آویشن یکی از آن گیاهان دارویی کم عارضه است که خواص منحصربه‌فردی دارد؛ افزایش هوش، درمان سرماخوردگی‌ها، هضم غذا، تقویت قدرت باروری، خواص ضدعفونی‌کنندگی، تقویت مو و… برخی از خواص این گیاه معطر است.
از دیدگاه طب ایرانی، مزاج آویشن گرم و خشک است؛ لذا نسبتاً قوی است و مصلح آن چند قطره سرکه است که باعث می‌شود خوردن آن عارضه‌ای نداشته باشد.
گیاه‌شناسی
آویشن که در منابع طب ایرانی با نام‌های صعتر (سعتر)، آویشم، اوشن، کهلیک اوتی و آبشن هم از آن یاد می‌شود، گیاهی از تیره نعناعیان یا لبیاسه است که در ایران ۱۸ گونه آن به ثبت رسیده و سه نوع آویشن شیرازی، کوهی و کاکوتی معروفتر هستند.
گیاهان این تیره، همه علفی و به حالت خودرو در مزارع و کوه‌ها و صحرا می‌رویند. بعضی از انواع آویشن برگ‌های نسبتاً دراز و برخی هم برگ‌های گردی دارند که خواصشان متفاوت است. ولی به صورت کلی شباهت دارند و به عنوان سبزی برای افزودن به ماست و دوغ استفاده می‌شود.
آویشن و تندرستی دستگاه گوارش
- آویشن به هضم غذا‌های سنگین کمک می‌کند.
میکروب روده‌ها را نابود کرده و در درمان ورم روده‌ها بسیار مؤثر است. همچنین گردش خون را تحریک و جریان آن را منظم می‌کند.
- آویشن به علت وجود تیمول موجود در خود، یک ضدعفونی‌کننده و ضد انگل قوی است و انواع کرم‌های روده از قبیل تریکوسفال آنکیلوستوم و اکسیور (کرمک) را می‌کُشد و علاوه بر کشتن کرم‌ها، تخم کرم را نیز از بین می‌برد.
- بوییدن یا خوردن دم‌کرده آن در کاهش رطوبت‌های زائد که گاهی در کبد، ریه یا مغز جمع می‌شود، مؤثر است.
- آویشن اشتها را تحریک می‌کند؛ به همین علت در غذا‌ها به عنوان چاشنی استفاده می‌شود.
- آویشن ضد نفخ است و مخصوصاً اگر در غذا‌های رطوبتی و آبکی استفاده شود، نفخ را کم می‌کند.
- همچنین نتایج مطالعات جدید از اثربخشی این گیاه بر بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر، بیانگر این مطلب است که آویشن در بهبود علائم شایعی نظیر درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست مؤثر است.
- آویشن به دلیل حرارت و خاصیت از بین برندگی و زدایندگی که دارد، رطوبت و بلغم‌های مانده در سیستم گوارش را حل می‌کند و از بین می‌برد و جلا می‌دهد. وقتی که رطوبت‌ها و مواد زائد بینابین پرز‌های گوارش از بین رفت، عملکرد پرز‌ها تقویت می‌شود.
آویشن و تندرستی دستگاه تنفسی
- آویشن در درمان بیماری‌های ریوی، برونشیت، آسم، آنفلوآنزا، سیاه سرفه، گلودرد، نشانه‌های سرماخوردگی و احتقان بینی مفید دانسته شده و خلط‌آور خوبی است.
- آویشن به صورت دم کرده و حتی بوییدنش می‌تواند برای سیستم مغزی مفید باشد و اصطلاحاً اعضای مهم بدن را از رطوبت‌ها و مواد زائد تنقیه (تخلیه و پاکسازی) می‌کند.
- از این گیاه می‌توانیم برای بخور استفاده کنیم که این استفاده بسیار شایع بوده و مخصوصاً برای کسانی که دچار سینوزیت مکرر و چرکی می‌شوند، توصیه می‌شود. در سینوزیت، مجرای تخلیه کننده ترشحات سینوس تنگ یا بسته شده، ترشحات در داخل سینوس جمع و چرکی می‌شود. آویشن باز کننده است و بخور دادنش موجب می‌شود این مجاری باز و از طرف دیگر ترشحات غلیظ آن‌ها رقیق و دفع شود. در واقع فرآیند ایجاد سینوزیت از بین می‌رود و یک درمان پایه‌ای و مفید است و نه صرفاً علامتی.
- آویشن خشک‌کننده رطوبت‌های زائد است. این رطوبت‌ها ممکن است در مجاری هوایی جمع شده باشد و منجر به تحریک، سرفه و خلط شود که یکی از مشکلات شایع بعد از سرماخوردگی است که تا مدت‌ها باقی می‌ماند.
آویشن و تندرستی دستگاه عصبی
- آویشن، هوش و قوه ادراک را زیاد می‌کند.
- مقوی اعصاب است و یک داروی ضدتشنج بوده و خاصیت آنتی اسپاسمودیک دارد.
دیگر خواص آویشن
- آویشن اعمال اعضای باروری را در بدن تحریک و تقویت می‌کند.
- جویدن برگ آویشن نیز برای تقویت چشم نافع است.
- آویشن ضدباکتری و داروی ضدعفونی‌کننده قوی به شمار می‌رود؛ لذا برای درمان بیماری‌های میکروبی و عفونت‌های داخل بدن، جوشانده یا دم کرده آن تجویز می‌شود.
- آویشن منبع خوبی از آهن است و برای درمان کم‌خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آویشن ترشح آب دهان، ترشح عرق و ترشح ادرار را زیاد می‌کند و از این لحاظ می‌توان آن را در بیماری‌های مربوطه مورد استفاده قرار داد.
از دیدگاه طب ایرانی نیز این داروی گیاهی، قاعده‌آور خوبی است و در بانوانی که قاعدگی آنان بند آمده تجویز می‌شود. به همین دلیل در زنان باردار باید با احتیاط مصرف شود.
