نان پختن زنان نی‌ریز در مُدبَخت

آن‌ها گندم، جو یا ذرت خود را به آسیاب‌های کلو، تکیه، کلانتری، زینبیه، خبار و آبادزردشت که سه آسیاب به نام آسیاب تخت بود می‌بردند و آن را به نوبت آرد می‌کردند.

خانواده‌ها در خانه وسایل نان‌پزی شامل تخته، تووِه (تابه)، تیر نونی، نون‌برگردون، نون پهن کن، سفره، غربال، حصین، سپ و... داشتند و به اصطلاح امروزی «نان تیری» می‌پختند که البته در سایر نقاط کشور نیز مرسوم بود و هنوز هم در برخی جا‌ها پخت می‌شود.  

برای نان پختن ابتدا آرد را با غربال می‌بیختند و آرد بیخته شده را با کمی نمک و آب در حصین می‌ریختند و خمیر می‌کردند.

آن‌گاه به خمیر مشت می‌زدند تا خوب در هم شود و مدتی می‌گذاشتند تا وَر بیاید.  

آنگاه در مُدبَخت (= مطبخ. اتاقی کوچک و دودگرفته که مخصوص پخت نان و گاه نگهداری سوخت بود) اجاق را با هیزم یا پوست چوبین بادام روشن می‌کردند. پیرامون اجاق چند قطعه سنگ یا آجر می‌گذاشتند و تابه را روی آن قرار می‌دادند.  

در این مرحله خمیر را چانه چانه می‌کردند و در سفره‌ای که داخل آن آرد بود می‌چیدند.

سپس هر چانه را روی تخته نان‌پزی می‌گذاشتند و با تیر نان‌پهن‌کن آن را پهن می‌کردند.  

سپس با نان‌برگردان نان را روی تابه می‌گذاشتند تا آرام بپزد. به همین روش چانه‌های دیگر را هم پهن می‌کردند و روی دیگر نان‌های تابه می‌چیدند.

هر چانه که پهن می‌شد، نان‌های روی تابه را یک دور می‌چرخاندند و نان نپخته جدید را روی آن می‌گذاشتند. دائم نان‌ها را با نان‌برگردان زیر و رو می‌کردند تا نسوزد و به تدریج بپزد.

هر نانی را که می‌پخت از تابه جدا می‌کردند و داخل سُپ (= سینی حصیری) می‌گذاشتند.  

اگر تعداد نان‌های تابه کم بود، نان‌ها خشک می‌شد که به آن نان سه‌تایی یا خشک می‌گفتند.

دلیل این که به آن سه‌تایی می‌گفتند این بود که در پخت آن، سه عدد نان را روی می‌گذاشتند تا بپزد.

یک راه دیگر آن بود که بیشتر از سه تا نان و حتی تا ۱۰ نان را روی تابه می‌گذاشتند که در نتیجه نان‌های نرم و تازه‌تری به دست می‌آمد و خشک نمی‌شد.

به این نوع نان، لَمو یا تَلو می‌گفتند.  

به خودی خود نان سه‌تایی قابلیت نگهداری بهتر و طولانی‌تری داشت، چون تقریباً آب آن کامل تبخیر می‌شد.

کولو هم می‌پختند. برای این کار چانه را زیاد پهن نمی‌کردند و قطر آن به حداکثر ۱۵ سانتی‌متر می‌رسید که شبیه یک کلوچه بزرگ بود.  

در آن زمان نان جو و ذرت هم می‌پختند.  

در نی‌ریز مشکبیز تعدادی بانو کارشان پختن نان در منازل بود و با این کار دستمزد می‌گرفتند و با دسترنج شریف خود گذران زندگی می‌کردند.