امسال در طول شبهای دهه محرم سلسله سخنرانیهایی توسط حجتالاسلام دکتر حسین سروش در محل حسینیه ثاراله ایراد شد. بنا داریم در چند شماره خلاصه این سخنان را تقدیم اندیشههای پاکتان کنیم.
*****
در خطبه 192 نهجالبلاغه که به خطبه قاصعه معروف است از قول امیرالمؤمنین(ع) خطاب به مردم کوفه اینطور آمده است که: «بدانيد که شما پس از ديندارى بىدين شديد، و بعد از الفت و برادرى حزب حزب گشتيد، تعلّقى به اسلام جز به نام آن نداريد، و از ايمان جز نشان آن را نمىدانيد ... گويى قصد داريد اسلام را وارونه کنيد، با هتک حرمت حريم حق ...»
حال سؤال اینجاست که چرا امیرالمؤمنین(ع) به مردم کوفه که در آن زمان اهل عبادت و نماز شب و جمعه و جماعت و اکثرشان حافظ و قاری قرآن بودند، اینگونه خطاب کرده و آنها را فقط در اسم و رسم مسلمان و دیندار معرفی کرده است؟
با مراجعه به متون دینی باید به پاسخ این پرسش برسیم که چه اموری باید رعایت شود تا انسان علاوه بر ظاهر، در واقع نیز دیندار باشد.
الگوپذیری از پیشوایان
با مراجعه به قرآن میتوان به این نتیجه رسید که اولین قدم دینداری واقعی، بعد از اعتقاد و ایمان به اصول، الگوپذیری از پیشوایان و معصومین(ع) است. در آیه 21 سوره احزاب خداوند با صراحت اعلام میکند که وجود مبارک پیامبر گرامی اسلام(ص) الگو و سرمشق همه انسانهاست. «مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد میکنند.».
فرد دیندار باید در تمامی شئون زندگی خود پیامبر(ص) و به تبع او، اهل بیت عصمت(ع) را الگوی خود قرار داده و زندگیاش را بر پایه زندگی ایشان قرار دهد. همانطور که در زیارت عاشورا نیز از خدا میخواهیم تا زندگی ما را چونان زندگی پیامبر(ص) و آل او قرار دهد. «اللّهُمَّ اجعَل مَحیایَ مَحیا محمد و آل محمد علیهم السلام».
در این جا شاید این سؤال و شبهه مطرح شود که معصومین به حکم خداوند و با توجه به صفت عصمت دارای ویژگیهای خاصی هستند و الگوپذیری از ایشان در عمل امکانپذیر نیست. اما با دقت در آیه 110 سوره مبارکه کهف که میفرماید: «بگو من فقط بشری هستم مثل شما؛ [امتیازم این است که] به من وحی میشود که تنها معبودتان معبود یگانه است؛ پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!»
متوجه خواهیم شد که پیامبر(ص) نیز انسانی شبیه به دیگر انسانهاست و تنها تفاوتی که با سایرین دارد مأموریت اخذ و رساندن وحی است. اتفاقاً آنچه که در این آیه مورد نظر است، این است که همه انسانها این توانایی را دارند تا به جایگاه معنوی معصومین(ع) برسند و برای دستیابی به این مهم تنها باید به خدا ایمان بیاورند و برای او شریکی قائل نشوند و در کنار آن عمل صالح نیز انجام دهند. این ایمان و عمل صالح همان چیزی است که پیامبر رحمت(ص) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) انجام دادهاند.
به نظر میرسد در جامعه تمدن زده امروزی، موضوع بسیار مهم الگوپذیری از اولیاء دین به دست فراموشی سپرده شده است و انسان امروز باید با بازخوانی زندگی خود و همچنین مطالعه سیره و روش زندگی معصومین(ع) در پی احیای سنت الگوپذیری از اولیاء دین برآید. اهمیت این موضوع بیشتر آشکار میشود وقتی که متوجه شویم شخصیت والامقام حضرت صاحبالزمان(عج) نیز از همین سنت پیروی کرده و خود را پیرو الگویی مانند حضرت فاطمه زهرا(س) معرفی میکند. «به درستی که دختر رسول گرامی اسلام برای من یک الگوی حسنه است. (بحارالانوار، ج53، ص 180)»
ادامه دارد