نام کریم خان زند برای ایرانیان و به ویژه فارسیان بسیار آشناست.
او لُر بود و زاده روستای «پری» از دهستان کمازان شهرستان ملایر.
پس از کشته شدن نادرشاه، اقوام و سران قبایل مختلف در غرب، شرق، جنوب و شمال بخش‌هایی را تصرف کردند و حکومت ملوک‌الطوایفی راه افتاد.
در این میان طایفه زند که توسط نادرشاه از ملایر به خراسان تبعید شده بودند به زادگاه خود برگشتند و کریم خان به مرور توانست توانمندی نظامی خود را نشان دهد و مدعیان خودمختاری که کشور را تجزیه کرده بودند، سر جای خود بنشاند و دوباره ایران را یکپارچه کند.
او تنها پادشاهی است که شیراز را به عنوان پایتخت انتخاب کرد و آثار بسیار خوبی از خود بر جای گذاشت.
ان‌شاءا... در فرصتی مناسب شرحی از روی کار آمدن کریم خان و حکومتش در شیراز با عنوان وکیل‌الرعایا و اقدامات بزرگی که انجام داد در ماهنامه نی‌تاک منتشر خواهیم کرد؛ چه اینکه ما فارسیان اطلاعات زیادی از او نداریم در حالی که فارس به ویژه شیراز، آبادانی و فرهنگوری‌اش را به میزان زیادی مرهون دوره سلطنت کریم خان است.
در این نوشتارِ مختصر فقط به دو مسئله اقتصادی در حکومت کریم خان می‌پردازیم:
۱- میزان رفاه طبقه کارگر
۲- میزان مالیات استان‌های کشور
هر دوی این مسئله دلیلی است بر این که کریم خان به طور ویژه‌ای به رفاه عمومی مردم اهمیت می‌داد و دیوانسالاری کارآمدی برای رسیدن به این مهم ایجاد کرده بود.
کریم خان نرخنامه مفصلی برای بیشتر کالا‌ها و خدمات تعیین و ابلاغ کرده بود از جمله دستمزد کارگران ساده.
دستمزد کارگر روزانه ۳۰۰ دینار بود که یک کارگر دارای خانواده هفت نفره می‌توانست با هزینه ۲۰۰ دینار اجناس زیر را خریداری کند:
- ۶ کیلو گندم ۵۰ دینار
- نیم کیلو گوشت گوسفند ۱۲ دینار
- نیم کیلو حبوبات ۸ دینار
- ۱۵۰ گرم روغن حیوانی ۱۰ دینار
- ۱۲۰ گرم پنیر ۴ دینار
- یک کیلو ماست ۱۰ دینار
- یک کیلو و نیم میوه ۱۴ دینار
- یک کیلو سبزی ۴ دینار
-۱۵۰ گرم شکر ۲۰ دینار
- ۳۰ گرم قهوه ۸ دینار
-۷۵ گرم تنباکو ۱۰ دینار
- ۵ کیلو هیزم ۳۲ دینار
- ۵۰۰ گرم روغن چراغ ۱۸ دینار
- جمع ۲۰۰ دینار(رجبی، ۱۴۰۱: ۱۹۷)
با ۱۰۰ دینار باقیمانده می‌توانست نیاز‌های دیگر از جمله پوشاک و ... را تهیه کند.
کریم خان مالیاتی به شرح زیر برای استان‌های کشور تعیین کرد:
- دارالسلطنه اصفهان با توابع ۷۰ هزار تومان
- دارالعلم شیراز با توابع ۱۶۰ هزار تومان
- دارالعباد یزد با توابع ۱۲ هزار تومان
- دارالامان کرمان ۲۰ هزار تومان
- دارالمؤمنین کاشان باتوابع ۱۲ هزار تومان
- دارالخلافه ری با توابع ۱۲ هزار تومان
- دارالبرکت مازندران ۲۵ هزار تومان
- دارالمنفعت گیلان ۲۵ هزار تومان
- دارالحرب آذربایجان ۶۰ هزار تومان
- دارالشجاعه کردستان ۲۰۰۰ تومان
- دارالسلام عربستان [خوزستان]۱۵ هزار تومان
-دارالشوکت کرمانشاهان ۱۵ هزار تومان
- دارالحشمت همدان ۱۵ هزار تومان
- دارالملک قزوین ۱۲ هزار تومان
- دارالنصرت قلمرو عراق [اراک]۶۰ هزار تومان
- دارالغرور لرستان ۲۰ هزار تومان (همان، ۲۰۴ و ۲۰۵)
همانگونه که ملاحظه می‌گردد عناوین استان‌ها در بردارنده جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی و ارقام مالیات نشان دهنده میزان تولید و کسب و کار در هر استان است.
لازم به ذکر است که دارالعلم شیراز شامل ایالت فارس می‌شده و فارس در آن زمان استان‌های کنونی فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و بنادر خلیج فارس را در بر داشته است.
شاد و سالم و موفق باشید
منبع: رجبی، پرویز (۱۴۰۱) کریم خان زند و زمان او، تهران: نشراختران
