«در دراز مدت آن چه تکلیف هر کشوری را روشن میکند محصولات کار مغزی است: پژوهش علمی و تکنولوژیک... آموزش نیروی کار... نرم افزار پیشرفته... مدیریت هوشمندانهتر... ارتباطات پیشرفته... نظام مالی الکترونیکی. اینها منابع کلیدی قدرت فردا خواهند بود و در میان این جنگ افزارهای استراتژیک هیچکدام مهمتر از سازماندهی برتر، به ویژه سازماندهی خودِ دانایی، نیست.»(تافلر: 257)
این جمله را آلوین تافلر نویسنده مشهور آمریکایی در کتاب «جابجایی قدرت و دانایی» بیش از ۳۰ سال پیش نوشت. نکتهای که در جملههای بالا در ارتباط با نظام آموزشی هر جامعه، درخور تأمل و برنامهریزی است، سازماندهی دانایی میباشد.
رابطه بین دانستن و قدرت همیشه مهم بوده کما اینکه فردوسی بزرگ نیز سروده «توانا بود هرکه دانا بود». قرنهاست جوامع برای انتقال دانایی اقدام به تأسیس سازمانی برای آموزش اعضای خود کردهاند. تا جامعه ساده و سنتی بوده سازمان آموزشی هم سنتی بوده اما همراه با پیچیده شدن جامعه، نظام آموزشی هم به روز شده و خود را با تغییرات هماهنگ کرده است.
کشور ما هم در دوران ماقبل مدرن، نظام آموزشی سنتی داشته که شامل مکتب خانه ها،
مدارس علمیه و نظامیهها میشده اما همراه با تحولات قرنهای ۱۹ و ۲۰ کسانی همچون میرزا حسن رشدیه و امیرکبیر اقدام به تغییر این نظام آموزشی کردند تا جامعه بتواند اقدام بهکسب دانایی و دانش کند و عقب نیفتد. تغییرات در جوامع غربی از رنسانس و انقلاب صنعتی به بعد دائم ادامه داشته و هم چنان شتابان ادامه دارد. لذا سازمانهای آموزشی اصلی ما که شامل وزارتخانههای آموزش و پرورش، آموزش عالی، آموزش پزشکی و آموزش فنی و حرفهای است نیازمند سازماندهی مداوم و به روز رسانی دانایی هستند.
عنصر اصلی و تعیین کننده نظام آموزشی معلمان میباشند. نقش آنها کلیدی است؛ البته مشروط بر اینکه سازماندهی انتقال دانایی نیز مداوماً منطبق بر نیازها به روز شود. علاوه بر آن نقش کارگران ماهر و نیمه ماهر که چرخاننده اصلی اقتصادند تعیین کننده است. سازمانهایی که عهده دار انتقال مهارت به آنها هستند نیز لازم است محتوا و سیستم آموزشیاشان را بهروزرسانی کنند تا اقتصاد به هم پیوسته جهانی بتواند پویایی خود را حفظ کند.
عبور از صنعت به فرا صنعت و به عبارتی ورود به دوره پُست مدرن و اختراع هوش مصنوعی- که قلب تپنده این دوره محسوب می شود- شتاب تغییرات در تکنولوژی دیجیتال، اینترنت و فضای مجازی را آنقدر شتابان کرده که نظام های آموزشی در کشورهای توسعه یافته هم گاهاً از این سرعت عقب می افتند تا چه رسد به جوامع در حال توسعه. تافلر مثال ساده ای می زند و می نویسد: «چندی پیش وندیز اینترنشنال که ۳۷۰۰ رستوران سرپایی آن از ایالات متحد و ژاپن تا یونان و گوام گسترده است و برای مشتریانی که مایل بودند غذای اشان را در اتومبیل صرف کنند، سفارش بسته فوری را تدارک دید. این بسته شامل همبرگر و سیب زمینی سرخ کرده و کوکاکولا بود. به جای آن که مشتری تک تک این اقلام را سفارش دهد تنها کافی بود بگوید اکسپرس پک (Express Pak)هدف شتاب بخشیدن به سرویس رستوران بود. به قول یکی از سخنگویان وندیز ممکن است ما فقط ۳ ثانیه حرف بزنیم ولی تأثیر تراکم پذیر آن می تواند بسیار مهم باشد. این نو آوری به ظاهر جزئی درباره آینده قدرت نکات بسیاری در بر دارد؛ زیرا سرعت مبادله اطلاعات -حتی اطلاعات به ظاهر کم اهمیت- به پیدایش نظام کاملاً نوین تولید ثروت مربوط است و این در پس مهمترین جابجاییهای قدرت زمانه ما نهفته است.(همان:357) هر قدر شتاب تغییر در محیطهای اداری و کسب و کار بیشتر باشد -که هر روز هم سرعت آن افزایش می یابد- شمار بیشتری از این وضعیت های منحصر به فرد پدیدار می شود.»(همان: 262)
از آنجا که قدرت تابع دانایی است اگر بخواهد خود را حفظ کند لازم است مدیران کشور نظام آموزشی جامعه را نیز مداوم بهروزرسانی کنند وگرنه به ضعف می گراید. لذا تافلر نگاشته است: «با برگشتن از نظریه گسترده اقتصادی به واقعیت های زندگی روزمره روشن می شود که مدیران نیز در سرعت بخشیدن به کسب و کار خود نسبت به مشتریانی عکس العمل نشان میدهند که خواهان پاسخهایی فوری هستند. مشتریان خدمات سریع می خواهند و خواهان محصولاتی هستند که در زندگیاشان باعث صرفه جویی در وقت شود زیرا در فرهنگی که در حال نوپیدایی است خودِ وقت کالای با ارزشی است. فراتر از آن در اقتصاد جهانی کنونی که روز به روز رقابتجوتر میشود توان وارد کردن سریع کالا به بازار بسیار اساسی است. ماشین های فکس یا دستگاه های ضبط ویدیو یا دیگر کالاهای مصرفی الکترونیکی[یا فضای مجازی موجود، اینترنت، دیجیتال و الکترونیک] با چنان سرعت حیرت آوری وارد بازار میشوند که سازندگان و مصرف کنندگان را به یک اندازه متحیر ساخته است.»(همان: 359)
این هفته متعلق به کارگران و معلمان است. به همه آنها تبریک، خدا قوت و دست مریزاد میگویم و از خداوند بزرگ برای آنها موفقیت روز افزون خواهانم.
شاد و سالم و موفق باشید
منبع:
تافلر، آلوین(1372) جابجایی در قدرت، مترجم: شهیندخت خوارزمی، تهران: ناشرمترجم، چاپ چهارم