
هفته آینده همزمان است با اعیاد نورانی شعبانیه و زادروز نورانی سه انسان آزاده حضرت امام حسین (ع)، امام سجاد (ع) و حضرت ابوالفضل (ع).
به همین مناسبت، نوشتاری به قلم حجت الاسلام دکتر حسین سروش، دینپژوه و امام جماعت حسینیه ثاراله نیریز که دارای دکترای نهجالبلاغه است تقدیم میشود.
*****
امروزه نام اباعبدالله (ع) در سراسر ممالک اسلامی و حتی در سراسر گیتی بر زبانها جاری است. آزادگی و حریت با نام مبارک حضرتش گره خورده و همگان، شیعه و غیر شیعه معترف عظمت و بزرگی مقام و منزلت او هستند.
اما نظر امام حسین (ع) درباره شادی چیست؟ ایشان در روایتی فرمودند: «در نزد من کلام پیامبر (درود خداوند بر او باد) صحیح و درست است که فرمود: بهترین کارها در پیشگاه خداوند بعد از نماز، خوشحال کردن مؤمن است به چیزی که در آن گناه نباشد». (مناقبآلابیطالب ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۷۵)»
همگان میدانند نماز در درگاه الهی دارای چه منزلت و اهمیتی است. حضرت فرمودند بعد از نماز چیزی با ارزشتر از «ادخال سرور» به دیگران وجود ندارد. سرور بهمعنای خوشحالی و خوشی و شادی و سرخوشی و نشاط است. ادخال سرور که در روایات اسلامی مکرر به کار گرفته شده، به معنای شاد ساختن و خوشحال کردن دیگران است.
درباره اهمیت ادخال سرور به دیگران همین اندازه کفایت میکند که بدانیم در کتاب «الکافی» که یکی از مهمترین متون روایی و حدیثی شیعیان است، بابی مستقل با عنوان باب ادخال سرور بر مؤمنان وجود دارد که روایات متعددی در اینباره در آن آورده شده است. به عنوان نمونه حضرت امام باقر (ع) فرمودند: «خداوند به چیزی محبوبتر از خوشحال و شاد کردن مؤمنان عبادت نشده است (کافی، ج ۲، ص ۱۸۸)» حال ممکن است این سؤال مطرح شود که با چه عملی میتوان مؤمنان را خوشحال نمود؟ در پاسخ باید گفت ادخالسرور تعبیر عامی است که شامل هرعملی میشود که موجب گرهگشایی از مشکلات دیگری و شادی وی میشود؛ مانند اطعام طعام و کمک به فقیر و رساندن درراهماندهای به مقصدش و قرض دادن و هر سخن و عملی که شخص دیگر را خوشحال کند و از غم و غصه مشکلش برهاند. امام باقر در این زمینه فرمودند: «از جمله محبوبترین اعمال نزد خداوند شاد ساختن مؤمنان است. مانند رفع گرسنگی دیگران یا برطرف کردن نگرانیها و یا پرداخت دیون آنها (المؤمن، ص ۵۱)».
لطیفه گفتن و خنداندن و آوردن تبسم بر چهره مؤمن، از جلوههای ادخال سرور است. لطیفه گفتن و خندیدن و خنداندن حلال است و اجر الهی دارد. امام صادق (ع) یکی از خصوصیات مؤمن را شوخطبعی او میداند: «مؤمن نیست کسی مگر این که در او دُعابه باشد. پرسیدند دُعابه چیست؟ فرمود مزاح و شوخطبعی (کافی، ج ۲، ص ۶۶۳)» همانگونه که بیان شد تعداد این دست روایات درباره شادی و شادکردن دیگران زیاد است که پرداختن به همه آنها از مجال این یادداشت خارج است.
آنچه که نباید مورد غفلت قرار بگیرد این جمله عرفی و عامیانه است که تا کسی خودش شاد و خوشحال نباشد نمیتواند دیگران را شاد نماید. پس انسان برای شاد کردن دیگران ابتدا باید خود، شاد و بانشاط و مشعوف باشد. شاید برای همگان این صحنه اتفاق افتاده که با خنده دیگران ولو این که دلیل آن خنده را نمیدانیم، خندیدهایم. همین نشان میدهد که اگر انسانی خودش شاد باشد میتواند شادی خود را با دیگران به اشتراک گذارد و موجب نشاط دیگران شود. البته با توجه به یافتههای علمی و بیان معصومین (ع) در روایات، بهترین و کاملترین شادیها آن است که در قلب و درون انسان ایجاد نشاط کند.
اما باید به نکته ظریفی که در روایت حضرت امام حسین (ع) آمده دقت فراوان داشت. حضرت شرط شادی و شاد ساختن دیگران را با خط قرمز «گناه» تعیین فرمودند. شادی و نشاط و یا حتی ادخال سرور نباید از طریق گناه و معصیت ایجاد شود. پس مؤمن و بنده واقعی خدا حتی در لحظات همراه با شعف و سرور متوجه خداوند است و خوشحالی خود را نیز از طریق حلال به دست میآورد.
امروزه یکی از گمشدههای جامعه ما نشاط و شادی است. فارغ از مسئولیت حاکمیت نسبت به این موضوع، مردم باید دست به دست هم داده و با همدلی سعی در شادساختن یکدیگر کنند تا نشاط و شور و شعف در جامعه پرده افکند. به امید آن روز که دل همه هموطنانم پر از نشاط و شادی باشد.
منابع:
۱- ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، نشر علامه
۲- کلینی، الکافی، نشر دارالکتب الاسلامیه
۳- حسین بن سعید، کوفی الاهوازی، المؤمن، نشر مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام