عزادار کدام حسین(ع) هستیم؟
یکی از جملات حضرت اباعبدالله درباره حرکت خود، در وصیت‌نامه ایشان که به برادرش محمد حنفیه سپرده شد آمده است. این جمله می‌تواند درباره شناخت ما از ماهیت حرکت حضرت و همچنین وظیفه ما در قبال آن، روشنگر و هادی راه باشد.
حضرت در وصیت خود، درباره ماهیت اقدام خود فرمودند: «إنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی/ تنها برای طلب اصلاح در امت جدم حرکت می‌کنم (بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۲۹)» درباره این جمله نکات فراوانی وجود دارد که به چند نکته اشاره می‌شود:
۱- تعبیر اصلاح امت، تعبیری نیست که مثلاً یک عالِم درباره قیام امام حسین (ع) از پیش خود به‌کار برده باشد بلکه این تعبیر دقیقاً کلام خود امام حسین (ع) است.
۲- مسئله اصلاح را به چند صورت می‌توان تصور کرد:
الف- اصلاح یک فرد؛ اینجا اصلاح یک فرد مطرح نیست که حضرت بخواهد مثلاً یزید بن معاویه را اصلاح کند.
ب- اصلاح برخی از مسلمانان؛ اینجا سخن از اصلاح برخی از مسلمان‌ها توسط امام (ع) هم نیست.
ج- اصلاحات جزئی در رابطه افراد؛ مثل اختلاف خانوادگی بین زن و شوهر که خداوند در قرآن کریم ما را موظف کرده برای اصلاح اختلاف زوجین اقدام کنیم؛ این اصلاح هم موردنظر اباعبدالله (ع) نیست.
د- اصلاح در امت و جامعه اسلامی؛ حضرت فرمودند: من می‌خواهم امت را اصلاح کنم، «خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی». حتی اصلاح در بین شیعیان و پیروان هم مطرح نیست، بلکه اصلاحِ در امت اسلامی است.
ه- اصلاح امور بشر در سراسر دنیا؛ حضرت چنین وظیفه‌ای برای خودش تعریف نمی‌کند و هدف قیام خود را چنین بیان نفرمود که: من می‌خواهم اوضاع عالم را سروسامان دهم، بشریت را اصلاح کنم و ظلم و فساد را در سراسر گیتی از بین ببرم.
۳- یکی از سؤالات مهم این است که جامعه و امت اسلامی دچار چه مفاسدی است و امام حسین (ع) می‌خواهد چه چیزی را اصلاح کند؟ باید از کلام اباعبدالله (ع) استفاده کرد تا معلوم شود چرا این جامعه نیاز به اصلاح دارد و کجای این جامعه دچار فساد است؟ با مراجعه به خطبه امام حسین (ع) در منا که ابن شعبه حرانی در تحف العقول آن را نقل کرده، می‌توان فضای کلی جامعه و فساد در آن را شناخت.
حضرت بعد از نقل آیه ۶۳ سوره مائده که به نوعی توبیخ خداوند نسبت به علمای یهود و مسیحیت است، فرمودند: خداوند علمای یهود را مورد تنقیص و مورد اشکال قرار داده، چون از ظالمان، فساد و منکر را می‌دیدند، ولی عکس‌العملی نشان نمی‌دادند و سکوت کرده بودند و با آن کنار آمده بودند. پس یکی از مشکلات جامعه این بود که عده‌ای ظلم می‌کردند و عده‌ای دیگر در برابر این ظلم سکوت کرده بودند.
