یک لقمه نان حلال، زیر آفتاب داغ
گرفتاری‌ها و دغدغه‌هایشان یکی دو تا نیست؛ از نبود مسافر و وجود رقبای امروزی‌شان مانند اسنپ و نت‌رو گرفته تا نبود پول برای تعویض خودرو‌های فرسوده‌شان و بیمه و ...
رانندگان تاکسی دل پردردی دارند، حوالی ظهر است و به ایستگاه‌های تاکسی که سر می‌زنی، گوش تا گوش تاکسی‌های زردرنگ بیخ تا بیخ هم پارک شده‌اند... کمی آن سوتر، اما رانندگانی را می‌بینی که در این گرما ایستاده‌اند و چشم‌شان پی آمدن چهار تا مسافر است.
محسن فایض، دستی به پیشانی عرق‌کرده‌اش می‌کشد و پناه سایه باریک دیوار را می‌جوید. نگاهش هر از گاه میان انتهای خیابان و خط ردیف ماشین‌های پارک‌شده جابه‌جا می‌شود. با صدایی که خستگی و کلافگی در آن مشهود است، می‌گوید: «مسافر کم است. از صبح هرچه صبر کردیم، در این گرما فقط توانستیم یکی دو نفر سوار کنیم. تازه بعضی‌ها هم که هستند، با اسنپ و تاکسی‌های اینترنتی می‌روند. اینجا دیگر خبری نیست.»
کنار او محمد دریا ایستاده و به گذشته‌ها فکر می‌کند؛ گذشته‌ای که روزگارش به قول خودش راحت‌تر بود: «آن زمان، هر راننده‌ای دفترچه لوازم یدکی داشت. اگر ماشین خراب می‌شد، کافی بود راهی شیراز شوی و همه وسایل تعویضی را بگیری. حالا؟ روغن، لاستیک، هرچه بخواهی، یا سهمیه‌ای وجود ندارد یا باید پول نقد سنگین جور کنیم. سال‌ها است که از این حواله‌ها خبری نیست.»
دغدغه‌ها، اما فقط به نبود تجهیزات ختم نمی‌شود. علی‌اکبر کامرانی - مردی میانسال با نگاهی جدی - انگشت اشاره‌اش را به صف تاکسی‌ها می‌گیرد و می‌گوید: «می‌گویند تاکسی‌ها باید در سطح شهر بگردند. اما با این همه ماشین، فقط ترافیک درست می‌شود. بهتر است همین‌جا بایستیم؛ ماشین کمتر مستهلک می‌شود و مردم هم راضی‌ترند.»
آنها از تاکسی‌داران مسیر خیابان ولیعصر هستند. محسن از .. شاکی است؛ کسی که به گفته او در حین انجام کار، ترک پست می‌کند و مسافران آنان را می‌برد.
می‌گوید: «بار‌ها به او گفته‌ایم و تذکر داده‌ایم؛ اما می‌گوید زندگی خرج دارد! آیا ما باید تاوان خرج زندگی او را بدهیم؟»
این گلایه‌ها را که بشنوی، پی می‌بری مشکلات فقط به رقابت تنگاتنگ با استارتاپ‌های جدید یا نبود مسافر ختم نمی‌شود. موضوع پول و تعویض تاکسی‌های فرسوده موضوع تکراری دیگری است. محمد دریا با صدایی تلخ می‌گوید: «ماشین‌های ما ۱۳ - ۱۴ سال است کار می‌کند. تعویضشان خرجی دارد که از عهده ما خارج است. برای تعویض باید ۵۰۰ یا ۶۰۰ میلیون تومان بدهیم. آن طور که شنیده‌ایم، در شهر‌های بزرگ برای تعویض تاکسی وام بلاعوض می‌دهند؛ اما در نی‌ریز هیچ اقدامی نمی‌شود.»
از این ایستگاه که فاصله بگیری، به خیابان امام خمینی می‌رسی. فضل‌الله علیمردانی - راننده‌ای با تاکسی فرسوده «پیکان مدل ۸۳» - با زبان طنز تلخی می‌گوید: «اگر این همه پول داشتم، یک راست می‌بردم بانک و سودش را می‌گرفتم! از صبح تا حالا دو کورس رفته‌ام، شده ۸۰ هزار تومان. بعد بعضی مسافران چهار پنج میلیون جنس خریده‌اند و سر کرایه ده هزار تومانی بحث می‌کنند!»
