عکس‌های مستند جاوید: سارا سادات و سید حبیب دبستانی
نخست مستند مذهبی «جاوید» با اشاره به خانه مرحوم میرزا باقر جاوید و برگزاری مراسم امام حسین (ع) در آن سرای تاریخی که در سالن اداره تبلیغات اسلامی به اکران عمومی درآمد؛ و در ادامه اکران مستند «محرم در محله کیان» در مسجد امام حسین.
در مستندِ حدود ۲۵ دقیقه‌ای «جاوید» راویان از مراسم عزاداری در خانه جاوید و همچنین از ویژگی‌های این منزل ثبت شده تاریخی سخن به میان آوردند.
«محمدحسین»، «ارفع» و «بدری‌هما» جاوید فرزندان «باقر جاوید»، محمدحسین تمنادار، سیداحمد علوی و آرزو حقیقی راویان این مستند بودند.
سازنده این اثر «سید حمیدرضا طباطبایی» است.
۴۵ روز کار ساخت آن به طول انجامیده و با وجود استفاده از نابازیگر‌ها و همچنین عوامل صحنه مبتدی در نهایت اثری قابل قبول ارائه کرده است.
داستان از طلوع خورشید در هرگان آغاز می‌شود و با عبور از کوچه پس کوچه‌های نی‌ریز به خانه جاوید در محله سادات می‌رسد.
کارگردان در تلاش است تا از هر دردی سخن بگوید و بیشتر با تصاویر بازی کند.
نمونه آن اجرای نوحه‌های مختلف از محله‌های شهر نی‌ریز در قدیم و حال است...
دومین مستند کاری از کارگردان جوان نی‌ریزی «مهران هادی» است.
مستند ۳۰ دقیقه‌ای با نام «محرم در محله کیان» به خوبی توانسته زیر و بم مراسم محرم در این محله تاریخی را به تصویر بکشد.
کارگردان به خوبی با استفاده از منابع موجود به تک‌تک مسائل و گاهاً پر مناقشه پرداخته است از علت به وجود آمدن اجاق امام حسین تا جوغن پر ماجرای این محله...
راویان این مستند «دکتر حسنعلی پیشاهنگ»، «محمدحسن میرغیاثی»، «محمود فرغت» و «عباس اشرفی» هستند.
از دریچه نقد
شایسته بود از عوامل هر دو مستند به گونه‌ای دیگر و فاخرتر تجلیل می‌شد نه اینکه با یک لوح تقدیر کار را به آخر رساند.
در روز اکران مستند جاوید از زبان سخنوران عنوان شد که باید به فکر تهیه و تولید دیگر مستند‌های فاخر در شهر نی‌ریز باشیم. پیشنهادی معقول و قابل بررسی.
متأسفانه با وجود اینکه احمد نی‌ریزی بر قله خط نسخ دنیا ایستاده است، هنوز کمتر کسی نی‌ریز را با نام او می‌شناسد؛ اما این‌ها نیاز به هزینه‌های کلان دارد.
بی‌شک با دادن شعار و اینکه نی‌ریز استعدادش را دارد و این است و آن نمی‌توان امید به تولید آثار هزینه‌بر بست. باید حمایت‌های مادی و معنوی را افزایش داد و صد البته آثار تولید شده نیز مورد نقد قرار گیرند تا دیگر آثار با کمترین ایراد به اکران درآیند.
نقد مستند جاوید
پیشنهاداتی که در ادامه ارائه شده نظر نگارنده است و باید اهل فن، مستند را مورد بررسی قرار دهند.
۱- شاید بهتر بود مستند از خود مرحوم جاوید و فیلم‌های ناب نوحه‌خوانی او که در میانه اثر برای اولین بار به کار گمارده شده بود، آغاز می‌شد تا شاهد شروعی طلایی باشیم نه اینکه در میانه انبوهی از نوحه‌خوانی‌های جدید و قدیم گم شود.
۲- راویان اثر حجم زیادی از فیلم را به خود اختصاص دادند که درست و بجا بود منتهی در تدوین می‌شد به جای نمایش افراد، چند ثانیه راوی را به تصویر کشید و در ادامه با توضیحات روایت‌کننده تصاویری که به گفته تولیدکنندگان در آرشیو مانده به اثر اضافه نمود.
۳- دوربینِ رویِ دست، محاسن و معایب خاص خود را دارد، اما مهم‌ترین عیب آن در تصویر‌هایی که با سرعت زیاد به نمایش گذاشته می‌شود لرزش تصویر است مسئله‌ای که در ابتدای فیلم و در هنگام نمایش بخش‌هایی از شهر آزار دهنده بود؛ هر چند در ادامه این نقیضه کمتر شد.
۴- در مستند‌ها عرف است که افراد پشت دوربین نیز به نمایش گذاشته شوند که در این مستند شاهد آن بودیم و با تغییر رنگ، کارگردان و تدوینگر نشان دادند که این پشت صحنه سکانسی است که در حال پخش می‌باشد، اما به نظر می‌رسد در یک مستند بیست و چند دقیقه‌ای تکرار چندباره آن چندان حرفه‌ای نباشد.
نقد مستند محرم در محله کیان
۱- کیفیت صدای راویان چندان مطلوب نبود و عوامل مزاحم صدا گرفته نشده بود.
۲- کیفیت تصاویر و مخصوصاً استفاده بجا از هلی‌شات «تصاویر هوایی» جلوه خاصی به مستند داده بود، اما تصاویر روی زمین گاهاً با ایراداتی روبرو بود و قاب بندی‌ها کمی با مشکل روبرو بود.
۳- تصاویر آرشیوی بجا و مناسب در مستند قرار گرفته شده بود، اما برخی از نشانه‌ها مثل علامت play و نشانگر زمان بسیار بزرگ بود که امکان حذف آن وجود داشت.
بی‌تردید این‌ها انتقادات کوچکی بود که اصل مستند‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار نمی‌دهد و تنها پیشنهاداتی بود برای کاری بهتر.
به یاد داشته باشیم که یک مستند خوب باید این شاخصه‌ها را حتماً داشته باشد: فیلمنامه مناسب، روایت قوی و جذاب، استفاده از صحنه‌های کلیدی، تصاویر، صدا، موسیقی، راوی مطلع، و بیان داستان به زبان ساده و روان که بیشتر آن‌ها در هر دو اثر دیده شد.
