در حالی یکی از پر بارش‌ترین فصول بهار چندین دهه گذشته را سپری می‌کنیم که سال قبل با یکی از خشکترین پاییز و زمستان‌های دو دهه گذشته مواجه شدیم. از نظر آماری در این مدت و تا قبل از شروع بهار، میزان نزولات جوی در سطح شهرستان حدود ۷۰ درصد نسبت به میانگین مدت مشابه کاهش یافته بود. مشابه چنین شرایطی طی دو دهه گذشته در سطح شهرستان نی‌ریز را می‌توان تنها در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۹۶ مشاهده کرد؛ البته با این تفاوت که شرایط خشک پاییز و زمستان آن سال‌ها پس از یک دوره ترسالی اتفاق افتاد. اما پاییز و زمستان سال ۱۴۰۲ در ادامه خشکسالی‌های سه سال متوالی رخ داد. از این منظر می‌توان ادعا کرد بدترین شرایط خشکسالی شهرستان نی‌ریز (خشکسالی کشاورزی، هیدرولوژی و...) طی ربع قرن گذشته، مربوط به پاییز و زمستان سال قبل است.
این رخداد در حالی به وقوع پیوست که پیش‌بینی فصلی بیشتر مراکز معتبر هواشناسی بین‌المللی و داخلی از چندین ماه قبل، شرایط احتمالی بارش‌های پاییز را فرا نرمال دیده بودند؛ اما در عمل محقق نشد و بسیاری از مناطق کشور و از جمله شهرستان نی‌ریز، در تنش کم‌آبی بسیار شدید قرار گرفت.
لازم به ذکر است که پیش‌بینی‌های فصلی یک موضوع احتمالی است و عموماً از شرایط دورپیوندی‌ها استخراج و نتیجه‌گیری می‌شود. شاید نکته‌ای که باید بدان توجه می‌شد این بود که پیش‌بینی فراتر از نرمال بودن بارش‌های پاییزی، غالباً برای دو ماه اول پاییز در نظر گرفته شده بود؛ یعنی برای ماه‌هایی که عملاً در استان فارس بارش‌های قابل ملاحظه‌ای اتفاق نمی‌افتد. برای مثال اگر میانگین میزان بارش آبان ماه در شهرستان نی‌ریز حدود ۱۰ میلیمتر باشد و در عمل در آبان ماه بیشتر از این مقدار (برای مثال بارش ۱۳ میلیمتری آبان گذشته) رخ دهد، این بدان معنی است که بارش‌های فراتر از نرمال در این ماه رخ داده است.
با توجه به شرایط بارش‌های پاییز و زمستان گذشته، بیم آن می‌رفت که پس از خشک شدن بسیاری از باغ‌های شهرستان در سال‌های اخیر، این بار با خطر نابودی درختان جنگلی دیم مناطق کوهستانی از جمله انجیر، بادام و... مواجه شویم. اما خوشبختانه با از بین رفتن سلول‌های پرفشار و تشکیل الگو‌های کم فشار تراز‌های میانی جو بر روی ایران و مساعد شدن شرایط انتقال رطوبت به داخل کشور از ابتدای بهار، بارش‌های مؤثری در این فصل اتفاق افتاد و بهار کم‌سابقه‌ای را رقم زد و توانست کاهش بارش‌های پاییز و زمستان را تا حدودی جبران کند.
طی ۲۰ سال گذشته از نظر تشابه شرایط بارندگی فصل بهار در سطح شهرستان نی‌ریز، تنها می‌توان به بهار سال ۱۳۹۸ و بهار سال ۱۳۹۹ اشاره کرد. اما بر خلاف آن سال‌ها بارش‌های سال آبی امسال (۱۴۰۲-۱۴۰۳) هر چند نسبت به سال آبی گذشته ۲۸ درصد افزایش داشته، اما هنوز به مقدار میانگین سالیانه نرسیده است. با توجه به این که از این پس استان فارس به ویژه بخش‌های مرکزی و جنوبی آن وارد ماه‌های خشک سال می‌شود، لذا بارش‌های مؤثری پیش‌بینی نمی‌شود؛ اما تا اواخر فصل بهار احتمال ورود رطوبت به مناطقی از ایران وجود دارد. بر پایه پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، احتمال بارش‌های موسمی در جنوب شرق کشور در تابستان وجود دارد؛ هر چند بعید به نظر می‌رسد که دامنه این بارش‌ها به استان فارس و شهرستان نی‌ریز کشیده شود. اما احتمالاً باعث به تأخیر افتادن بارش‌های پاییزه خواهد شد.
با وجود این که بارش‌های فروردین و اردی‌بهشت کاملاً مؤثر بوده و موقتاً خطر خشکسالی شدید رفع شده است، اما همچنان خشکسالی کشاورزی به معنی آب لازم برای آبیاری باغ‌های نی‌ریز در فصل خشک سال و خشکسالی هیدرولوژی به معنی قطع روان آب‌ها و کاهش شدید منابع آب زیرزمینی وجود دارد.
واقعیت این است که کشور ما در منطقه خشک جنب حاره‌ای قرار دارد و همواره خطر خشکسالی از دوران باستان این سرزمین را تهدید می‌کرده است. اما آنچه امروزه این خطر را دو چندان کرده، فشار مضاعف و بی‌رویه‌ای بوده که در نیم قرن گذشته بر منابع آب زیرزمینی شهرستان وارد شده و توازن بین تغذیه سفره‌های زیرزمینی و برداشت از آن‌ها کاملاً از بین رفته است. این باعث شده تا پهنه نی‌ریز با یک بیلان منفی بسیار بزرگ روبه‌رو شود و وضعیت منابع آب زیرزمینی از مرحله بحران بگذرد. توسعه بی‌رویه کشاورزی در سال‌های گذشته و حفر چاه‌ها بدون توجه به ظرفیت مجاز برداشت آب، مصرف بی‌رویه آب شرب، وجود صنایع آب‌بر در منطقه و البته تغییر میزان و توزیع بارندگی در سال‌های اخیر و...، از جمله عواملی است که وضعیت را بحرانی‌تر کرده است.
بی شک در صورت ادامه این رویه و توجه نکردن مردم و مسئولان به موضوع حیاتی آب، در آینده‌ای نه چندان دور شهرستان نی‌ریز و البته بسیاری از مناطق استان فارس با خطر جدی کمبود آب کشاورزی و آشامیدنی روبه‌رو خواهد شد؛ تا جایی که می‌تواند باعث نابودی تمدن سرزمینی شود. باور کنیم موضوع آب جزو چالش‌های بنیادین شهرستان است و باید نسبت به هدر رفت آن حساس باشیم و احساس مسئولیت کنیم.