آقای روشن، با سابقه‌ای بیش از ۳۰ سال، کنار علیمردانی ایستاده و به گران بودن قطعات و لاستیک و نبود حمایت‌ها اشاره می‌کند: «یک زمانی اگر کپسول گاز تمام می‌شد، حواله می‌دادند یا ماشین را در تعمیرگاه مجانی تعمیر می‌کردند. الان برای تمدید کپسول، باید ۱۸ میلیون تومان بدهم! خیلی‌ها سال‌هاست کار رانندگی را رها کرده‌اند و رفته‌اند باغ یا کارگری.»
در میان این حرف‌ها، قصه سوءمدیریت و گاهی برخورد نامناسب با راننده‌ها هم شنیده می‌شود؛ علیمردانی یادآور می‌شود: «یک بار به فرماندار وقت آقای حسینی گفتیم تعداد تاکسی‌ها زیاد است و نمی‌صرفد کار کنیم، جواب داد: نمی‌صرفد، بروید یک کار دیگر پیدا کنید!»
از خیابان طالقانی هم روایت تلخ کم نیست. غلامحسین میرزازاده کنار ایستگاه ایستاده، دست‌ها را به کمر زده و می‌گوید: «اسنپ و تاکسی‌های اینترنتی حسابی ما را از نفس انداخته‌اند. دیروز دو ساعت توی این گرما منتظر شدیم؛ همین که نوبت‌مان شد، اسنپ آمد و مسافر‌ها را برد! مردم خبر ندارند که امنیت تاکسی‌های شهری خیلی بیشتر است.»
عباسی یکی دیگر از راننده‌ها، از دریافت نکردن حتی یک خودکار یا هدیه ساده از اداره تاکسیرانی گلایه دارد و مهدی امکانی عامل اصلی فرسودگی تاکسی‌ها را بی‌پولی و گران بودن لوازم یدکی می‌داند.
عباسی می‌گوید: «ما سالانه چیزی تحت‌عنوان تمدید دفترچه و مقرری داریم. حال با این وجود اداره تاکسیرانی به ما بگوید آیا در این چند سال، به یکی از ما ۲۵۰ راننده تاکسی، یک خودکار و نه چیز دیگری داده‌اند؟»
آن‌سو رانندگان مسیر آبادزردشت زیر تابش تند هوا، از نداشتن بیمه و هزینه‌های نجومی آن سخن می‌گویند.
حسین زارع از ۸ سال پیش راننده تاکسی است. اما با وجود بیماری دیابت، مجبور است دو میلیون و هشتصد هزار تومان بابت بیمه‌اش بپردازد؛ آن هم با هزینه‌ای که حتی کارتخوان نمی‌تواند بخرد و باید از دوستان خود قرض بگیرد.
به گفته او بسیاری از تاکسی‌داران که مدت‌هاست روی تاکسی‌شان کار نمی‌کنند، یک میلیون و هشتصد هزار تومان بابت بیمه می‌پردازند. اصرار پشت اصرار که این موضوع به گوش مسئولان برسانید تا ترتیب‌اثری داده شود.
می‌گوید: «به آقای استقلال هم که می‌گوییم، می‌گوید شما سهمیه ندارید. آخر این انصاف است؟ چرا بیمه کسی که روی تاکسی‌اش کار نمی‌کند را قطع نمی‌کنند تا بیمه امثال مرا بپردازند؟»
اینجا حتی موضوع سایه‌بان یا پارکینگی ساده برای تاکسی‌ها هم مسئله‌ای جدی است. ناراحتی هم هست میان رانندگان مسیر آبادزردشت؛ چون بسیاری از ماشین‌های شخصی این ایستگاه را پارکینگِ خود می‌کنند و اگر اعتراض کنی، کار به دعوا و بحث می‌کشد.
