انار هم نتوانست از دست کم‌آبی و گرمای امسال قِسِر در برود و این مسئله باعث شد تا دانه‌های همیشه مشکی انار رباب رو به سفیدی و کم‌آبی برود. 
هر تاجری آمد، رد شد و رفت
جواد عبدالهی باغدار و تاجری است که خود ۱۰ هکتار باغ انار دارد و به گفته خودش، ۶ هکتار آن ثمری و بقیه نوچه است.
او می‌گوید: «ما هر سال ۴۰ تن در هکتار برداشت داشتیم که امسال به حدود ۱۲ تن در هکتار رسیده است؛ آن هم با وجودی که آب از خودمان بود. البته آبی که داده‌ایم، تنها به اندازه‌ای بوده که درختان را از خشک شدن نجات دهیم.»
اضافه می‌کند: «بازار امسال آنچنان رمقی که باید داشته باشد، ندارد. کیفیت پایین انار‌ها به دلیل کم‌آبی، مشتری‌های امسال را در این شهرستان ماندگار نکرد.
دانه‌های انار به دلیل کمبود آب و گرمای شدید و بی‌سابقه امسال، جذاب نیست و خیلی از انار‌ها پر و پوک است.
به همین دلایل و همچنین اقتصاد ضعیف، تاجران انار ریسک نکردند و بار انار دارد خیلی بد جمع می‌شود.
در بخش قطرویه، خیلی از بار‌ها روی زمین مانده است.»
این تاجر انار می‌گوید: «امسال هزینه‌ها سنگین است و کشاورز دوست دارد با قیمت بالا بفروشد؛ به همین خاطر هر تاجری آمد، رد شد و رفت و حاضر نشد هزینه کند.
نرخ کارگر روزانه حدود ۴۰۰ هزار تومان و هزینه حمل و نقل و سبد هم خیلی گران بود.
هزینه سردخانه تهران نیز برای یک دوره سه‌ماهه و به ازاء هر کیلو انار، ۲۵۰۰ تومان است. به همین دلایل، هزینه هر کیلو انار امسال از برداشت تا زمانی که به میدان تره بار برسد، ۱۰ هزار تومان است.»
عبدالهی که خود کارخانه تولید سبد میوه دارد، می‌گوید: «مواد اولیه آبی‌رنگ کیلویی ۲۰ هزار تومان شده که قبلاً ۱۴ هزار تومان بود.
فوم هم کیلویی نزدیک به ۹۰ هزار تومان است؛ بنابراین هر سبدی که نیم کیلو وزن داشته باشد، حداقل ۱۰ هزار تومان هزینه خام آن است که با کارگر و بقیه هزینه‌ها، حدود ۱۵ هزار تومان تولید می‌شود.»
سردخانه‌های ۳ هزار تنی
در مورد قیمت انار امسال می‌گوید: «سه یا چهار باغ که کیفیت خوبی داشتند، کیلویی ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان فروختند. ولی قیمت متعادل انار خوب نی‌ریز امسال، ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان بود؛ در حالی که سال گذشته انار‌های خوب بین ۱۰ تا ۱۳ هزار تومان فروش رفت.
امسال بیشتر کشاورزان حدود یک و نیم برابر قیمت سال گذشته فروختند.
البته از طرفی هزینه‌های تولیدشان هم افزایش زیادی داشته؛ از جمله کارگر، کود و سم. آب هم که ۵۰ درصد افزایش داشته است. سال گذشته کارگر دائم ماهیانه ۷ میلیون و امسال ۹ میلیون تومان بود.»
وی با بیان این که امسال حدود ۱۵۰۰ تن انار نی‌ریز و قطرویه را خریداری و به سردخانه‌های کرج ارسال می‌کند، می‌گوید: «امسال بخشی از انار‌ها را در سردخانه آقای نیک در نی‌ریز می‌گذاریم.
خودمان هم یک سردخانه در حال احداث در کنار کارخانه سبد سازیمان در بلوار امام رضا داریم که وسایل آن را آماده کرده‌ایم؛ اما برای سال آینده راه اندازی می‌شود.
با این حساب سال آینده حدود ۳ هزار تن انار می‌توانیم نگهداری کنیم.»
عبدالهی در مورد صادرات انار عنوان می‌کند: «به کشور عراق صادرات داریم.
با قطر هم در حال مذاکره هستیم. پاکستان هم در شرف صادرات است و منتظر هستیم که مرز باز شود؛ چون تا انار افغانستان تمام نشود، اجازه ورود انار ایران را نمی‌دهند؛ بنابراین احتمالاً در نیمه‌های آذر ماه مقداری از انار‌هایی که روی دست کشاورزان باقی مانده می‌تواند به پاکستان صادر شود؛ وگرنه خیلی ضرر می‌کنند.»