۴- نکته قابل توجه این است که باید اصلاح و افساد را در کلام خود امام حسین (ع) شناخت. موارد زیادی می‌تواند تحت عنوان فساد در جامعه قرار بگیرد؛ بی‌حجابی می‌تواند فساد باشد، دروغ‌گویی هم یک فساد است، گران‌فروشی هم فساد است، اما حساسیت امام حسین (ع) روی کدام فساد است؟ وقتی حضرت مسئله اصلاح را مطرح می‌کند، کدام عیب و ایراد جامعه را می‌بیند؟ مضمون کلام حضرت این است که مردم، بیچاره‌اند، مردم را به بردگی گرفته‌اند و کسی جرئت نمی‌کند حرف بزند. ترس جامعه را فراگرفته و عده‌ای از مردم هم به‌خاطر گذران زندگی و معیشت خودشان زبانشان بند آمده است، اگر یک کلمه حرف بزنند، نانشان قطع می‌شود و خانواده‌شان گرسنه می‌مانند.
۵- «اصلاح» در لغت به معنای ترمیم، رفع فساد و از بین بردن تباهی است. امام حسین (ع) در آن جامعه و در آن روزگار چه تباهی و فساد و چه عیب و ایرادی در امت اسلامی می‌دید که برای اصلاح جامعه قیام کرد؟ عیب آن جامعه چه بود؟ آیا مردم نماز نمی‌خواندند؟ آیا روزه نمی‌گرفتند؟ آیا تلاوت قرآن نداشتند؟ آیا به حج نمی‌رفتند؟ آیا خمس و زکات مالشان را نمی‌پرداختند؟ فساد در کجا بود و امام حسین (ع) با قیام خود چه اصلاحی بر اوضاع و احوال جامعه به‌وجود می‌آورد؟
یکی از راه‌های شناخت این موضوع این است که ببینیم شیعیانی مثل سلیمان بن صرد خزاعی که در کوفه جمع شدند و برای امام حسین (ع) نامه نوشتند و امام (ع) را به کوفه دعوت کردند، چه مشکلی داشتند؟ آیا امام حسین (ع) را دعوت کردند برای این‌که بیاید و امامت جماعت و جمعه ایشان را به عهده بگیرد و از این جهت کمبود داشتند؟ آیا می‌خواستند امام حسین (ع) بیاید و کمیته امر به معروف و نهی از منکر تشکیل دهد تا افرادی که ظواهر اسلامی را رعایت نمی‌کنند، اصلاح کند؟ این مطلب را باید از درخواست‌های کوفیان در نامه‌هایشان به اباعبدالله (ع) متوجه شد.
شیخ مفید در کتاب الارشاد خود نامه سلیمان بن صرد را آورده (شیخ مفید؛ الإرشاد، ج۲، ص ۳۷.) که با خواندن آن نامه متوجه خواهیم شد که شکایت آنها درباره وضعیت اقتصادی و سیاسی دستگاه حاکمیت است. در این نامه اینطور آمده که حکومت معاویه «فیء» (اموال عمومی و بیت‌المال) را غصب کرد. اموال عمومی را مثل اموال شخصی مصرف می‌کرد. همه بیت‌المال در اختیار او بود که به هرکسی بخواهد بی‌حساب و کتاب بدهد. دوم این که کسانی حکومت و قدرت را به دست گرفته‌اند که با جباریت و استبداد، حکومت می‌کنند و کاری به رضایت مردم ندارند. سوم هم این که این حکومت، حکومت جنایت است، چون نیکان را به قتل می‌رساند و افراد فاسد را حفظ و حمایت می‌کند.
امام حسین (ع) فرمود: «إنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی».
اگر امروز ما برای امام حسین (ع) لباس مشکی می‌پوشیم، یعنی برای آن شخصیتی که از جان خود و اصحاب و عزیزانش گذشت تا در جامعه اصلاح به‌وجود بیاورد. آیا جلسات و عزاداری‌ها، ما را به اصلاح نزدیک می‌کند و فساد را در جامعه ما کاهش می‌دهد؟ آیا هر سال از نظر اصلاح اقتصاد و سیاست جلو می‌رویم؟ و سال به سال آمار فساد مالی و سیاسی و اداری در جامعه ما کاهش پیدا می‌کند؟ آیا ما برای همان امام حسین (ع) واقعی عزاداری می‌کنیم و پیرو او هستیم؟ یا یک امام حسین دیگر برای خود ساخته‌ایم و در پی او هستیم؟