جواد حاجی‌پور از شرایط سخت تعویض تاکسی‌های فرسوده دلخور است؛ پیشنهاد می‌دهد اگر تاکسیرانی اجازه بدهد راننده‌ها ماشین شخصی بخرند و مجوز رنگ بگیرند، شاید با هزینه کمتری صاحب تاکسی بهتر شوند. صدای بغضش در گلو گیر می‌کند: «خیلی از تاکسی‌داران برای خرید گوشت ماهیانه هم مانده‌اند و باید دفترچه را برای تمدید به شیراز و استهبان ببرند و کلی دردسر بکشند.»
در این میان، اما مسئولان شهری هم دلیل و روایت خود را دارند. سعید استقلال، رئیس سازمان حمل و نقل شهری نی‌ریز آمار می‌دهد: «در نی‌ریز الان ۲۳۳ تاکسی فعال داریم؛ مدل‌های پیکان، پژو، روآ، سمند و سورن پلاس. اما حدود ۷۰ درصد ناوگان فرسوده است؛ بر پایه معیار ملی، هر خودروی ۱۰ سال به بالا فرسوده محسوب می‌شود؛ یعنی مدل‌های ۷۸ تا ۹۳ خورشیدی.»
استقلال تأکید می‌کند: «ما آماده‌ایم اگر رانندگان پول نقد داشته باشند، کل خودرو‌های فرسوده را نو کنیم؛ اما موضوع این است که قیمت خرید تاکسی نو حدود ۶۷۰ میلیون تومان شده و هیچ راننده‌ای چنین پولی ندارد. البته ما در جلسه‌ای که در اتحادیه داشتیم، این مسئله را مطرح کردیم؛ گفتند قرار است پیگیری‌هایی از طریق سازمان شهرداری‌ها در این زمینه انجام شود تا بتوان تسهیلاتی برای تاکسی‌داران فراهم کرد.»
استقلال در مورد نبودامکانات، نیمکت و تابلوی ایستگاه ۱۵ خرداد می‌گوید: «در ابتدا باید باید بگویم تاکسی‌ها باید گردشی کار کنند و ما تاکسی خطی نداریم. ضمن این که تاکسی‌داران میدان ۱۵ خرداد در این مسیر می‌ایستند و خدمات‌رسانی نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند مسافر دربست بگیرند که این موضوع مشکلاتی را برای مردم ایجاد می‌کند. با این حال اگر عقب‌نشینی ساختمان ضلع شمال غربی این میدان انجام شود و فضایی باشد و در شورای ترافیک مصوب شود، ایستگاهی در این مسیر برایشان احداث خواهیم کرد. البته قبلاً بنا داشتیم ایستگاه این مسافران را در کنار مسجد جامع مهدی قرار دهیم که خود رانندگان تاکسی این مسیر قبول نکردند.»
درباره سایه‌بان‌ها، استقلال راهکار قانونی را تشریح می‌کند: «در خیابان کم‌عرض آبادزردشت، نصب سایه‌بان باعث سد معبر و اشکال در رفت‌وآمد عمومی می‌شود و شهرداری بر پایه قانون موظف است هر مانعی را جمع‌آوری کند؛ بنابراین امکانش را نداریم.»
او در مورد بیمه می‌گوید: «قبلاً بیمه رانندگان فعال تا سال ۹۳ برقرار بود، اما از آن سال به بعد، به دلیل بدهی‌های سنگین شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به تأمین اجتماعی، قرارداد بیمه جدید بسته نشده است. این مشکل فقط مربوط به نی‌ریز نیست؛ در شیراز و تهران هم همین است. اگر کسی تا سال ۹۳ بیمه دارد، باقی مانده و تعهدات طبق قانون پرداخت می‌شود؛ اما قرارداد جدید نداریم. پیگیری کردیم و کل شهرداران کشور هم نامه‌نگاری کرده‌اند؛ ولی مشکل در سطح ملی است.»
سعید استقلال در خصوص وضعیت حواله روغن و لاستیک برای تاکسی‌داران اظهار داشت: «سال گذشته در دو نوبت، حواله روغن و لاستیک اعلام شد. موضوع را هم به اطلاع نمایندگان تاکسی‌داران رساندیم و با شرکت‌های پخش روغن مانند آقای شیربانیان و پورکانی که از عمده‌فروشان این حوزه هستند، هماهنگی لازم صورت گرفت. حتی در چند نوبت به همراه آقای شیربانیان در جمع رانندگان تاکسی حاضر شدیم. با این حال رانندگان عنوان کردند که تفاوتی میان قیمت روغن عرضه‌شده از سوی ما و روغن موجود در بازار آزاد وجود ندارد.»
