کشور دارند، می‌گوید: «نمی‌توانیم عملکردی بر تاکسی‌های اینترنتی داشته باشیم.»
حامد فرغت ادامه می‌دهد: «برای شروع کارشان از شهرداری‌ها استعلامی به عمل نمی‌آید و ما هیچ نظارتی بر کار آن‌ها نداریم.
طبعاً زمانی که ما اطلاعاتی از این شرکت‌ها نداریم، نظارتی هم بر آن‌ها نداریم و اگر تخلفی توسط آن‌ها اتفاق بیفتد، مداخله‌ای در آن نخواهیم داشت.»
شهردار نی‌ریز به اساسنامه سازمان حمل و نقل در سال ۱۳۹۸ اشاره می‌کند.
اساسنامه‌ای به نام دستورالعمل نظارت بر چگونگی فعالیت ارائه‌دهندگان خدمات هوشمند مسافر که توسط وزارت کشور و همچنین وزارت صنعت معدن تجارت تهیه و ابلاغ شده است.
دستورالعملی که در آن مشخص شد شرکت‌های اینترنتی مشمول قانون نظام صنفی کشورند و همچنین شرکت‌های اینترنتی به صراحت مکلفند اطلاعات کلیه رانندگان، خودرو‌ها و به عبارتی مجوزهایشان را در سامانه‌ای که توسط وزارت کشور راه‌اندازی شده، بارگذاری کرده و به اطلاع وزارت کشور و شهرداری محل برسانندو همچنین نظارت بر فعالیت شرکت‌های هوشمند حمل و نقل مسافر توسط شهرداری انجام شده و جزئی از اختیارات و وظایف شهرداری است.
شهردار نی‌ریز می‌گوید: «حتی در سال ۹۹-۹۸ قراردادی توسط اتحادیه تاکسی‌رانی کشور تهیه و تنظیم شد که شرکت‌های اینترنتی مکلف بودند این قرارداد را با شهرداری‌ها منعقد و بخشی از درآمدهایشان را هم به شهرداری‌ها پرداخت کنند.
شهرداری‌ها هم مکلف بودند کلیه عواید حاصل از این قرارداد را صرف بهبود حمل و نقل و ترافیک آن شهر کنند.
اما متأسفانه شرکت‌های اینترنتی و به ویژه دو شرکت اینترنتی تِپسی و اسنپ بر این قرارداد و دستورالعملی که تاکسی‌رانی داده بود اعتراض و آن را در دیوان عدالت اداری باطل کردند.
آن‌ها هیچ وقت حاضر به انعقاد قرارداد با شهرداری‌ها و خصوصاً شهرداری‌هایی نظیر نی‌ریز نشدند.»
به راننده‌های تاکسی و اعتراض‌شان حق می‌دهد و می‌گوید: «شاید در کلان‌شهر‌ها وضعیت حمل و نقل عمومی به گونه‌ای باشد که سازمان‌های حمل و نقل و شهرداری‌ها با استفاده از امکانات خودشان نظیر مترو، اتوبوس و تاکسی‌های زرد پاسخگوی سفر‌های درون‌شهری نباشند و بنابراین شاید خود آن شهرداری‌ها هم به این تمایل داشته باشند که بخش خصوصی از طریق تاکسی‌های اینترنتی و آژانس‌ها کمکی به حمل و نقل عمومی باشد.
اما در شهر‌هایی مانند نی‌ریز وقتی تعداد تاکسی‌ها تناسبی با جمعیت شهر ندارد و تاکسی‌داران ما که قشر زحمتکشی هستند به جهت نداشتن مسافر کافی، حتی مجبور هستند ساعات زیادی را در ایستگاه‌ها منتظر بمانند و برایشان به صرفه نیست که در طول روز به صورت گردشی تردد داشته باشند، شاید بهتر این باشد که شرکت‌های تاکسی اینترنتی در سطح شهر‌هایی مانند شهر نی‌ریز، با هماهنگی شهرداری‌ها برای ارائه خدمات به مردم، از همین تاکسی‌های زردرنگ دارای مجوز از شهرداری و اداره تاکسی‌رانی استفاده کنند.
هرچند شرکت اسنپ اصلاً راضی به استفاده از تاکسی زردرنگ نشده و آن را اساساً مغایر با خط مشی خود می‌داند.
البته به نظر می‌رسد که اتحادیه تاکسی‌رانی اخیراً در تدارک بهبود شرایط حاکم بر تاکسی‌های اینترنتی است و در حال رفع مشکلات قرارداد قبلی است که در دیوان عدالت اداری باطل شده تا با ابطال آن بتواند در شهرداری‌های کل کشور موضوع را ساماندهی کند.»
عکس: سعیده صحراگرد
