نیمه شعبان امسال، هزار و صد و هشتاد و سومین زادروز نورانی امام عصر حضرت مهدی (عج) است.
به همین مناسبت نوشتاری از حجت الاسلام دکتر حسین سروش، دین‌پژوه و امام جماعت حسینیه ثاراله نی‌ریز که دارای دکترای نهج‌البلاغه است تقدیم می‌شود.
*****
یکی از مسائل مربوط به موضوع حکومت مهدوی در دوران ظهور حضرت صاحب‌الزمان (ع) مربوط به سیاست‌های حکومتی ایشان است. با نگاهی به روایات مربوط به حکومت امام زمان (عج) خواهیم دید که شکل حکومتی ایشان مطابق با مبانی ناب اسلامی است. این نوع و روش حکومت، پیش‌تر در سیره و روش امیرالمؤمنین (ع) به جامعه بشری ارائه شده است. افراد علاقمند می‌توانند با مطالعه سیره علوی در بخش‌های مختلف حکومت، پی ببرند که مدل حکومت اسلامی که حکومت آخر زمان حضرت مهدی (عج) بر همان پایه استوار است، تا چه اندازه مدرن و قابل تحسین است. در این کوتاه سیاهه تنها به جنبه اجتماعی حکومت اسلامی با نگاه به تاریخ امیرالمؤمنین (ع) و روایات مربوط به حکومت مهدوی پرداخته می‌شود. همین نگاه را می‌توان در سایر جوانب مانند جنبه اقتصادی، فرهنگی و ... نیز دنبال کرد.
در مسائل اجتماعى، حکومت على علیه‌السلام پایهها، شیوهها و مواضع اصولى و استوارى دارد. متونى که ابعاد سیاستهاى اجتماعى ایشان را گزارش مىکند، شایان توجّه و تأمّل است. به جرئت می‌توان گفت عدالت، محورىترین، استوارترین، بنیادىترین و شاملترین مسئله سیاست و حکومت علوى است. نام مقدس امامعلى علیه السلام، آنچنان با عدالت در آمیخته که على، عدالت را تداعى مىکند و عدالت، على را. عدالت، آمیزه هماره زندگى على علیه السلام بود و او در راه اجراى عدالت و گسترش قسط، شهد شهادت نوشید. تأکید بر این نکته، از آن روست که بگوییم و تأکید کنیم که حکومتى مىتواند ادّعا کند از حکومت على علیه السلام الگو گرفته و سنّتشناسانه بر سیره آن بزرگوار اقتدا کند که سردمداران آن، به عدالت بیش از هر چیز، اهمیّت دهند و براى گسترش عدل و توسعه قسط و همهگیر ساختنِ داد، از هیچ کوششى دریغ نورزند؛ نه در بیان و کلام که امروز سرفصل شعار بسیارى از مدّعیان است؛ بلکه در عمل، کردار و تعامل با مردم و در تمام لایههاى اجتماع، که همچون کیمیا نایاب است. حکومتى مىتواند مدّعى عدالت‌گسترى باشد که عدالت را با تأویل و توجیه، به مسلخ نبرد و عدالت را به پاى مصلحت، قربانى نکند.
در نظام علوى و در آموزههاىآن «عدالت مجسّم»، هیچ مصلحتى بالاتر از مصلحت اقامه عدل نیست. حکومتى مىتواند مقتداى خود را على علیه السلام معرّفى کند و رهرو على علیه السلام باشد که با مقدّم داشتن عدالت بر مصلحت و پاى فشردن بر اجراى عدالت، باوجود جوسازىها و غوغاسالارىها، آهنگ حکومت جاودانه بر دلها را داشته باشد، نه با ترجیح مصالح بىبنیاد، قصد حاکمیت زودگذر بر «تن»ها را.
همین موضوع، یعنی برقراری عدالت اجتماعی سرلوحه حکومت مهدوی می‌باشد. پیامبر گرامی اسلام (ص) درباره شاخص عدالت در حکومت امام زمان فرموده‌اند: «شما را به حکومت مهدی بشارت می‌دهم که در دوران او زمین بعد از این که از ظلم و ستم آکنده شد، پر از عدل و داد می‌شود. به طوری که همگان از حکومت وی راضی هستند. (شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۸۱)» از این گونه روایات که بشارت دهنده فراگیری عدالت در تمام زمین و خشنودی رضایت عامه مردم از نوع حکومت است، در منابع روایی فراوان یافت می‌شود. نقطه مشترک این احادیث آنجاست که وضعیت جوامع بشری به گونه‌ای ترسیم شده‌اند که حاکمان بر مردمان ظلم و ستم روا داشته‌اند و پس از فراگیری ظلم و فساد، رایحه دلنشین عدالت در حکومت حضرت صاحب زمان مشام مردم را می‌نوازد.
پس از عدالت، وحدت و همدلی به عنوان شاخص جامعه اسلامی مطرح می‌شود. على (ع) اتّحاد را ضامن بقاى حکومت‌ها، و اختلاف را عامل سقوط دولتها مىداند و از این رو، بسیار بر آن تأکید مىورزد. بخشهایى از «خطبه قاصعه»، از جمله موارد درسآموز و تنبّهآفرین آموزههاى حکومت علوى است. در شناخت ریشه اختلافها و چگونگى دست یافتن به وحدت و همدلى، او خود نیز در این جهت، بیشترین تلاش را مىکرد و از حقوق مسلّم خود چشم مىپوشید تا جامعه در آتش اختلاف نسوزد. وحدت و همدلی که سفارش قرآن به تمام افراد بشر است (آل عمران، ۶۴) در حکومت مهدوی نیز از جمله محور‌های مهم حاکمیت است. در صفحه ۵۶۲ کتاب «دلائل الامامۀ» از امام صادق (ع) نقل شده که فرموده‌اند: «یاران امام زمان (ع) وقتی یکدیگر را ملاقات می‌کنند گویی فرزندان یک پدر و مادر هستند. (همه افراد با یکدیگر مانند برادر هستند)»
امروز آحاد شیعیان علی (ع) وظیفه دارند تا هرچه بیشتر خود را به ملاک‌های اجتماعی ایشان نزدیک کنند و فارغ از روش و منش حکومت‌ها، در نزدیک شدن به این مبانی تلاش کنند تا روزی که عدالت و همدلی، با اراده الهی در تمام زمین متجلی شود.
الله عجل لولیک الفرج.
