حجت‌الاسلام دکتر حسین سروش دین‌پژوه و امام جماعت حسینیه ثاراله مرحوم شیخ صدوق در کتاب «الامالی» خود (ص ۹۳) به نقل از امیرالمؤمنین (ع)، خطبه‌ای از پیامبر اسلام (ص) آورده است.
این خطبه در یکی از روزهای واپسین ماه شعبان و در فضیلت ماه مبارک رمضان و نکاتی درباره این ماه شریف است.
به نظر می‌رسد هر شخص مسلمانی که خود را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده می‌کند، باید این خطبه پیامبر (ص) را مرور کند تا بدینوسیله بتواند بهره کامل‌تری از این ماه خدا ببرد.
ماه خدا
حضرت در ابتدا برای نشان دادن عظمت و بزرگی این ماه، با برداشت از آیات الهی، آن را مستقیماً به خدا منتسب کرده و می‌فرماید: «ای مردم! به درستی که ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است» ماهی که همراه با برکت و رحمت و مغفرت است.
سپس در ادامه لحظه به لحظه این ماه را دارای عظمت می‌خوانند و ساعات و شب و روز این ماه را بهترین اوقات معرفی می‌کنند: «ماهی که نزد خدا بهترین ماه‌ها، روزهایش بهترین روزها، شبهایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات است»
مهمانی خاص خدا
حضرت فرمودند: «ماهی که در آن به ضیافت خدا خوانده و از اهل کرامت خدا قرار داده شده‌اید» در این مهمانی باید آدمی قدر خود را بداند که چه لیاقتی پیدا کرده که پروردگار جهانیان او را به چنین مهمانی دعوت کرده و فرشته بزرگ خود، جبرئیل را مأمور نامه، و والاترین افراد بشر را مأمور ابلاغ ساخته که انسان‌ها را به چنین مهمانی دعوت نمایند؛ بنابراین بدبخت کسی است که از این دعوت سرپیچی کرده و از چنین سفره احسانی که هر نعمتی را در بر دارد محروم ماند!
همانطور که انسان در مهمانی‌های معمولی آداب رفتن به مهمانی را مراعات می‌کند، خود را تمیز کرده، لباس فاخر می‌پوشد، عطر می‌زند و با کمال وقار و سنگینی به خانه میزبان می‌رود و سعی می‌کند کار زشتی از او سر نزند، در مهمانی خدا نیز باید به مراتب بیشتر از مهمانی‌های معمولی مراعات کند.
به جای نظافت و شستشوی بدن باید روح را از معصیت و نافرمانی‌ها پاک سازد، روان خویش را صیقل داده، آن را از صفات زشت و ناپسند دور کند، ریشه حب دنیا را از دل بر کند و آیینه فکر و اندیشه را از غبار‌های سرکشی و طغیان پاک گرداند.
قبل از ورود به ماه مهمانی باید بکوشد نخست توبه کند و این مهمانی را با طهارت ظاهری و باطنی بپذیرد؛ آن را با غسل و دعا و نماز و تلاوت قرآن و ذکر و صلوات و سجده شکر همراه سازد و تصمیم گیرد که در این مهمانی جز رضایت حضرت حق عملی صورت ندهد و هدفی نداشته باشد.
بالاترین آرمان او رسیدن به خدا و قرب او و واصل شدن به آخرین درجه انسانیت باشد.
از همه چیز بریده و به محبوب خود بپیوندد و بداند که هدف از این مهمانی، احسان کامل میزبان به مهمان و کمال بنده نوازی است از خدایی بزرگ و مهربان.
برکت در اعمال و قبولی آن
پیامبر درباره اعمال انسان در این ماه اینگونه بشارت می‌دهد که: «نفس‌های شما در آن ثواب تسبیح دارد و خواب شما در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعای شما در آن مستجاب است» برای درک میزان این بنده‌نوازی و میزان ارزش تسبیح خداوند کافی است به این روایت پیامبر رحمت (ص) مراجعه کرد که فرمودند: «کسی که بگوید: «سبحان الله و بحمده» خداوند برای او هزار هزار حسنه می‌نویسد و هزار هزار گناهش را نابود سازد و برای او هزار هزار درجه مقرر فرماید.
کسی که زیادتر بگوید، خدا هم زیادتر خواهد نمود و کسی که طلب آمرزش کند، خدا او را خواهد بخشید» (بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۷۸) از احسان‌های دیگر پروردگار در این ماه این است که بنده نوازی را به حدی رسانده که خواب روزه‌دار را نیز عبادت به حساب می‌آورد.
از برکات ماه مبارک و احسان میزبان کریم و میهمانی پرارزش، استجابت دعاست.
خداوند بزرگ، خواسته مهمان خود را در این ماه، اگر به مصلحت او باشد، برآورده می‌سازد؛ چرا که خود، میهمان را دعوت کرده و میزبانان، خواسته‌های مهمانان خود را رد نمی‌کنند.
روزه‌داری و تلاوت قرآن
با این اوصاف مشخص می‌شود که چرا حضرت در ادامه این خطبه فرمودند: «پس با نیت‌های راست و دل‌های پاک، از خدا درخواست کنید که شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد»، زیرا خواندن قرآن و تدبر در آن در تمام سال یکی از برنامه‌های هر فرد مسلمان متعهد و مسئول است، و باید به طور دائم با قرآن محشور باشد، ولی ماه مبارک ویژه قرآن است؛ لذا پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله فرمود: از خدا توفیق تلاوت کتاب خدا را در این ماه بخواهید.
در روایات فضیلت و پاداش بسیاری برای خواندن قرآن ذکر شده است.
به عنوان نمونه امام صادق (ع) فرمود: کسی که قرآن بخواند بی نیاز است، و بیچارگی بعد از آن نیست. (الکافی، ج ۲، ص ۶۰۵).
برترین عمل در ماه رمضان
وقتی پیامبر اینگونه درباره فضیلت ماه مبارک رمضان سخن می‌گوید، فرد زیرکی مانند امیرالمؤمنین (ع) سؤال می‌کند که در این ماه برترین اعمال کدامند؟
زیرا باید از این فرصت استثنائی بیشترین و بهترین بهره را برد.
پیامبر گرامی اسلام در پاسخ فرمودند: «یا اباالحسن! برترین اعمال در این ماه دوری کردن از حرام‌های الهی است» انسان مؤمنی که در پی بیشترین برداشت از ماه رمضان است، باید خود را از حرام دور نگه دارد.
همانگونه که در ابتدا بیان شد، مناسب است تا انسان مسلمان قبل از ورود به ماه مبارک رمضان این خطبه پیامبر (ص)، (که امروزه ترجمه آن در منابع بسیار زیادی از جمله فضای مجازی و اینترنت در دسترس است) را مطالعه نموده تا با رعایت نکات آن بتواند حظّ و بهره بیشتری از این ماه پر شور و نشاط ببرد.
