روز‌های خوب آلمان به عنوان یک ابرقدرت صنعتی ممکن است به زودی به پایان برسد، چون در اثر کاهش تولید و رشد اقتصادی که از سال ۲۰۱۷ گریبان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا را گرفته، چشم اندار مثبتی پیش روی این کشور نیست. خبرگزاری آمریکایی بلومبرگ با انتشار گزارشی درباره افول اقتصاد آلمان نوشت:
با کاهش رقابت پذیری اقتصاد صنعتی آلمان و درگیر شدن این کشور با چالش‌های ژئوپلتیک ایالات متحده، چین و از دست دادن گاز طبیعی ارزان روسیه، افول اقتصادی آلمان سرعت گرفته است. بسیاری می‌گویند سازگاری با شرایط جدید، تنها راه رو به جلو برای بخش صنعتی آلمان است، اما آینده نامشخص است.
پاییز گذشته در یک سالن کوچک کارخانه تولید لوله فولادی در دوسلدورف، در میان چشمان متحیر و غمگین ۱۶۰۰ کارگر، در مراسمی ویژه آخرین لوله فولادی این کارخانه تولید شد و سپس کوره آن برای همیشه خاموش شد. تعطیلی همیشگی این کارخانه ۱۲۴ ساله به یک دوره طلایی پایان داد که در دوران اوج صنعتی شدن آلمان فعالیت خود را آغاز کرده و دو جنگ جهانی را پشت سر گذاشته بود، اما در نهایت این کارخانه نتوانست از پیامد‌های بحران انرژی جان سالم به در ببرد و برای همیشه تعطیل شد.
پایان یک دوران
تعطیلی کارخانه بر واقعیت دردناکی که آلمان با آن روبروست تأکید می‌کند.
«استفان کلبرت»، مدیر عامل GEA Group AG، یک شرکت تولید کننده ماشین آلات تولیدی که ریشه‌های خود را به اواخر دهه ۱۸۰۰ می‌رساند، گفت: «اگر صادق باشم، امید زیادی وجود ندارد. من واقعا مطمئن نیستم که بتوانیم این روند را متوقف کنیم. خیلی چیز‌ها باید خیلی سریع تغییر کنند.»
زیربنای ماشین صنعتی آلمان مانند دومینو در حال سقوط است. ایالات متحده در حال دور شدن از اروپا است و به دنبال رقابت با متحدان فراآتلانتیک خود برای سرمایه‌گذاری در تغییرات اقلیمی است. چین در حال تبدیل شدن به یک رقیب بزرگتر است و دیگر خریدار سیری ناپذیر کالا‌های آلمانی نیست.
ضربه نهایی برای برخی از تولیدکنندگان بزرگ آلمان هم پایان حجم عظیم گاز طبیعی ارزان روسیه بود. فلج سیاسی در برلین در حال تشدید مسائل داخلی طولانی مدت مانند زیرساخت‌های زیربنایی، پیری نیروی کار و اعتراضات و اعتصابات زنجیره‌ای اداری است.
سازگاری یا نابودی
برای بخش صنعتی آلمان، سازگاری تنها راه رو به جلو است. برای EBM Papst، تولیدکننده فَن و هواکش، بحران صنعتی به معنای مشکلات جدی در زنجیره تأمین است. این شرکت خط تولید خود را تغییر داده و قطعات پمپ‌های حرارتی و برخی قطعات خودرو تولید می‌کند. این شرکت همچنین به دنبال انتقال برخی وظایف اداری به اروپای شرقی یا هند است. «کلاوس گیسدورفر»، مدیر عامل شرکت در مصاحبه‌ای گفت: «بحران فقط مختص به انرژی نیست. دسترسی به نیروی کار هم با بحران مواجه است.»
«بوندس‌بانک» آلمان در گزارشی در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد که کاهش در تولید، که کمتر از ۲۰ درصد اقتصاد را درگیر کرده، تقریباً به اندازه دو برابر سطح ایالات متحده است. چنین روندی می‌تواند به معنای پایان راه برای تولیدکنندگان پایه مانند کارخانه لوله در دوسلدورف باشد.
«ولفگانگ فریتاگ»، یکی از اعضای شورای کارگری این کارخانه، اکنون به آماده سازی این سایت ۹۰ هکتاری برای فروش کمک می‌کند. بسیاری از تجهیزات این کارخانه به یک سایت ضایعات ختم می‌شود که به گفته او «قلب و چشمانم را به گریه می‌اندازد.»
آینده‌ای نامطمئن
از آنجایی که آلمان با کاهش بخش صنعتی خود دست و پنجه نرم می‌کند، آینده همچنان نامشخص است. «کریستین لیندنر» وزیر دارایی در اوایل این ماه در رویداد بلومبرگ گفت: «ما دیگر رقابتی نیستیم. ما در حال فقیرتر شدن هستیم، زیرا رشدی نداریم. دولت ائتلافی متفرق که به دلیل بحران بودجه دچار آشفتگی شده است، آزادی عمل کمی برای سرمایه‌گذاری دارد.»
«فولکر تریر»، رئیس تجارت خارجی اتاق‌های بازرگانی و صنعت آلمان نیز این حالت را خلاصه کرد: «سرعت تغییرات ساختاری سرگیجه‌آور است.»
ناامیدی گسترده است و حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» (AfD) در حال افزایش پایگاه اجتماعی است. علیرغم اینکه اخیراً صد‌ها هزار نفر برای اعتراض به افراط گرایی راست افراطی به خیابان‌های آلمان آمدند، اما این حزب افراطی در نظرسنجی‌ها از هر ۳ حزب حاکم جلوتر است و تنها از بلوک محافظه کار عقب‌تر است.
به گفته «ماریا روتگر»، رئیس بخش اروپای شمالی شرکت «میشلن»، افول بخش صنعتی آلمان تهدیدی برای فرو بردن این کشور در یک مارپیچ نزولی است. این شرکت تایرساز فرانسوی دو کارخانه آلمانی خود را تعطیل می‌کند و تولیدات سومین کارخانه را نیز تا پایان سال ۲۰۲۵ کاهش می‌دهد که بر بیش از ۱۵۰۰ کارگر تأثیر خواهد گذاشت.
البته آلمان هنوز فهرستی غبطه‌انگیز از تولیدکنندگان کوچک و چابک دارد و «بوندس‌بانک» و برخی دیگر از ناظران این تصور را که صنعتی‌زدایی تمام عیار نزدیک است رد می‌کنند.
بحران انرژی در تابستان ۲۰۲۲ یک کاتالیزور اصلی در افول صنعتی آلمان بود. در حالی که در زمستان سخت ۲۰۲۲ بدترین سناریو‌ها مانند یخ زدن خانه‌ها و جیره‌بندی اتفاق نیفتاد، اما تأثیرات آن بر قیمت‌ها و اقتصاد بسیار شدید بود، که این امر به هزینه‌های ناشی از دستمزد‌های بالاتر و پیچیدگی نظارتی می‌افزاید.
یکی از بخش‌هایی که بیشترین آسیب را دیده است، تولیدات مواد شیمیایی بوده که نتیجه مستقیم از دست دادن گاز ارزان روسیه است. بر اساس نظرسنجی اخیر انجمن صنعت VCI، نزدیک به یک شرکت از هر ۱۰ شرکت آلمانی در حال برنامه‌ریزی برای توقف دائمی فرآیند‌های تولید هستند.
