بنا به نوشته سالنامه معارف فارسی که در سال ١٣١٥-١٣١٤ خورشیدی منتشر شده و همچنین کتاب تاریخ آموزش و پرورش در فارس از عهد باستان تا دوره قاجاریه صفحه ٦٥٥ تألیف حسن امداد، زیر عنوان مدارس در نیریز نوشته شده در سال ١٢٩٤ خورشیدی یعنی ١٠٢ سال قبل در زمان حکومت امیر آقاخان منصورالسلطنه، مدرسهای به نام منصوریه توسط سید محمد طغرایی به روش جدید در نیریز تأسیس کرد.
چون این مدرسه بعداً به دبیرستان دوازده کلاسه تبدیل شد، تعدادی اتاق درس و سالن برای برگزاری امتحانات و جلسات سخنرانی و اتاق رئیس و دبیران و بایگانی در آن بنا گردید و طی سالها بعد، نامهای گوناگونی به آن داده شد، از جمله: منصوریه، نزهت، زینبیه، تربیت، غفاری، آیتا... سعیدی و چند نام دیگر.
این مدرسه محل تعلیم و تربیت و باسوادشدن افراد بود تا آیندهساز کشور شوند و چرخ عظیم مملکت به دست آنان به حرکت آید. این مدرسه جزء آثار تاریخی و میراث فرهنگی نیریز است که قدمتی بیش از یک قرن دارد.
آنچه از سوابق اداره معارف [فرهنگ، آموزش و پرورش] نیریز پیدا است، نخستین فارغالتحصیلان پایه ششم در سال ١٣٠٩ خورشیدی آقایان عزیز آزاد، مصطفی آزاد، سید آقا اجلالی، خلیل کاظمینژاد و علی کاظمینژاد بودند. یکی دیگر از شاگردان مدرسه منصوریه آقای حسامی بوده است. سیدمحمدحسن سیداشرف شهاب شیخالاسلام نیریز غزلی در ١٧ بیت در وصف این مدرسه به شرح زیر سروده است:
«ماده تاریخ بنای مدرسه منصوریه نیریز»
در ایامی که خاقان جوانبخت
ز نشر معدلت(*) گردید مشهور
فروزان گشت مشکوة معارف
منوّر شد جهان از پرتو نور
شهنشاهی که اسرافیل عدلش
جهانی زنده کرد از نفخه صور
سکندر حشمتی کز بیم تیغش
بیفتد لرزه بر اندام تیمور
منوچهری که چهر تابناکش
کند چون صبح روشن شام دیجور(*)
خدیو(*) بهمن(*) اورنگی(*) که گیرد
خراج چین و بخشد تاج فغفور(*)
به زیر تیغ فرمانش سر سلم(*)
به خاک آستانش تارک(*) تور(*)
سرافیل(*) بیانات بدیعش
روانبخش جهان از نفخه صور
بنای عدل از او گردید محکم
سرای علم از او گردید معمور
ز قانون مساواتش عجب نیست
کند گر همسری با باز عصفور(*)
نکو بنگر که از آزادی نطق
سلیمان را نصیحت میکند مور
امیر حکمران کز رتبه آمد
ز یُمن سلطنت منصور و مشهور
خدنگ قهر او چون تیر بهرام
مخالف را ز پا افکند چون گور
به تأسیس یکی پاکیزه مدرس
به اقبال شهنشه داد دستور
کلاس او ز پاکی جای غلمان(*)
اساس او ز نیکی منظر حور
در و دیوار و صحن او ز پاکی
لطافتبخش غلمان است و هم حور
ز منصوریه منصور است باقی
به منصوریه شه گردید مشهور
(معدلت= دادگری / دیجور= بسیار تاریک/ خدیو= پادشاه/ بهمن= بهمن، پسر اسفندیار، از پادشاهان کیانی/ اورنگ= نام پردهای است از موسیقی / فغفور= پادشاه چین/ سلم= نام پسر فریدون است./ تارک= فرق سر/ تور= پسر جمشید جم/ سرافیل= اسرافیل. نام فرشتهای است که مقرب خداست و حامل صور./ عصفور=گنجشک / غلمان= پسران بهشتی)
*****
در همین مدارس است که افرادی مثل فضل نیریزی ریاضیدان، میرزا احمد نیریزی خوشنویس، سید قطبالدین محمد نیریزی قطبالعارفین و سلطانالمحققین، میرشهابالدین نیریز مُُدرس مدرسه صدر تهران و... و مرحومه خانم مریم میرزاخانی ریاضیدان بزرگ جهان که جایزه فیلدز را گرفت و دهها شاعر و نویسنده عالم و... در آن درس خوانده و میخوانند و به مردم خدمت میکنند. متأسفانه به تازگی مدرسه منصوریه با ١٠٢ سال قدمت، تخریب گردیده است. آیا کسانی که باعث خرابشدن این مدرسه تاریخی شدهاند، نخست مدرسهای به جای آن برای تعلیم وتربیت و باسوادشدن افراد ساختهاند؟
گمان میکنم با این کارشان افراد خیر و نیکوکار دیگر حاضر نشوند برای ساختمان مدرسه زمین اهدا کنند. زندهیاد معصومه فاتح هم این مدرسه و هم زمین اداره آموزش و پرورش اسبق در خیابان امام خمینی(ره) را به صورت وقف به آموزش و پرورش اهداء کرد. آیتا... حاجسید محمد فقیه امام جمعه محترم و نماینده مجلس خبرگان رهبری چندینبار این موضوع را گفتهاند.
فتحعلیخان امینالرعایا حاکم نیریز [متوفی ١٣١٢ مهشیدی] هم در این مکان مراسم روضهخوانی انجام میدادند.
