مسافران ناراضی از تأخیر و اتوبوس‌هایی که دیگر راحتی و آرامش گذشته را ندارند و رانندگانی که دل و دماغ کار کردن برایشان باقی نمانده است؛ این حکایت این روز‌های پایانه مسافربری نی‌ریز است.
به قول یکی از مسافران که با لبخند تلخی می‌گوید: «ماشین مش ممدلی، نه بوق داره نه صندلی.»
مردم گرفتاری دارند
چند وقتی است که پیام‌های اعتراضی از طرف مردم به دفتر هفته‌نامه می‌رسد.
از جمله این پیام: «موضوع ساعت حرکت اتوبوس‌ها است که اکثراً چه در رفت و چه برگشت، ۱۵ تا حتی ۳۰ دقیقه تأخیر در حرکت دارند.
مسافری که مثلاً ساعت ۱۴:۳۰ یک روز تابستان بلیط گرفته، حتماً کار و گرفتاری دارد و باید سر ساعت به مقصد برسد.
مدتی هم هست که اتوبوس بعد از تأخیر در سوار کردن مسافر‌ها و خروج از ترمینال شیراز، تازه کنار کندرو ترمز و شروع به بار زدن وسایل می‌کند و جالب این که برخی اوقات در پمپ بنزین امامزاده اسماعیل جهت سوختگیری توقف می‌کند و یک سفر دو و نیم ساعته با یک ساعت تأخیر به مقصد می‌رسد.
مردم زن و بچه و بیمار دارند و یک ساعت تأخیر واقعاً عذاب‌آور است.»
مسافر دیگری گفته بود: «جز یک محدوه زمانی که اتوبوس‌های شیک و تمیز در خدمت شهروندان بود، مدت‌ها است اتوبوس‌های نسبتاً فرسوده و متأسفانه کثیف سرویس می‌دهند.
شخصاً اتوبوسی سوار شدم که پرده‌ها و صندلی‌هایش خیلی کثیف بود.
نکته دیگر این که بعضی از صندلی‌ها شکسته است و نمی‌شود تکیه داد.
همچنین جاپایی صندلی‌ها را باز می‌کنند؛ اگر نیاز نبود، چرا از اول آن را نصب کرده‌اند؟ به بهانه کرونا، آب در آبسردکن اتوبوس‌ها نیست که اگر این طور است، در هواپیما‌ها و قطار هم آب باید حذف شود.»
یک مسافر دیگر هم عنوان کرده بود: «۱۳ تیرماه از پایانه مسافربری تماس گرفتند و گفتند بلیط ساعت ۱۴:۳۰ به ساعت ۱۵ موکول شده.
پرسیدیم آیا دقیقاً ساعت ۱۵ حرکت می‌کند؟ در غیر این صورت به کارمان نمی‌رسیم و باید فکر دیگری کنیم.
گفتند بله.
اتوبوس ساعت ۱۵:۲۵ در حالی که تازه روشن شده و هوای داخل آن بسیار گرم بود و کولرش باد داغ می‌زد، از ترمینال خارج شد.»
ربع ساعت تأخیر طبیعی است
حسن کریمی از سال ۱۳۸۴ در ترمینال نی‌ریز مشغول به کار است.
او معتقد است تأخیر ممکن است یکی دو بار در ماه پیش بیاید و این در کار حمل و نقل یک مسئله عادی است.
می‌گوید: «بر پایه قانون، اگر اتوبوس خراب شد شرکت تا یک ساعت می‌تواند اتوبوسی دیگر جایگزین کند.
اما مورد بوده که راننده ساعت ۵ صبح کسالت پیدا کرده و ما به سرعت درِ خانه یک راننده دیگر رفتیم و نیم ساعته او را به ترمینال رساندیم.»
ادامه می‌دهد: «همیشه تا مسافر سوار و صورتحساب چک شود، ربع ساعت طول می‌کشد.
ساعت ۵ صبح و ۱۲ ظهر، اما چون وقت نماز است تا ۲۰ دقیقه تأخیر دارد.
به هر حال همیشه سر سه ساعت می‌رسند؛ به جز یکی دو راننده که آهسته می‌رانند و چابک نیستند.
ما تا مشکلی پیش نیاید، تأخیر نداریم؛ اگر مشکل مقطعی باشد، آن را راه می‌اندازیم.
اما بعضی مشکلات فنی جدی، پیش‌بینی نشده است.»
کریمی می‌گوید: «کسانی که معترضند، بیشتر منظورشان تأخیر از شیراز به سمت نی‌ریز است.
