شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۳ شکل گرفت.
این شورا وظیفة خطیر ساماندهی به وضعیت دانشگاه‌ها را به عهده داشت. پس از آن موضوع رسیدگی به وضعیت فرهنگی جامعه در آن شورا مطرح و بر اساس نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ریاست وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی، مبنی بر توجه به فرهنگ عمومی مردم، پیشنهاد تشکیل شورای فرهنگ عمومی مطرح شد و سرانجام در سال ۱۳۶۴، به منظور تعیین اهداف، سیاست‌گذاری و هدایت فرهنگ عمومی‌کشور، شورای فرهنگ عمومی به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با وظایف مشخص شکل گرفت و به صورت رسمی از سال ۱۳۶۵ آغاز به کار کرد.
شورای فرهنگ عمومی نی‌ریز، در ۷ دیماه سال ۱۳۸۵ به ریاست زنده‌یاد حضرت آیت‌الله سید محمد فقیه با ۲۱ عضو حقوقی و ۳ شخصیت فرهنگی و یک نفر نماینده بانوان فعالیت خود را آغاز و تاکنون ۱۰۰ جلسه برگزار کرده است. دبیرخانه این شورا توسط مسئول اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبیر شورا اداره می‌شود.
اما چرا این مهمترین نهاد فرهنگی در آستانه ۴۰ سالگی؛ سنی که نشان‌دهنده تکامل است، هنوز هم مثل یک کودک نوپا نیاز به توجه و رسیدگی دارد؟ به مناسبت برگزاری یکصدمین جلسه این شورا در نی‌ریز، به برخی از مهمترین کاستی‌ها و چالش‌های پیش رو که باعث شده شورای فرهنگ عمومی‌کارایی لازم را نداشته باشد، اشاره می‌شود.
- مصوبات شورای فرهنگ عمومی با اینکه از نظر اداری لازم‌الاجرا است، حتی پس از تصویب از ضمانت اجرایی بالایی برخوردار نیست و بسیاری از سازمان‌های عضو اهمیتی به اجرای مصوبات نمی‌دهند. این امر باعث شده که در بسیاری از جلسات، مصوباتی به تصویب برسد که اعضا به آن کمتر توجه کنند.
- مصوبات شورا گاه بر اساس آمال و آرزو‌ها نوشته می‌شود نه بر اساس آنچه که در بطن جامعه در جریان است و همین امر نیز عملیاتی شدن و کاربردی بودن آنها را زیر سؤال می‌برد.
- نداشتن بودجه و اعتبارات لازم و ردیف اعتباری مصوب باعث شده است که جلسات در شهرستان‌ها به طور منظم برگزار نشود و تنها به شکل صوری و برای رفع تکلیف و نوشتن صورت‌جلسه‌ای برای ثبت در پرونده کاری اقدام به برگزاری جلسه کنند.
- نبود اتاق فکر و دبیرخانه قوی و کارآمد با حضور شخصیت‌های فرهنگی و صاحبنظران متخصص در حوزه فرهنگ عمومی جهت شناسایی موضوعات، تصمیم سازی، مسئله یابی و کارشناسی و انجام بررسی‌های لازم. این موضوع در کنار فقدان نیروی انسانی کافی در ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی‌سبب شده است که حتی اگر مصوبه خوبی هم به مرحله تصویب برسد، امکانات کافی برای اجرای آن وجود نداشته باشد.
- شورای فرهنگ عمومی زمانی می‌تواند بر فرهنگ عمومی تأثیرگذار باشد که به موقع به مسائل روز وارد شود. چرا که ورود برای فرهنگ‌سازی به مراتب از ورود برای اصلاح پرهزینه آسیب‌های اجتماعی آسان‌تر است.
واکاوی دستور جلسات شورا در یکصد جلسه برگزار شده بیانگر این واقعیت است که این شورا بیشتر از آن که گره‌گشای مشکلات فرهنگ عمومی باشد، وظایف شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی را به دوش کشیده است.
اگر چه در دولت دوازدهم نقشه راهی در ۱۵ محور اقتصاد مقاومتی، سرمایه اجتماعی، اخلاق عمومی، زنان و خانواده، بهداشت و سلامت، نشاط اجتماعی، آسیب‌های اجتماعی، دین، فرهنگ و خرد تعیین و به استان‌ها و شهرستان‌ها ابلاغ شد، اما اغلب موضوعات در شهرستان‌ها حول محور مناسبت‌های مذهبی و در راستای موضوعات مناسبتی موجود در تقویم تعیین می‌شود.
- تعداد کم اعضای حقیقی شورا به نسبت تعداد اعضای حقوقی گرچه جنبه اجرایی این شورا را پررنگ‌تر کرده ولی جنبه علمی و نظری آن ضعیف شده است.
- در شورای فرهنگ عمومی اتکا به دستگاه‌ها و سازمان‌های اداری مشهود است و اعضای حقوقی شورا عمدتاً سازمان‌های اداری هستند. در حالی که حوزه فرهنگ چندان در قالب بخشنامه و کار اداری نمی‌گنجد. اعضای حقیقی شورا در حال حاضر ۳ نفر هستند که دو نفرشان از بین افراد صاحب نظر در حوزه فرهنگ و یک نفر از بانوان به عنوان نماینده زنان انتخاب می‌شوند.
- گر چه تعداد زیاد اعضای حقوقی سبب می‌شود تا اشراف بر ابعاد مختلف سیاست‌گذاری‌های فرهنگی افزایش یابد، اما از سمت مقابل تعدد نهاد‌های دخیل در تصمیم‌گیری‌های فرهنگی می‌تواند به یک آسیب تبدیل شود به گونه‌ای که اعضا صرفاً در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند و ضمانتی برای اجرای مصوبات وجود نداشته باشد.
در واقع با وجود اینکه این ۳۳ عضو باید نماینده حقوقی دستگاه خود باشند، گاهی به عنوان کارشناس در جلسات شورا حاضر می‌شوند؛ حضوری برای رفع تکلیف که خروجی خاصی به‌ویژه برای تحقق اهداف شورا در پِی نداشته و قطعاً می‌توان یکی از چالش‌های فعلی شورا را همین موضوع دانست.
-گر چه نماینده مجلس بعنوان عضو اصلی این شورا و به عنوان نماینده مردم در شاکله اصلی آن قرار دارد، اما تنها عضو همیشه غایب شورا محسوب می‌شود و تاکنون چندان نقشی در این شورا ایفا ننموده است.
- مسئول اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی دبیر شورا است و تمامی‌کار‌های اجرایی، تنظیم مصوبات، اداره جلسات، پیگیری مصوبات و ارتباط با نهاد‌های فرهنگی برعهده دبیر شورا می‌باشد. این موضوع علاوه بر اینکه منجر به کاهش مشارکت و همکاری سایر دستگاه‌ها می‌شود، کارایی آن را نیز کاهش می‌دهد.
*- کارشناس ارشد تاریخ و سرپرست اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نی‌ریز
