در سوگ شهادت حضرت امام جعفر صادق(ع)
حجتالاسلام دکتر حسین سروش / امام جماعت حسینیه ثاراله
یکشنبه این هفته مصادف است با سالروز شهادت پیشوای بزرگ تشیع جعفری، حضرت امام جعفر صادق(ع). این امام بزرگوار و دانشمند برجسته، نقش زیادی در تبیین و ترویج آموزههای ناب اسلامی در دوران خود و پس از آن داشت و دانشمندان زیادی تربیت کرد.
در زیر به همین بهانه نوشتاری تقدیم خوانندگان عزیز میشود. امید که بهره وافر بریم.
*
بُرَید بن معاویه یکی از اصحاب خاص حضرت امام باقر و امام صادق علیهماالسلام است. شیخ طوسی او را از جمله اصحاب برجسته صادقین(ع) معرفی کرده است (شیخ طوسی، رجال: صص ۱۲۸ و ۱۷۱) و کَشّی در کتاب رجال خود او را از جمله شش فقیه برگزیده دوران صادقین میداند. (کشّی، رجال: ص۲۳۳). از آنجا که او مورد اعتماد حضرات معصومین دوره خود بوده است، گاهی روایاتی از او در کتب روایی نقل شده که گویی ائمه هُدا به وی نظر خاصی داشتهاند و متفاوت با دیگران با او سخن میگفتند. بُرَید در روایتی نقل میکند که روزی خدمت حضرت امام صادق(ع) بودم که ایشان با حسرت به یاد حکومت علوی افتادند و از روش حکومتداری امیرالمؤمنین(ع) سخن گفتند. در این روایت امام صادق(ع) از نحوه دستورات امیرالمؤمنین(ع) برای دریافت زکات از مردم یاد میکند که چگونه امیرالمؤمنین(ع) به مدارا با مردم دستور داده و به عاملان زکات امر کرده تا نه تنها با رعایت تمامی موازین اخلاقی نسبت به مردم، بلکه از آن بالاتر، حتی نسبت به حیوانات و چهارپایان نیز رفتاری توأم با مهربانی و عطوفت داشته باشند.
پس از یادکرد این منش حکومتی، بُرَید در فراز انتهایی روایت اینطور نقل میکند که «امام صادق در این حال اشک میریخت و فرمود ای بُرَید به خدا قسم از دوران امیرالمؤمنین(ع) به بعد، هیچ حرمتی برای خدا باقی نمانده مگر آن که آن حرمت، هتک شده است. در این عالم به کتاب خدا(قرآن) و سنت پیامبرش به هیچ وجهی عمل نمیشود. (الكافی (ط - الإسلامية)، ج٣، ص٥٣٨)
در این روایت چند نکته قابل تأمل است. ابتدا این که امام صادق(ع) در یادکرد خود از افراد صالح صدر اسلام مانند سلمان و ابوذر و عمار یاد نمیکند. بلکه از روش و منش حکومتداری و برخورد با مردم سخن میگوید. این یادکرد نشان میدهد آنچه که برای امام صادق(ع) از اهمیت ویژه برخوردار است حضور افراد صالح در جامعه نیست. بلکه برای حضرت شیوه و روش برخورد با مردم جامعه در اولویت است و حضرت آرزوی داشتن جامعهای با روش مدیریتی صحیح را دارد. نکته دوم این که برای حضرت داشتن ظواهر و پوسته اسلامی برای جامعه کفایت نمیکند. زیرا به نقل تاریخ، خلیفه وقت امام صادق(ع)، منصور عباسی(دوانیقی)، زندگی ساده و بدون آلایشی داشته و همچنین نسبت به اشاعه علم و برخورد توأم با احترام با دانشمندان سرآمد بوده و در گسترش جغرافیایی جهان اسلام نیز نقش داشته است. با این حال حضرت بدون سیاهنمایی و ادعای کذب و باطل، عنوان میکند که پس از دوران امیرالمؤمنین(ع) هیچ زمانی به اسلام واقعی عمل نشده است.
همانطور که پیش از امام صادق(ع) خود امیرالمؤمنین(ع) نیز رعایت ظواهر اسلام را بدون توجه به روح آن برنمیتابد و از مردم دوران خود گله میکند. (نهج البلاغه، خطبه ١٩٢). در نتیجه باید دانست که آنچه مورد تأیید و خواسته ائمه اطهار(ع) است، پرداختن به عمق دین و رعایت حقوق مردم و توجه و تمسک به روح اسلام و قرآن میباشد. وگرنه تنها حفظ ظاهر دین، کاری بود که امثال معاویه و منصور عباسی نیز انجام میدادند. شیعه واقعی امام صادق(ع) در روز شهادت مقتدای خود نه بر امام(ع) بلکه با امام(ع) میگرید.
منابع:
١- نهجالبلاغه، تصحیح صبحی صالح
٢- الكافی (ط- الإسلامية)، كلينى، محمد بن يعقوب، مصحح: غفارى علىاكبر، دارالكتب الإسلامية، تهران
٣- شیخ طوسی، رجال الطوسی، نجف، ۱۳۸۰ق.
٤- کشّی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
نظر شما