نسل زد (Z) چه نسلی است؟ چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا فقط در ایران وجود دارد؟ روانشناسی این نسل چیست؟
در این نوشتار بسیار فشرده به این موضوع می‌پردازیم. هرچند سخن از نسلها و مقایسه آنها با هم و تعجب از ویژگیهای بعضی با بعضی دیگر، همیشه وجود داشته و عموماً نسلهای قدیمی‌تر و مسن‌تر از ویژگیهای خوب نسل خودشان و نسلهای پدران و پدر بزرگانشان می گویند و حیف و دریغ می‌خورند که آنها چقدر خوب بودند و نسل جدید فاقد آن ویژگی‌ها هستند.
جامعه‌شناسان همیشه سخن از شکاف بین‌نسلی گفته‌اند و روانشناسان ویژگیهای رفتاری را بحث کرده‌اند اما به هر حال باید پذیرفت که تفاوت بین نسلی از حد نسل پدران با فرزندان بسیار کمتر شده به طوری که به جای فاصله ۲۰ یا ۲۵ ساله باید فاصله حداکثر ۱۰ ساله را مدنظر داشت. شتاب تغییرات تکنولوژی و به دنبال آن شتاب تفاوتهای گروه‌های سنی ۱۰ ساله با هم باعث تفاوت در رفتارها، نگرشها، خواسته‌ها، عملکردها، دیدگاه‌ها و آرزوها و خصلت و خوی نسلهای نوجوان و جوان با نسلهای قبلی شده است.
حدود ۲۵۰ سال پیش در اروپا انقلاب صنعتی رخ داد و تغییرات بسیار زیادی به وجود آمد به‌طوری که تاریخ و مسیر جامعه اروپا و به دنبال آن جهان غیرغربی عوض شد اما تغییرات منحصر به انقلاب صنعتی نماند؛ چیزی نگذشت که بحث از فراصنعت شد و واژگان مدرن و مدرنیسم جای خود را به پسامدرن داد. اختراع دیجیتال و هوش مصنوعی و تولد دنیا و جهانی به نام «دنیای مجازی» همه چیز را با سرعتی سرسام‌آور دستخوش تغییر کرد و همچنان یکه تازه میدان عرصه جهانی است. حتی آفرینندگان تکنولوژی دیجیتال قادر به مدیریت و کنترل آن نیستند، اخیراً مدیر بخش هوش مصنوعی یکی از شرکتهای بزرگ جهانی استعفا داد و گفت نمی‌خواهد مسئولیت آینده هوش مصنوعی روی دوشش در تاریخ بماند و مثال مخترع بمب اتم را آورد که بدنام شد.
به هرحال نه تنها غرب و کشورهای توسعه یافته بلکه کل کشورها درگیر پدیده نوظهور دنیای مجازی هستند. نسل متولد شده و رشد یافته در این فضا ویژگیهای عجیب و غریبی دارد از جمله:
یک فرد از نسل Z دائماً می‌تواند هویت شخصی و اجتماعی خود را تغییر دهد و آن را چه در دنیای واقعی و چه در دنیای مجازی به‌روز کند. او همان‌طور که مدل موها و لباس خود را تغییر می‌دهد و عکس‌های متنوع در شبکه‌های اجتماعی می‌گذارد، می‌تواند دوستان و آشنایان خود را نیز مدام حذف و اضافه کند و آنها را تغییر بدهد.پژوهشگری نگاشته:
«اغلب نوجوانان تمایل دارند هویت اجتماعی واقعی خود را به هویت مجازی خود نزدیک و شبیه سازند. والدین و معلمان نگرانی‌های بسیاری از این تغییرات هویتی دارند که اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. این تغییرات در هویت شخصی و اجتماعی تحت تأثیر اینترنت می‌تواند جنبه‌های مثبت و منفی داشته باشد. به لحاظ رشد شخصی از بُعد مثبت، با استفاده از اینترنت، آنها امکان اکتشاف بیشتری از شخصیت خود دارند و با آگاهی بیشتری می‌توانند در جهت بهتر شدن تلاش کنند و از بُعد منفی خطراتی مرتبط با نحوه شکل‌گیری هویت آنها بر اساس تعاملاتشان با انواع افراد و شخصیت‌ها داشته باشند. شاید حتی این خطرات بیشتر از آن چیزی باشد که والدین و معلمان بتوانند آن را درک کنند.»(1)
در ایران دائم بحث از دهه شصتی‌ها، هفتادی‌ها، دهه هشتادی‌ها و اخیراً متولدین نودی‌ها می شود.آری متولدین این دهه‌ها با هم متفاوت‌اند. بسیاری از ویژگیهای آنها با متولدین دهه‌های قبل و قبل‌تر فرق می‌کند. چه باید کرد؟ آیا صرف به انتقاد کشیدن نسل جدید -نسل فضای مجازی- مشکل را حل می‌کند؟! با صراحت باید گفت و نوشت: خیر. باید در گام اول این نسل را به خوبی شناخت و در گامهای بعدی صرفاً بر پایه یافته‌های علمی و پژوهشی، آسیبهای ناشی از تغییرات شتابان را کم کرد. در آینده در این زمینه بیشتر خواهم نوشت.
شاد و سالم و موفق باشید
پی‌نوشت:
نوری، زهره(...) نگاهی بر ابعاد روانشناختی و سبک زندگی نسل Z، انتشارات:بوی کاغذ
