قداستِ آب و آش شل شله‌بارون نی‌ریز در نوبت ثبت ملی میراث ناملموس

به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی نی‌ریز، این پرونده‌ها به همراه مستندات تصویری و گزارش‌های معتمدین، شناسایی و آماده ثبت ملی شده‌اند.

حمیدرضا هادی افزود: «در حال حاضر، ثبت ملی آیین{شنبه اول سال} به عنوان تنها میراث ناملموس ثبت‌شده از نی‌ریز قبلاً انجام شده است. این آیین شامل آیین‌هایی چون زیارت خواجه‌خضر، دعا، نذورات و رسم‌هایی نظیر تبرک مواد خوراکی، دوخت چادر نذری و آیین‌های مرتبط با برکت و خوشبختی در آغاز سال جدید است. سایر پرونده‌ها به سبب سیاست توزیع متعادل ثبت ملی، در نوبت‌های بعدی بررسی قرار می‌گیرند.»

وی گفت: «پرونده قداست آب که آیین‌های مرتبط با احترام به آب را در نی‌ریز شامل می‌شود، با استناد به مستندات بومی مانند جداسازی آب نمک از فاضلاب، استفاده خاص از آب وضو، و رسم کاسه آب برای عروس و مسافر، تهیه و به همراه توضیحات کارشناسان و فیلم‌های تازه و قدیمی ارائه شده تا اصالت و تداوم این آیین ثابت شود.»

هادی در ادامه تأکید کرد: «آش شل شله‌بارون نیز یکی دیگر از آیین‌های قدیمی نی‌ریز است که پرونده آن با دلایل تمایز و استمرار اجرای آیین تهیه و تکمیل شده است. بنابر قاعده بررسی اداره‌کل میراث فرهنگی، در هر مرحله فقط تعداد محدودی (نظیر ۱۲ تا ۱۵ مورد) از هر استان پذیرفته می‌شود و همین موضوع سبب نوبت‌بندی پرونده‌های جدید شده است.»

رئیس میراث فرهنگی نی‌ریز درباره ضوابط و اهمیت ثبت آثار ناملموس گفت: «آثار ناملموس شامل آیین‌ها، رسوم، قصه‌ها و سنت‌هایی است که به دلیل قدمت و ریشه در هویت محلی، مستحق ثبت و پاسداشت هستند تا از فراموشی نسل‌های آینده مصون بمانند. همچنین هرکدام از سنت‌ها و شیوه‌های بومی که خاص منطقه باشد، قابلیت ثبت در قالب پرونده‌های جمعی یا مستقل را دارد؛ مانند شیوه‌های فرآوری محصولات کشاورزی یا غذاهای سنتی که طبق ضوابط، اگر تفاوت معناداری با مناطق دیگر داشته باشد، امکان ثبت می‌یابد.»

وی اضافه کرد: «در سال‌های اخیر استقبال از ثبت این آثار بیشتر شده و پرونده‌های بیشتری در حال آماده‌سازی است. به عنوان مثال می‌توان به پرونده غذاهای سنتی، آئین‌ها و شیوه‌های کشاورزی مانند کورت‌بندی و شیره‌پزی اشاره کرد که در آینده در اولویت ثبت قرار خواهند گرفت.»

هادی تأکید کرد: «اداره میراث فرهنگی نی‌ریز با همکاری معتمدین محلی و پژوهشگران، مستندات و فیلم‌های لازم را برای پرونده‌های در جریان آماده و ارسال کرده و در صورت دریافت تأییدات لازم، آیین‌های مذکور به ثبت ملی خواهند رسید.»
*****
همچنین به گفته سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فارس، این استان تا کنون ۱۲۷ میراث ناملموس را در فهرست ملی ثبت کرده است. 

محسن ضیایی گفت: این میراث در حوزه‌های مختلف به شرح زیر دسته‌بندی می‌شوند:

۱. آیین‌ها و مراسم مذهبی

ثبت ۲۰ آیین عاشورایی و سوگواری محرم از جمله:

چک‌چکو (استهبان)

تعزیه صحرا رود (فسا)

مراسم هفت منبرون (داراب)

الغوثی (گراش)

بارگاه‌گردانی (بیرم)

تعزیه شاهچراغ (شیراز)

۲. آداب و رسوم و آیین‌های بومی از جمله:

شنبه اول سال (نی‌ریز)

مراسم حنابندان (لارستان)

مراسم گل‌غلتان نوزاد (روستای کراده خفر)

برات‌پزون و نان‌براتی (شمال فارس)

۳. مهارت‌ها و هنرهای سنتی از جمله:

مهارت شاهنامه‌خوانی (دژکرد اقلید)

مهارت ساخت عروسک گردویی (اقلید)

ساخت کاشی هفت‌رنگ (شیراز)

پوشش سنتی زنان و مردان (ایزدخواست)

۴. غذاها و شیرینی‌های سنتی از جمله:

مهارت پخت نان فسایی (کماچ فسایی)

مهارت پخت حلواهای مختلف (ارده، میده، سین، مسقطی لاری، ماجون)

پخت آش سبزی شیرازی، پخت آش اسفندی (شمال فارس)

پخت سنتی نان‌های تاوه‌ای (داراب)

تهیه آلو بخارا (بوانات)

تهیه شیرینی حلقه‌چی (ایزدخواست)

۵. موسیقی و هنرهای شفاهی از جمله:

موسیقی محلی جهرم

فال بیت (طایفه چهارراهی)

۶. دانش‌ها و شیوه‌های زیستی از جمله:

شیوه‌های مرتبط با طبیعت و کشاورزی مانند خرمن‌کوبی سنتی و ترانه‌های مربوط (گاو بست لار)

۷. سایر موارد

آیین‌ها و مراسم محلی که در روستاها و مناطق مختلف استان بر اساس اصالت و استمرار در فهرست ملی آثار ناملموس ثبت شده‌اند.

در حال حاضر، پرونده‌های جدیدی نیز جهت ثبت در دست بررسی است تا شمار آثار ناملموس ملی فارس افزایش یابد.