گفته‌های ناب امام صادق(ع) به پیرمرد 94 ساله (عنوان بصری)

هفته پیش بخش نخست از حدیث مشهور عنوان بصری را خواندیم. 

این حدیث از سوی بسیاری از اساتید اخلاق توصیه شده و حتی آیت‌ا... سید علی قاضی (استاد اخلاق آقاسید هاشم حداد، علامه طباطبایی، آیت‌ا... بهجت و ...) نیز بـه شاگردان خویش و مریدان و طالبان سیر و سلوک سفارش می‌کردند روایت عنوان بصری را نوشته، همراه خود داشته باشند و هفته‌ای یک یا دو بار آن را مطالعه و به دستورات آن عمل کنند. 
*****
تو را به نُه چیز سفارش می‌کنم، همانا آنها وصیت من به اراده‌کنندگان راه خداوند متعال است و از خدا می‌خواهم به تو در عمل به آن‌ها توفیق دهد. سه مورد از آن نه چیز در مورد [تربیت و] ریاضت نفس است و سه مورد از آن‌ها در مورد حلم [و بردباری] است و سه مورد از آن‌ها درباره علم [و دانش] است. پس آن‌ها را به خاطر بسپار و مبادا [در عمل] به آن‌ها سستی کنی.

اما آن چیزهایی که در مورد تأدیب نفس است: 
این که مبادا چیزی بخوری که به آن اشتها نداری؛ چرا که باعث حماقت و نادانی می‌شود و چیزی مخور مگر آنگاه که گرسنه شوی و آنگاه که خواستی چیزی بخوری از حلال بخور و نام خدا را ببر و حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله را بیاد بیاور [که فرمود:] آدمی‌هیچ ظرفی را بدتر از شکمش پر نکرده است. پس اگر ناچار شد، یک سوم [شکمش را] برای غذا، یک سوم برای آب و یک سوم برای نفس کشیدن [اختصاص دهد.]

اما آن سه مورد که درباره حلم است، پس کسی که به تو بگوید: اگر یک کلمه بگویی، ده تا می‌شنوی! [به او] بگو: اگر ده کلمه بگویی، یکی هم نمی‌شنوی! و [اگر] کسی به تو ناسزا بگوید، به او بگو: اگر در آنچه می‌گویی، راستگو هستی، از خدا می‌خواهم که مرا ببخشد و اگر در آنچه می‌گویی، دروغ می‌گویی، پس از خدا می‌خواهم از تو درگذرد و اگر کسی به تو وعده فحش دادن داد، به او وعده خیرخواهی و مراعات [حال او را] بده.

و اما آن سه چیزی که در مورد علم است، این که آنچه را نمی‌دانی از علما بپرس و مبادا که چیزی را از آن‌ها بپرسی تا آن‌ها را به لغزش افکنده و آنان را آزمایش کنی و مبادا از روی نظر [و رأی] خودت دست به کاری بزنی و در همه مواردی که راه دارد، احتیاط کن و از فتوا دادن فرار کن همانند فرار کردن از شیر درنده و گردن خود را پل عبور برای مردم قرار نده.

ای ابو عبدلله، دیگر از نزد من برخیز؛ همانا برای تو خیرخواهی [و نصیحت] کردم و [ذکر و] ورد مرا فاسد نکن زیرا که من مردی هستم که نسبت به [گذشت عمر و ساعات زندگی] خودم [حساب دارم و] نگرانم [از این که مقداری از آن بیهوده تلف شود] و سلام بر کسی باد که هدایت پذیرد.»
پایان