چرا کنسرت همایون شجریان در میدان آزادی برگزار نشد؟
لغو کنسرت همایون شجریان در میدان آزادی تهران، به یکی از بحثبرانگیزترین رویدادهای فرهنگی هفتههای اخیر تبدیل شده است. هرچند این موضوع برای برخی تنها یک اتفاق فرهنگی تلقی میشود، اما واقعیت آن است که محل برگزاری چنین برنامههایی ـ بهویژه در اماکن عمومی ـ اهمیت اجتماعی و سیاسی ویژهای دارد.
پیشینه برگزاری جشن در اماکن عمومی
میدان آزادی سابقهای طولانی در میزبانی برنامههای بزرگ فرهنگی و مذهبی دارد. برای نمونه، در جشن غدیر سال ۱۴۰۲، مراسم «میهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر» از میدان امام حسین تا میدان آزادی برگزار شد و بر پایه آمار رسمی شهرداری تهران، بیش از دو میلیون نفر در آن شرکت کردند. این نمونه نشان میدهد که امکان برگزاری تجمعات گسترده و کنترلشده در فضاهای باز شهری وجود دارد و این فضاها میتوانند به تقویت احساس تعلق و همبستگی اجتماعی کمک کنند.
در بسیاری از کشورها، از میدان تایمز نیویورک تا میدان سرخ مسکو، جشنها و رویدادهای عمومی در میدانها و پارکها برگزار میشود. مطالعات بینالمللی نشان میدهد این نوع برنامهها باعث افزایش نشاط اجتماعی، کاهش فاصله طبقاتی و تقویت سرمایه فرهنگی میشوند.
در ایران هم سابقه دو کنسرت اخیراً وجود دارد:
کنسرت خیابانی مصطفی راغب در اصفهان: در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۴۰۴، مصطفی راغب کنسرتی خیابانی در اصفهان برگزار کرد. این اجرا در بستر خشک زایندهرود و در نزدیکی پل خواجو برگزار شد. در این مراسم، حضار با همخوانی ترانه معروف «اصفهان» معین، شور و حال خاصی به مراسم بخشیدند.
کنسرت ارکستر فیلارمونیک ارمنستان در تختجمشید: در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۴۰۴، ارکستر فیلارمونیک ارمنستان به مناسبت صدمین سالگرد تأسیس این ارکستر، کنسرتی در محوطه تاریخی تختجمشید برگزار کرد. این رویداد با حضور مقامات، دیپلماتها و هنرمندان داخلی و بینالمللی همراه بود.
دیدگاههای موافق در برگزاری کنسرتهای عمومی
۱. افزایش نشاط اجتماعی و همبستگی فرهنگی
موافقان بر این باورند که کنسرتها میتوانند به تقویت شادی جمعی، ایجاد حس تعلق و کاهش تنشهای اجتماعی کمک کنند. این دیدگاه در یادداشتهای متعدد فرهنگی مطرح شده است. به گفته کارشناسان، «رویدادهای فرهنگی در فضای عمومی میتوانند به تقویت روحیه ملی کمک کنند.» (Iranchehr.com).
۲. حمایت از هنر و حقوق فرهنگی مردم
بسیاری از فعالان فرهنگی معتقدند که برگزاری کنسرتها در اماکن عمومی، نه تنها حق مشروع هنرمندان، بلکه حق فرهنگی مردم است. روزنامه جامجم در تحلیلی نوشت: «انتظار جامعه هنری آن است که محدودیتها مانع فعالیت هنری نشود و برنامهها به گونهای مدیریت شوند که شأن فرهنگی حفظ گردد.»
۳. سابقه برگزاری موفق در ایران
مطابق گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، برگزاری کنسرتهای بزرگ در فضای باز در سالهای گذشته در تهران و برخی شهرها، با استقبال دهها هزار نفری مواجه شده است.
دیدگاههای مخالف برگزاری کنسرت در اماکن عمومی
۱. نگرانیهای امنیتی و مدیریتی
مسئولان برگزارکننده اعلام کردهاند که دلیل اصلی لغو کنسرت همایون شجریان «عدم توان مدیریت مراسم با آن ابعاد جمعیتی» بوده است.
۲. ملاحظات فرهنگی و مذهبی
در شهرهایی مانند مشهد، کنسرتها با مخالفت نهادهای محلی لغو شدهاند. مخالفان استدلال میکنند که چنین برنامههایی با فضای معنوی برخی شهرها همخوانی ندارد. (فرارو).
۳. ابهام در حدود اختیارات قانونی
برخی روحانیون و فعالان مذهبی تأکید میکنند که اگرچه وزارت ارشاد مجوز صادر میکند، اما «قانون مشخص نکرده که چه نهادی مسئول لغو یا جلوگیری است» و این خلأ قانونی به مناقشهها دامن زده است. (جماران).
۴. ابعاد سیاسی و نمادین لغو
عباس عبدی تحلیلگر سیاسی، در یادداشتی نوشته است: «مخالفت با کنسرت شجریان نه از سر دغدغه فرهنگی، بلکه به دلیل ترس از حضور گسترده مردم در فضای عمومی است.» (فرارو).
۵. تأثیر منفی بر اعتماد عمومی
برخی تحلیلگران فرهنگی هشدار دادهاند که لغو ناگهانی کنسرتها باعث بیاعتمادی عمومی و ایجاد دو قطبیهای فرهنگی میشود.
موضوع برگزاری یا لغو کنسرتها در اماکن عمومی، فراتر از یک تصمیم فرهنگی ساده است؛ این مسأله در پیوند مستقیم با حقوق فرهنگی شهروندان، مدیریت فضاهای عمومی، و اعتماد متقابل جامعه و حاکمیت قرار دارد. تجربهی موفق جشن غدیر و برنامههای مشابه نشان داده است که مدیریت درست رویدادهای بزرگ در میدانها و پارکهای شهری امکانپذیر است. از سوی دیگر، نگرانیهای امنیتی و فرهنگی نیز نباید نادیده گرفته شود.
به نظر میرسد راهکار، نه در لغو یکجانبه، بلکه در گفتوگوی شفاف میان نهادهای رسمی، هنرمندان و مردم برای تدوین چارچوبی پایدار و قانونی است تا فضاهای عمومی، به بستری برای نشاط، همبستگی و رشد فرهنگی تبدیل شوند؛ نه به میدان مناقشه.