دو سال است که انبار به بیرون ترمینال و ۵۰ متر بالاتر منتقل شده و در آنجا مجبور هستند ۱۰ تا ۱۵ دقیقه توقف کنند و در این وضعیت بد اقتصادی بار بیاورند.
ابتدای کار هم ۱۵ دقیقه سوار کردن مسافر زمان می‌برد که در کل حدود نیم ساعت می‌شود.»
او توپ را در زمین مردم می‌اندازد و عنوان می‌کند: «متأسفانه مردم سر وقت نمی‌آیند و مشکل فرهنگی هم داریم.
کسی که بلیط رزرو کرده، باید نیم ساعت قبل در ترمینال باشد؛ اما ۱۵ دقیقه بعد و زمان حرکت می‌آید و می‌گوید بلیط من کجاست؟ اگر هم بخواهیم از چنین افرادی قبول نکنیم، یا باید خالی برویم یا دعوا کنیم.»
کریمی معتقد است مردم باید به بلیط اینترنتی رو بیاورند که برای تهیه آن می‌توانند از طریق سایت اینترنتی: Payaneh.ir یا برنامه‌های سفر ۷۲۴، علی بابا، مستر بلیط و آپ اقدام کنند.
وی می‌گوید: «الان دیگر مثل قبل نیست که اتوبوس ۵ صبح به میدان ۱۵ خرداد بیاید و مسافر سوار کند.
چون افرادی که بلیط نداشتند، آنجا روی صندلی می‌نشستند و اگر ظرفیت تکمیل بود، حاضر نبودند در ترمینال از سر جایشان بلند شوند.
مردم فکر می‌کنند تأخیر‌ها به خاطر نبود مسافر است؛ ولی این طور نیست و ما با ۱۰ نفر هم حرکت می‌کنیم.
مگر این که مسافر نباشد و سرویس‌ها را دو تا یکی کنیم که خیلی کم پیش می‌آید.
برای همان هم از قبل اطلاع‌رسانی می‌کنیم.»
حسن کریمی در مورد فرسودگی اتوبوس‌ها می‌گوید: «یک روز ناوگان نی‌ریز در استان حرف اول را می‌زد؛ اما الان اتوبوس شده حداقل ۲۰ میلیارد تومان که با بلیط ۵۵ هزار تومانی هیچ توجیه اقتصادی ندارد.
اگر ۲۰ میلیارد تومان را در بانک بگذاریم، ۴۰۰ میلیون تومان در ماه سود می‌دهد.
به خاطر تحریم‌ها قطعات خوب در بازار نیست.
قبلاً اگر می‌خواستیم اتوبوس مدل ۸۵ را تبدیل به مدل ۹۰ کنیم، با ۲۰۰ میلیون تومان و آن هم با اقساط بلند مدت می‌شد این کار را انجام داد؛ اما الان باید ۶ میلیارد تومان نقد داشته باشیم.»
۴۰۰ میلیون، هزینه شش ماه اتوبوس
محمدرضا دردانه ۲۲ سال سابقه رانندگی اتوبوس دارد. در حالی که پشت فرمان نشسته و آماده حرکت است، می‌گوید: «ما سر موقع حرکت می‌کنیم و مردم را با احترام به مقصد می‌رسانیم؛ آن‌ها هم از ما راضی هستند.
اما حق داریم در حد ۱۵ دقیقه از شیراز و ۱۰ دقیقه از نی‌ریز تأخیر داشته باشیم؛ با این وجود، از شیراز تا نی‌ریز را ۳ ساعته طی می‌کنیم. اما اگر محموله ترافیکی به پستمان بخورد یا پنچر شویم، با تأخیر زیادی مواجه می‌شویم.
البته مردم را هم بد عادت کرده‌اند؛ مسافر هست که ساعت ۵:۳۰ صبح بعد از حرکت با ماشین پشت سر ما می‌آید و چراغ می‌زند که بایست؛ بلیط داریم و باید سوار شویم.»
ادامه می‌دهد: «شبکه بهداشت پذیرایی و قرار دادن آب در مخزن سردخانه اتوبوس را از ابتدای کرونا ممنوع کرده و البته الان هم هزینه پذیرایی روی کرایه نیست.
با این وجود؛ ما لیوان یکبار مصرف می‌خریم تا بتوانند از کلمن برای خودشان آب بریزند.
همچنین با توسعه تلفن‌های همراه هوشمند، دیگر پخش فیلم در اتوبوس معنایی ندارد و همه با هندزفری مشغول تلفن همراهشان می‌شوند.»