وی افزود: «در این طرح، ابتدا لازم بود رانندگان مبلغ روغن را به حساب واریز کنند تا روغن از طریق تعاونی به دست آنها برسد؛ اما همکاری لازم صورت نگرفت. مدیریت تعاونی نیز با آقای محمد رنجبر بود، اما تعاونی مذکور به دلیل مشارکت نکردن رانندگان منحل شد.»
استقلال در ادامه درباره اعتراض برخی رانندگان به فرآیند حواله مخازن گاز گفت: «برای رفع این مشکل، رانندگان ملزم شدند تا در سامانه ثامن ثبت‌نام کنند. حتی فردی به نام آقای دهقان را به طور ویژه مأمور پیگیری و تماس با رانندگان کردیم تا روند ثبت‌نام تسریع شود. اما متأسفانه بیشتر رانندگان اقدام نکردند. تأکید می‌کنم که بدون ثبت‌نام در این سامانه، دریافت حواله مخزن گاز ممکن نیست.»
او با اشاره به مشکلات ناشی از نداشتن معاینه فنی ادامه داد: «بخشی از مشکلات رانندگان از تمدید نکردن دفترچه تاکسیرانی نشئت می‌گیرد که این امر نیز منوط به ارائه معاینه فنی خودرو است. با وجود پیگیری و حتی تذکر جدی و الزام از سوی سازمان، برخی رانندگان هنوز همراهی لازم و اطلاعات کافی نسبت به مراحل کار ندارند.»
درباره محدودیت‌ها در خصوص مخازن گاز، استقلال بیان کرد: «اختصاص اعتبار و امکانات لازم برای مخازن گاز به تصمیم ستاد سوخت کشور بستگی دارد و ما تا زمان دریافت این منابع، امکان اقدام بیشتر را نداریم. اما درباره حواله روغن، همان‌گونه که گفتم، دو مرحله سهمیه اعلام شد.»
رئیس سازمان حمل و نقل خاطرنشان کرد: «در موضوع لاستیک نیز همه رانندگان امکان ثبت‌نام دارند؛ ولی لازم است ابتدا مبلغ مورد نیاز را به حساب واریز کنند. از طریق گروه‌های مجازی نیز اطلاع‌رسانی شد، اما استقبال چندانی صورت نگرفت. پس از ثبت‌نام و جمع‌آوری مبلغ، ما وجه را به حساب اتحادیه یا نمایندگی مربوطه واریز می‌کنیم تا لاستیک با نرخ یارانه‌ای یا تعاونی در اختیار رانندگان قرار گیرد.»
استقلال در توضیح اعتراضات درباره تمدید دفترچه تاکسی‌داران گفت: «مسئله اصلی انجام معاینه فنی است. به طور مثال، کپسول‌های گاز خودرو باید هیدرواستاتیک تست شوند که این خدمت فعلاً در فسا انجام می‌شود. کپسول‌ها دارای تاریخ مصرف بوده و باید به موقع تست شوند. همچنین معاینه فنی خودرو برای صدور گواهی صلاحیت حرفه‌ای در حوزه‌های حمل و نقل شامل تاکسی، آژانس و سرویس مدارس الزامی است. متأسفانه مرکز معاینه فنی نی‌ریز امکان تست گاز را ندارد و رانندگان ناچارند برای این منظور به استهبان مراجعه کنند. البته برخی رانندگان به دلیل مشکلات فنی خودرو، معترض و ناراحت می‌شوند؛ اما این الزامات برای امنیت و سلامت شهروندان اجتناب‌ناپذیر است.»
آفتاب روز رو به افول می‌گذارد؛ اما صف تاکسی‌ها هنوز پابرجا است. رانندگان، خسته از تکرار روزانه این داستان‌ها، به خانه باز می‌گردند یا دلخوش به فردایی‌اند که شاید اوضاع کمی بهتر شود؛ دلخوش به مسافری که بیاید، مسئولانی که بشنوند و تسهیلاتی که... شاید روزی برسد.