رباب دیگر به درد نی‌ریز نمی‌خورد
حسین حامی یکی دیگر از باغدارانی است که دو و نیم هکتار زیر کشت انار دارد.
او معتقد است که اگر تغییرات و تنش‌های آب و هوایی به این شکل پیش برود، دیگر نی‌ریز مناسب محصول انار نیست.
می‌گوید: «در مورد انار، هیچ وقت دمای هوا نباید بیشتر از ۳۶ و ۳۷ درجه بشود و اگر حتی یک روز دما بالاتر از ۴۰ درجه برود، کار تمام است. به نظر من گرمازدگی از سرمازدگی هم بدتر است.
امسال هیچ باغی نیست که ۹۰ درصد محصولش خوب باشد و حتی باغ‌هایی که آب نسبتاً خوبی به آن رسیده، کیفیت خیلی خوبی ندارند.
باغدار داریم که خودش تلمبه دارد و انارش را بیشتر از ۶ یا ۷ هزار تومان نمی‌خرند.»
ادامه می‌دهد: «امسال از هر هکتار حدود ۲۰ تن برداشت کردم. در حالی که سال‌های گذشته ۳۰ تن برداشت می‌کردم؛ وزن انار کم شده است و همان هم کیفیت لازم را ندارد.»
وی در مورد قیمت انار عنوان می‌کند: «اوایل با قیمت ۱۶ و ۱۷ هزار تومان می‌خریدند؛ اما بعد که متوجه کیفیت شدند، همان انار را با قیمت ۱۲ و ۱۳ هزار تومان خریدند.»
حامی با بیان این که هزینه تولید هر کیلو انار حداقل ۱۰ هزار تومان است، ادامه می‌دهد: «حتی اگر خودت آب و تلمبه داشته باشی، دیگر به طور کلی نمی‌صرفد.
هزینه‌های دو سال پیش یک چهارم الان بود؛ اما قیمت انار ۱۰ هزار تومانی آن زمان رسیده به ۱۳ هزار تومان که متناسب نیست.
به نظر من اگر آبی باشد، در آینده باید نوع درختان را عوض کنند و انار رباب دیگر به درد نی‌ریز نمی‌خورد.
شنیده‌ام یک نوع انار در داراب کاشته‌اند که در برابر کم‌آبی و گرما مقاوم است.
شیوه آبیاری ما به کلی غلط است و اگر هم بخواهد تغییر پیدا کند، باید با روش‌های نوین قطره‌ای یا باببلر انجام شود.»
درختانم نابود شد
اکبر افراسیابی باغداری است که می‌گوید به دلیل نرسیدن آب به باغش، ۲۵۰ اصله از بهترین انار‌های رباب سنتی‌اش نابود شده است.
می‌گوید: «میرآب مورد اعتماد شهرداری به قرارداد سفت و سختی که با شهرداری داشت عمل نکرد و در حالی که لوله آب شهرداری ده متری باغ من رد شده و کنار دست ما با این آب یونجه کاشت کرده‌اند، داد من به جایی نرسید و حاصل دسترنج و عمرم خشک شد؛ هر چند امسال به دلیل گرمای هوا، حتی در باغ‌های پر آب ۷۰ درصد کیفیت کم بود و دانه انار خراب شد.»
این انار مطلوب کنسانتره نبود
محمود بامداد مدیرعامل شرکت مزرعه سبز نیز بابیان این که رنگ انار امسال متمایل به سفید بود و آبدهی کمی داشت، می‌گوید: «این انار برای کنسانتره محصول مطلوبی نبود و، چون آب انار کم بود، خود به خود میزان تولید ما کاهش پیدا کرده است.
ما در سال ۱۰ هزار تن ظرفیت انار داریم که با این شرایط معلوم نیست پر شود.»
وی ادامه می‌دهد: «قیمت‌ها بستگی به کیفیت انار و عرضه و تقاضا دارد که به روز تعیین می‌شود؛ هر چند از سال گذشته بالاتر بوده است.»
یکی از اعضای انجمن انارکاران نی‌ریز هم می‌گوید قیمت انار را بازار تعیین می‌کند و ما نمی‌توانیم دخالتی داشته باشیم.
او ادامه می‌دهد: «ما هر سال از طرف اتاق بازرگانی یک یا دو جلسه میز انار داریم که مهمترین موضوعاتی که مطرح می‌شود، به شرح زیر است:
«۱- باز شدن راه صادرات و کم شدن تعرفه‌های گمرکی.
۲- ثبت جهانی انار رباب نی‌ریز.
۳- تشکیل انجمن ملی انار ایران به مرکزیت استان فارس.
۴- موضوع آب.»
موضوعاتی که سال ۱۳۹۸ هم رئیس این انجمن در مصاحبه با نی‌ریزان فارس عنوان کرده بود و ظاهراً هنوز عملی نشده است.
