اگر کودک را به اعمال خیر عادت دهند، بدان خصلت رشد یابد و در دنیا و آخرت خوشبخت شود، و پدر و مادر و معلمی که او را تعلیم میداده در ثواب او شریک باشند و اگر او را به کارهای زشت عادت دهند و چون بهایم وا گذارندش، به شقاوت و هلاکت افتد و گناه او بر گردن ولی و سرپرست او باشد.
*****
طریقه اکتساب علم از نظر غزالی بر دو گونه است: یکی تعلم انسانی و دیگری تعلم ربانی. و نیز تعلم بر دو نوع است:یکی از خارج که همان دانش‌آموزی است و دیگر از درون و آن اشتغال به تفکر است. به عبارت دیگر: «تعلم» استفاده شخص است از شخص دیگر، ولی «تفکر» استفاده نفس است از نفس کلی... و اینگونه تعلیم او از تعلیم همه علما و عقلا بیشتر اهمیت دارد.
*****
آموزگار نخست باید خویشتن را اصلاح نماید، چه اطفال به رفتار او چشم دارند و به گفتار او گوش.آنچه را نیکو داند آن را نیکو دانند و هر چه را که قبیح شمرد آنان نیز قبیح شمرند. در مجلس آنان خاموش و با چشمان پر هیبت نشیند و آنان را به بیم و ترعیب (ترساندن) تأدیب (ادب) کند، نه به ضرب (کتک) و تعذیب(عذاب دادن). اگر با آنان زیاد سخن گوید بر او جری شوند و نزد او گستاخی کنند، و نیز باید که در برابر آنان با دیگری مزاح نکند، و از آنها هدیه و عطیه نپذیرد و آنچه را که به او میدهند قبول ننماید.و از تعرض و خشونت آنان را منع کند، بد گویی و غیبت را نزد ایشان ناپسند نماید و از دروغ و سخن چینی باز دارد. و کاری که بر ایشان سخت است نخواهد.از اولیای آنها چیزی طلب نکند. آنها را به پاکیزگی و اداء نماز بگمارد و بر عواقب نتایج ناپاکی بینا و بصیر دارد.
*****
پدر باید به نیکی بر فرزندان یاری کند و فوق طاعت از ایشان توقع ننماید و چون ناشکیبا و ملول باشند بر ایشان تکلفی نفرماید و از طاعت خداوند آنان را منع نکند و بر تربیت ایشان منتی نگذارد. پدر در سخن گفتن باید هیبت خود را نگاه دارد. جز گهگاه فرزند را توبیخ و سرزنش نکند. او را به تنعم (نازپروردگی) نپرورد، بلکه به خشونت لباس و فرش و خوراک عادت دهد.
*****
بیشتر فسادها از هم صحبت و رفیق بد بر میخیزد.
*****
غزالی از تشویق و تنبیه به عنوان دو عامل اساسی در آموزش و پرورش کودک نام می‌برد و میگوید: «چون کودک کاری نیک کند و خوی نیکو در وی پدید آید، پدر یا معلم باید وی را بدان مدح گوید و چیزی دهد وی را که بدان شاد شود و در پیش مردمان ثنا گوید.
اگر خطایی کند یکی دو بار نادیده انگارد تا سخنی خوار نشنود، خاصه که او پنهان دارد، چه اگر بسیار گفته آید با او، دلیر شود و آشکارا گرداند و چون معاودت کند (باز گردد) یک‌بار در سرّ توبیخ کند و بگوید زینهار تا کس از تو این نداند که رسوا شوی میان مردمان و تو را به هیچ ندارند».