دردانه می‌گوید: «از اسفند ماه سال گذشته تا الآن، ۴۰۰ میلیون تومان خرج همین اتوبوس شده. قطعات کیفیت لازم را ندارد و از مهاباد اجناس دست دوم قاچاق و آشغال‌های اسقاط می‌آید.
لاستیک ژاپنی جفتی ۸۰ میلیون تومان است که در قسمت جلو اتوبوس، تنها برای دو ماه کارایی دارد.
زیر‌پایی و جک صندلی هر کدام ۷۰۰ هزار تومان و همه هم چینی و یکبار مصرف هستند؛ مثل فن کولر که هر کدام ۶ میلیون تومان است و چینی آن جفتی ۶ میلیون تومان که به سرعت می‌سوزد.
سرویس روغن و فیلتر و... هم ۸ میلیون تومان می‌شود.
متأسفانه الان هیچ حمایتی نمی‌شویم؛ قبلاً به ما لاستیک و روغن تعاونی می‌دادند؛ اما الان نه.»
۲۵ دقیقه تأخیر
مدتی گذشته و مسافران در ترمینال منتظرند.
اتوبوس رأس ساعت ۱۴:۳۰ به جایگاه می‌آید و راننده از مسافرانی که بلیط دارند می‌خواهد که برای قرار دادن بار در صندوق و سوار شدن، جلو بیایند.
خانم ج داودی که می‌خواهد همراه دخترش به شیراز برود، می‌گوید: «من زیاد به شیراز رفت و آمد می‌کنم؛ حداقل ماهی یک بار و همیشه حداقل ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت تأخیر دارند.
به ویژه وقتی می‌خواهیم از شیراز به نی‌ریز بیاییم که در ترمینال و انبار و پلیس راه زیاد معطل می‌کنند.
اتوبوس حداکثر باید ربع ساعت تأخیر داشته باشد؛ اما وقت مردم برایشان اهمیت ندارد.
ضمن این که اتوبوس‌ها از رده خارج و کثیف و صندلی‌ها و کمربند‌ها خراب است.»
رحیم زارع که هر هفته به شیراز رفت و آمد می‌کند، می‌گوید: «از سمت شیراز حداقل نیم ساعت تأخیر دارد.
تلفن‌های اینجا جواب نمی‌دهد.
بعضی وقت‌ها بلیط‌هایی که اینترنتی می‌خریم ثبت نمی‌شود و اعتراض هم که می‌کنیم، می‌گویند بروید پایین.»
در ادامه، روند سوار کردن مسافران آن قدر طول می‌کشد که اتوبوس با ۲۵ دقیقه تأخیر، ساعت ۱۴:۵۵ دقیقه حرکت و ترمینال امام رضا را ترک می‌کند.
مسافران مقصرند
محمدجواد بامداد مدیرعامل شرکت مسافربری هما پاسخ در این باره را به مهدی کریمی کارمند و مسئول فنی این شرکت واگذار می‌کند.
مهدی کریمی نیز می‌گوید: «من خیلی وقت است به ترمینال نرفته‌ام و خیلی در جریان مسائل نیستم.
ولی بیشتر خود مسافران باعث می‌شوند تأخیر وجود داشته باشد. ناوگان خیلی ضعیف شده و تسهیلاتی نیست که بخواهیم آن را برطرف کنیم.
اگر این طور باشد، وضعیت روز به روز بدتر و ماشین‌ها فرسوده‌تر می‌شود.
راهکار این است که دولت و سازمان حمل و نقل چاره‌ای بیندیشند و ناوگان را با تسهیلات خوبی نوسازی کنند؛ وگرنه خودمان هم جرئت نشستن پشت اتوبوس ۲۰ میلیارد تومانی را نداریم؛ چه برسد که بدهیم دست راننده.»
وی به هزینه بالای اتوبوس‌ها از جمله بیمه حداقل ۲۰ میلیونی اشاره می‌کند و می‌گوید: «از سال ۱۳۹۳ دیگر نتوانستیم حتی مدل یکی از ماشینهایمان را بالاتر ببریم.
من یک اتوبوس سرویس شیراز را ۱۰ میلیون تومان اجاره داده‌ام که همان هم برای راننده‌اش نمی‌صرفد.
لبته فقط ما نیستیم؛ شرکت‌های قدَری مثل سیر و سفر شیراز و ایران‌پیمای شیراز که هر نیم ساعت یک سرویس تهران داشتند، الآن شاید تنها ۵ سرویس در طول روز داشته باشند.»