خسارت ۳۰ درصدی
سرناظر بیمه کشاورزی استان فارس هم با بیان این که امسال خسارت ترکیدگی و آفتاب سوختگی مشمول انارکاران شده است، می‌گوید: «۱۰ درصد خسارت ترکیدگی و ۲۰ درصد آفتاب سوختگی که در مجموع تا ۳۰ درصد خسارت لحاظ شده و به همه کسانی که بیمه هستند پرداخت می‌شود.»
حمیدرضا علینقی کل انار بیمه شده استان فارس را ۲۸۱۱ هکتار عنوان می‌کند و می‌گوید: «این میزان در نی‌ریز ۳۴۵ هکتار، در قطرویه ۳۶۰ هکتار و در بختگان ۴۶۶ هکتار بوده است.
سال گذشته هم خسارت آفتاب سوختگی داشتیم و هم سرمازدگی.
سرما در جا‌های مختلف متفاوت و به طور متوسط ۳۳ درصد بود و ۱۵ درصد هم آفتاب سوختگی بود که در مجموع ۴۸ درصد خسارت لحاظ شد.
امسال هم سرمازدگی جزئی در حدود ۷۰ تا ۸۰ هکتار از بعضی باغ‌ها داشتیم که آن‌ها به شکل انفرادی بررسی می‌شود.»
وی اضافه می‌کند: «در محصولات آبی مثل انار، خشکسالی تحت پوشش بیمه نیست. اما در محصولات دیم مثل انجیر تحت پوشش است.»
خطر خشک شدن باغ‌ها و پیشنهاد گونه جدید
کارشناس واحد باغبانی جهاد کشاورزی با بیان این که در شهرستان نی‌ریز حدود ۳ هزار هکتار انار داریم که عملکرد متوسط آن ۲۰ تن در هکتار است، می‌گوید: «این یعنی در حالت نرمال باید ۶۰ هزار تن انار داشته باشیم.
اما با توجه به مسائل و مشکلات امسال، پیش‌بینی ما این است که حدود ۴۵ هزار تن برداشت کنیم؛ یعنی به طور متوسط ۱۵ تن در هکتار. شاید حدود ۱۰ درصد آن درجه یک باشد، ۵۰ درصد درجه دو، ۳۰ درصد درجه ۳ که برای صنایع کنسانتره و کارخانجات مناسب است و ۱۰ درصد هم به درد هیچ چیزی نمی‌خورد؛ چون هم دانه‌هایش سفید شده و هم این که آب ندارد.»
سعید ضیغمی می‌گوید: «متأسفانه سال به سال اوضاع بدتر می‌شود و اگر این طور پیش برود، باغ‌های دیگر هم به تدریج خشک خواهند شد.»
وی در مورد تغییر گونه انار نی‌ریز عنوان می‌کند: «ما در ایران ۷۶۰ رقم انار داریم که در مرکز تحقیقات انار یزد است. آنجا همه انار‌های ایران را جمع کرده و کلکسیون راه انداخته‌اند. آن‌ها شرایط و خصوصیات انار را بررسی و ۱۰ رقم آن را برای صادرات معرفی کردند.
انار رباب نی‌ریز جزو شش مورد برتر بود که هم غلظت و فیبر بالا و هم پوست ضخیم و قرمزی داشت و برای صادرات پسند می‌شد.
زادگاه آن نی‌ریز است که بهتر از همه جا در این شهرستان جواب می‌دهد؛ چون این انار با منطقه ما سازگار شده است.
انار رباب را به شهر‌های دیگری مثل کازرون بردند و کشت کردند؛ اما بعد از چند سال دیدند این انار فقط رشد می‌کند و محصولی نمی‌دهد؛ چون با آن منطقه سازگار نبود.
ما هم اگر بخواهیم رقم جدید بیاوریم، نمی‌توانیم همان ابتدا هزار هکتار کار کنیم؛ روال کار این است که رقم مورد نظر در چند نقطه از شهرستان تحت عنوان باغ سازگاری کشت شود و ۵ یا ۶ سال در منطقه باشد تا ببینیم اصلاً جواب می‌دهد یا نه.
در شهرستان داراب یک رقم هست به نام اشکفتو که دانه مشکی است.
ولی ما نمی‌دانیم در شهرستان ما جواب می‌دهد یا نه.
نباید بدون کارشناسی این گونه ترویج شود؛ چون ممکن است موجب خسارت باغدار گردد.»
ضیغمی یکی از راهکار‌های کاهش گرمازدگی را احداث سایه‌بان می‌داند که به گفته او باغداران باید مجوز آن را از جهاد کشاورزی بگیرند.
این مجوز شبیه گلخانه است که اگر دولت در آینده تسهیلاتی بدهد، باغداران می‌توانند استفاده کنند.
