نامهایست که مرحوم محمد علی فروغی (ذکاءالملک) در موقعی که وزیر مالیه بوده به ادرات مالیه کشور بطور متحدالمآل فرستاده یعنی درسی است که به همگان داده است.
مجله یغما
این اوقات بعضی اصطلاحات جدید میان نویسندگان شایع شده که با طبع زبان فارسی و فصاحت منافی است و لازم است به ادارات وزارت مالیه تذکر داده شود که از استعمال آنها احتراز کنند و از این جهت از فاسد شدن و تغییرشکل بیجا یافتن زبان فارسی جلوگیری نمایند. از جمله آن اصطلاحات «از نقطه نظر» است که ترجمه
Point De vue میباشد.
اولا- باید دانست که این اصطلاح فرانسه سابقاً هم در فارسی عبارت داشته و لازم نبوده است ترجمه تحتالفظی برای آن درست کنند.
ثانیاً- همان عبارت ترجمه را هم غالباً بیجا و بیمورد استعمال میکنند. مثلاً مینویسند: «از چه نقطه نظر این کار را کردند.» و حال آن که باید گفت: «به چه ملاحظه» یا «به چه جهت» یا «به چه مناسبت»، یا باید گفت: «منظور شما از این کار چه بود» و قس علیهذا.
یا مثلاً مینویسند: «خاک ایران از نقطه نظر معدن غنی است». غافل از اینکه معدن نقطه نظر ندارد! نقطه نظر راجع به انسان است و در عبارت فوق باید گفت: «از جهت معدن».
نیز مینویسند مثلاً «از نقطه نظر مصالح مملکت» و حال آنکه سیاق فارسی آن است که بگویند: «به ملاحظه»، یا «به رعایت»، یا «برای»، یا «نظر به مصالح مملکت» و قس علی ذلک. عبارات فوق هم مختصرتر است و هم بهتر و هم غلط نیست زیرا که در موارده مذکوره حتی در زبان فرانسه «نقطه نظر» استعمال نمیکنند. البته اگر جایی که در فرانسه این عبارت را بکار میبرند، ما هم در فارسی بگوییم آنقدر قبیح نخواهد بود اما باز اگر از این عبارت احتراز کنیم و آن چه سابقاً میگفتیم بگوئیم بهتر است و آن عباراتی است از این قبیل: به اعتبار یا از حیث یا از جنبه. مثلاً در فرانسه میگویند: «اگر به این قضیه از نقطهنظر قضائی نگاه کنیم» ، اما در فارسی بهتر آنست بگوئیم: «به اعتبار قضائی» یا «از جنبه قضائی» یا «از حیث قضاوت» و قس علیهذا.
همچنین خواهش میکنم ادارات این نوع عبارت [را] ننویسند: «فلانچیز صورت عجیبی به خود گرفته». سابقاً میگفتیم «به صورت عجیبی درآمده است» یا «صورت عجیبی پیدا کرده». نمیدانم «بهخود گرفته» اصطلاح کجاست و چه حسنی دارد؟
از عبارات خیلی قبیح که این اوقات دیده میشود این است: «تحت وضعیات کنونی» چرا نمینویسند: «با اوضاع کنونی»، یا: «با حالت حالیه»، یا: «با این حال». استعمال «تحت» در این موارد چه لطفی دارد؟
استعمال الفاظ «وضعیت» و «موقعیت» برای چیست؟ عربی اصل که نیست. فصحای فارسی زبان هم که استعمال نکردهاند، اگر جعل و اختراع است چه مزیت و لزومی دارد؟
باری مقصود این است دوائر تحریریه را متوجه کنید این شیوهی فارسینویسی که امروز از مترجمین به ادارات و حتی به عموم مردم سرایت کرده، زبان فارسی را رو به فساد میبرد و حیف است و بعدها اگر این قسم عبارات در مراسلات دیدم امضا نخواهم کرد.
منبع:
ذکاءالملک، محمدعلی (1384) مقالات فروغی، ج1، تهران: انتشارات توس، صص 324 و 325
