یک تلقی و برداشت از فلسفه عزاداری حضرت فاطمه(س) این است که نسبت به دختر پیامبر، ظلم و ستم شده و شیعه هرساله جمع می‌شود تا آن مصیبت‌ها را ذکر کند و یاد آن حضرت را گرامی بدارد. چون حضرت زهرا یک شخصیت مظلوم بود و ما نمی‌خواهیم این مظلومیت به فراموشی سپرده شود. از این جهت، چنین رویکردی در اینگونه مجالس وجود دارد که هرچه بیشتر ذکر مصیبت و اظهار تأسف و تألم نسبت به آن بزرگوار شود.
تلقی و نگاه دوم این است که حضرت زهرا یک روش، رویه و سبکی در زندگی داشت و ما هرساله به این مناسبت جمع می‌شویم تا آن سیره را بشناسیم و آن سیره را در خودمان زنده کنیم و در جامعه خودمان به آن حیات ببخشیم. والا بعد از گذشت بیش از هزار و 400 سال، تنها ذکر مصیبت گفتن مشکلی از مشکلات ما را حل نمی‌کند و برای ما مفید فایده نیست.
اگر ما نگاه دوم را داشته باشیم و بخواهیم از زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها استفاده ببریم و درس بگیریم، آن وقت این سؤال مطرح می‌شود که حضرت زهرا برای امروز ما و برای حیات فردی و اجتماعی ما چه پیامی دارد؟
زندگی ایشان در بخش‌های مختلفی می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد و برای ما الهام‌بخش باشد. یکی از ویژگی‌هایی که در زندگی حضرت زهرا دیده می‌شود و برای امروز بسیار باارزش است مسأله حیاء در زندگی حضرت است. حیاء چیزی جدای از زندگی نیست. حیاء می‌تواند بر تمام زندگی سایه بیندازد. سخن گفتن همراه با حیاء یا سخن گفتن توأم با بی‌حیایی! حرف زدن، نگاه کردن؛ نگاهی که از آن شرم می‌بارد و نگاهی که از آن بی‌حیایی می‌بارد. نمونه‌های مختلفی در تاریخ زندگی حضرت در این زمینه ثبت شده است. مثلاً یک روز حضرت زهرا نشسته بود و با اسماء بنت عمیس صحبت می‌کرد. به اسماء فرمودند که من از این تشییع جنازه‌هایی که از زن‌ها می‌شود ناراحتم. این‌ها جنازه زن را روی تخته‌ای می‌گذارند یک پارچه‌ای روی آن می‌کشند می‌برند دفن می‌کنند. اسماء پرسید: از چه چیزی ناراحتی؟ فرمود: به خاطر این که با پارچه‌ای که روی بدن زن میت می‌کشند حجم بدن او مشخص است. و بعد افرادی که در تشییع جنازه عمومی هستند بعضی‌ها می‌روند می‌نشینند در مورد همین میت و حجم بدن او را که دیدند صحبت می‌کنند. من دوست ندارم چنین اتفاقی برای من بیفتد. اسماء بنت عمیس عرض کرد: دختر پیغمبر! من یک تجربه‌ای از سفر به حبشه دارم که در حبشه مرده‌های خودشان را که می‌خواستند تشییع کنند داخل تابوت قرار می‌دادند. بعد چوب آورد مقابل حضرت زهرا گذاشت اطرافش را هم چوب گذاشت. گفت چنین مدلی که میت را داخل این تابوت قرار می‌دهند. آن‌جا اینگونه رسم بود و حجم بدن میت مشخص نیست. مایلید این کار را کنیم؟ حضرت زهرا فرمودند: بله. من دیگر خیالم راحت شد.
با دقت در جزء جزء زندگی فاطمه زهرا سلام الله علیها، می‌توان این رفتار توأم با حیاء را دید. در حالی که آنطور تشییع جنازه کردن که حجم بدن میت مشخص باشد، برآمدگی بدن او مشخص باشد، یک امر عادی و عرفی بوده، شرعاً هم حرام نیست، مسئولیتی هم از نظر شرعی متوجه میت نیست. اما برای کسی که می‌خواهد زندگی‌اش همراه با حیاء باشد، می‌خواهد مرگش و تشییع جنازه خودش هم در هاله‌ای از حیاء برگزار شود.
در ماجرای سخنرانی حضرت زهرا(س) نیز مسئله حیا رعایت شده است. مرحوم طبرسی در کتاب احتجاج این ماجرا را اینگونه نقل کرده که وقتی ابی بکر تصمیم گرفت فدک را از فاطمه بگیرد، فاطمه زهرا سر خود را پوشاند، لباس بلند عربی خود را پوشید و با رعایت کامل پوشش در میان عده‌ای از زنان که گرد او را گرفته بودند وارد مسجد شد. با همه این پوشش و آن جمعیت زنانی که همراه بودند، وقتی که فاطمه زهرا آمد یک پرده‌ای هم برای حضرت زهرا زدند و حضرت زهرا پشت آن پرده شروع به سخنرانی کردند. اختلاط و امتزاج و بی‌حیایی و بی‌عفافی در کار حضرت زهرا نعوذبالله! نبود. در آن سخنرانی در اجتماع مهاجر و انصار شخص خلیفه را با جرئت و جسارت توبیخ و محاکمه می‌کند و از حق خودش و از حق امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام دفاع می‌کند ولی هیچ منافاتی هم با این عفاف ندارد، هیچ منافاتی هم با این حیاء ندارد.
