بعد از خروج نیروهای بیگانه از کشورمان، SPR در سال ١٣٣١ خورشیدی توسط وزارت دارایی به وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش وقت) داده شد تا پس از تخریب و استفاده از مصالح آن در واحدهای آموزشی، به عنوان واحد ورزشی مورد استفاده قرار گیرد.
حالا این قلعه در اختیار آموزش و پرورش است، میراث فرهنگی آن را ثبت کرده و شهرداری نیز می‌خواهد مرمتش کند.
هر چند SPR در ٢٥ اسفند سال ١٣٧٩ خورشیدی توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شد و طبیعتاً قرار نیست حذف یا تغییر کاربری داده شود، اما مورد بی مهری و بی‌توجهی قرار گرفت؛ به نحوی که حالا جز بخشی از دیوار اطراف آن چیزی باقی نمانده است.
این بود که با روی کار آمدن شهردار و شورای شهر جدید که به گفته حمیدرضا هادی رئیس میراث فرهنگی نی‌ریز، علاقه‌مند به این حوزه هستند، مهرماه امسال بازدیدی با حضور آنها و مسئولانی چون نماینده مجلس، فرماندار، رئیس میراث فرهنگی و... از این قلعه تاریخی صورت گرفت و راهکارهای احیاء آن بررسی شد.
پس از این بازدید شهرداری اطراف قلعه را تا حدودی بهسازی و زباله‌های اطرافش را جمع‌آوری کرد. به گفته هادی، شهردار نی‌ریز دیدی بسیار خوب نسبت به آثار تاریخی دارد و گفته حاضر است دیوار آن را بازسازی و اطرافش را تبدیل به فضای سبز کند.
هادی در جلسه‌ای هم که ٣٠ آبان‌ماه با شورای شهر نی‌ریز داشت، گفت: «اگر شهرداری این مجموعه را به عنوان یک پارک ببیند، ما هم در پروژه‌های خودمان آن را به عنوان یک پروژه بهسازی تعریف می‌کنیم و بی‌تردید اتفاق خوبی برای SPR رخ خواهد داد. ضمن این‌که اگر شهرداری موافقت نماید و آن را به عنوان پارک میراث فرهنگی معرفی کند، اعتبارات بیشتری از سوی اداره کل میراث فرهنگی برایش مصوب می‌شود.»
او می‌گوید: «در این پارک می‌‌توان اِلِمانی از بناها، داشته‌ها و صنایع دستی‌مان را توسط هنرمندانی که داریم طراحی کنیم تا هر کس به آن پارک می‌آید، بتواند نی‌ریز را در یک نگاه کلی ببیند. »
اما حامد فرغت سرپرست شهرداری نی‌ریز از کمبود بودجه و اعتبار شهرداری در این روزها می‌گوید و از آن طرف میراث فرهنگی هم اعتبار کافی برای پرداختن به همه آثار تاریخی را ندارد.
هر چند سهم میراث فرهنگی از اعتبار ٣ درصد نفت و گاز امسال چیزی حدود ٥٠٠ میلیون تومان بوده، اما حمیدرضا هادی می‌گوید حتی در صورت تخصیص این اعتبار، میراث فرهنگی اولویتهای مهمتری مثل مسجد جامع کبیر دارد که گردشگر زیادی را به سوی خود جلب می‌کند.
به نظر می‌رسد اگر تاکنون به این قلعه تاریخی توجه بیشتری شده بود، چه بسا در زمره اماکن گردشگری قرار می‌گرفت که می‌توانست گردشگران داخلی و بخصوص خارجی را به سوی خود بکشاند. اقدامی که رئیس میراث فرهنگی و گردشگری نی‌ریز می‌گوید به تنهایی نمی‌تواند انجام دهد و کمک سازمانهایی مثل شهرداری و همچنین آموزش و پرورش بعنوان مالک را می‌خواهد تا در پی آن میراث فرهنگی استان هم دلگرم به کمک و تخصیص اعتبار به آن شود.
اگر چه رئیس میراث فرهنگی و گردشگری نی‌ریز معتقد است این مکان می‌تواند به عنوان یکی از مقاصد اردوهای دانش‌آموزی باشد و آموزش و پرورش نظر مساعدی در این زمینه دارد، اما احمد قره‌چاهی مدیر آموزش و پرورش نی‌ریز می‌گوید که از حق خود در قبال ١٥١٠٠ متر زمین به بیان او در بهترین جای شهر نمی‌گذرد و می‌خواهد زمین معوضی به جای آن برای آموزش و پرورش بگیرد.
به دلیل ثبت ملی این اثر، آموزش و پرورش نمی‌تواند قانوناً دخل و تصرفی در کاربری آن داشته باشد و قره‌چاهی معتقد است مرمت SPR سودی برای این سازمان ندارد؛ مگر این که پس از مرمت و تبدیل آن به پارک گردشگری، تحویل آنها شود تا درآمدزایی آن از گردشگری به آموزش و پرورش برسد.
قره‌چاهی می‌گوید: «حل این مسئله مستلزم این است که با نماینده مجلس، رئیس میراث فرهنگی و کارشناسان حقوقی استان جلسه بگیریم و به جمع‌بندی برسیم.»
مسعود لایقمند رئیس شورای شهر نی‌ریز در این رابطه می‌گوید: «متأسفانه در این مدت رویکرد ما رویکرد حفظ آثار نبوده و از کنار آن خیلی سطحی گذر کرده‌ایم.»
به بیان او لازم است میراث فرهنگی هر چه سریعتر بیاید و طرح مطالعاتی خود را برای مرمت قلعه SPR ارائه دهد. طرحی که لایقمند می‌گوید تا نباشد، نمی‌توان از نظر قانونهای به گفته او دست و پاگیر میراث فرهنگی اقدام به ترمیم خودسرانه کرد.
حامد فرغت هم می‌گوید چون قلعه تخریب شده و هیچ عکس قدیمی از داخل آن وجود ندارد، کار تهیه طرح مطالعاتی سخت شده و باید بتوان با جمع‌آوری اطلاعات توصیفی و تطابق با قلعه‌های مشابه داخل و خارج از کشور، به بهترین شکل آن را شبیه‌سازی کرد.
رئیس شورای شهر نیز تأکید می‌کند: «ما این را بعنوان مطالبه رها نخواهیم کرد و در رابطه با املاک تاریخی حرف داریم. رویکردمان این است که آثار تاریخی نی‌ریز باید حفظ شود و کوتاه هم نمی‌آییم.»
/ نمایی از قلعه اس‌پی‌آر نی‌ریز / عکس: حامد راستی، نی‌ریزان فارس