اگر تأخیر نکنیم، هر روز دعوا داریم
مسئول فنی شرکت مسافربری سیر و سفر، اما پا را فراتر گذاشته و می‌گوید تأخیر ربع ساعته قانونی است و باید حتماً باشد.
محمود یگانه می‌گوید: «اگر اتوبوس یک مسافر نیامده داشته باشد، قانون این است که باید ربع ساعت صبر کند تا بیاید و برسد.
ضمن این که اگر بخواهیم تأخیر نداشته باشیم و سرویس را سر ساعت بفرستیم، هر روز دعوا داریم.
ما خیلی تلاش کردیم طوری برنامه‌ریزی کنیم که تأخیر نداشته باشیم؛ اما به نتیجه نرسیدیم.»
وی مقصر خراب شدن خرابی قطعات ظاهری اتوبوس‌ها را مسافران می‌داند و ادامه می‌دهد: «وقتی مسافر سوار می‌شود، کمرش را تکیه می‌دهد و پایش را می‌گذارد روی پشتی صندلی جلویی و فشار می‌دهد تا آن را بشکند.
تقصیر ما چیست؟ البته ماشین‌ها مرتب چک می‌شود.
به جز مسئول فنی، مأموران حمل و نقل نیز سرزده بازرسی و کنترل می‌کنند. ازجمله مسائل گرمایشی و سرمایشی، سطل، صندلی و... هر کدام هم مشکل داشته باشد، همان لحظه به راننده یا صاحب ماشین تذکر داده می‌شود که اگر درست نشود، این اتوبوس از سرویس محروم می‌شود.
اما ما بازرسی خودمان را هر روز داریم و همیشه ماشین قبل از سرویس چک می‌شود.»
مردم به ۱۴۱ شکایت کنند
رئیس اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای نی‌ریز حوزه کاری اتوبوس‌هایی را که از شیراز به نی‌ریز می‌آیند مربوط به اداره شیراز می‌داند که به گفته او، مسافران می‌توانند با مراجعه به دفتر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در پایانه، نارضایتی خود را اعلام کنند تا پیگیری شود.
امیر شاهسونی در مورد سرویس‌های با مبدأ نی‌ریز، اما می‌گوید: «مشکل این است که مردم به صورت سربسته گلایه می‌کنند.
اگر کسی شاکی است، باید نام شرکت، ساعت حرکت و شماره اتوبوس را اعلام کند یا این که تصویر بلیط را برای ما بفرستد تا قابل پیگیری باشد.
اما مردم موارد شخصی و مشخص را کم و در حد ماهیانه یکی دو مورد اعلام می‌کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «ما گزارشات را بررسی می‌کنیم و به استان می‌فرستیم.
آنجا نیز در کمیسیون‌های مربوطه پیگیری می‌شود. ما فقط پرونده را شامل شکایت افراد و دفاعیات شرکت تشکیل می‌دهیم و ارسال می‌کنیم و تعیین جریمه با ما نیست.
آنجا است که تصمیم می‌گیرند چه برخورد و جریمه‌ای در نظر بگیرند.
بعضی از شاکیان را هم راهنمایی می‌کنیم و می‌گوییم با شماره ۱۴۱ تماس بگیرند و شکایتشان را آنجا مطرح کنند.
چون شکایتی که در سامانه ۱۴۱ ثبت شود، از طریق مدیریت راه‌های کشور به ما ارسال می‌شود و این پرونده باید حتماً به نتیجه نهایی برسد.»
رئیس اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای نی‌ریز می‌گوید: «ما موارد فنی و راحتی اتوبوس‌ها را هم بررسی می‌کنیم و اگر مشکل زیادی داشته باشند، به شرکت می‌گویند به این اتوبوس سرویس ندهید تا رفع نقص کند.
بازدید‌های دوره‌ای ما به شکل تصادفی است و بازرسان معمولاً ده دقیقه قبل از حرکت اتوبوس آنجا حاضر می‌شوند.»
شاهسونی با بیان این که بخش حمل و نقل مسافر بعد از کرونا آسیب زیادی دید، می‌گوید: «ما پیشنهاد دادیم به آن‌ها کمک کنند تا جان بگیرند. قبلاً دولت کمک‌هایی می‌کرد و مواردی مثل لاستیک و روغن یارانه‌ای می‌داد.
اما الان بسیار محدود شده است.
ناوگان حمل و نقل شهرستان نی‌ریز قبلاً یکی از بهترین‌ها در استان بود؛ اما به واسطه کم شدن مسافر و به صرفه نبودن، ضعیف شده است.»
