روگذر نیریز در میان زمین و آسمان

۶ سال است که تابلوی عملیاتی و صدای ماشینهای سنگین پشت وعدههای رسانهای پنهان مانده؛ نقطه آغاز پروژهای که قرار بود ترافیک سنگین ورودی نیریز، معضل دیرینه تصادفها و بینظمی حملونقل شهری را حل کند، اما امروز خود به معضلی بزرگتر برای مردم، کسبه و حتی مسئولان بدل شده است.
تاریخچه پروژه روگذر نیریز؛ ریز به ریز وقایع کلیدی از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳
الف- از ایده تا کلنگزنی: ۱۳۹۷-۱۳۹۸
۱۱ آذر ۱۳۹۷: طرح اولیه روگذر نیریز همزمان با مطالعات ساماندهی ورودی شهر بر پایه دو هدف اساسی مطرح شد:
یکی ارتقاء ایمنی و کاهش تصادفات و دوم، بهسازی سیما و هویت ورودی غربی شهر. طرح با محوریت روگذر و احداث پل مدون شد.
۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸: مراسم کلنگزنی پروژه با حضور معاون وقت وزیر راه و مقامات استانی برگزار شد.
بودجه اولیه: ۱۳ میلیارد تومان، مدت پیشبینی: ۲ سال. پیمانکار: شرکت مهندسی کاوش پژوه یزد.
دکتر رحیمی (معاون عمرانی استاندار): «پروژه طوری طراحی شده که جاذبه بصری و خروجی ترافیک همزمان تأمین شود. اگر اعتبارات مرتب بیاید، زیر ۲ سال تحویل میدهیم.»
مهندس نجاتی (سرپرست پروژه): «با توجه به معضل تصادف و مطالبه چندساله مردم، با قدرت وارد فاز عملیاتی شدیم.»
ب- رکود و اعتراض؛ دور باطل توقفهای سریالی: ۱۳۹۹-۱۴۰۰
۱۱ آبان ۱۳۹۹: پروژه پس از کمتر از یک سال از آغاز، به دلیل تخصیص نیافتن اعتبار و مشکل تملک زمینها دچار توقف کلی شد. مغازهداران کنار مسیر نیز اعتراض کردند.
یکی از کسبه در گفتگو با نیریزان فارس: «اینجا کسبوکارمان تعطیل شده و معلوم نیست کی آزادسازی انجام میشود؛ فقط وعده امروز و فردا میشنویم.»
۲۵ آبان ۱۳۹۹: سفر علی نیکزاد نایب رئیس مجلس و وعده تزریق ۱۱ میلیارد تومان اعتبار جدید.
طهماسبی نماینده مجلس هم گفت: «اعتبارات مورد نیاز از طرحهای ملی پیگیری شده؛ فاز بعدی تا پایان سال باید فعال شود.»
ج- زخم کهنه تخصیص نیافتن بودجه، خلع ید و امیدهای سوزان: ۱۴۰۰-۱۴۰۱
۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۰: جلسه شورای اداری و مصوبه ویژه برای آزادسازی املاک معارض و کسبه جاده شیراز؛ اما فقط بخشی از مالکان راضی به فروش شدند.
۱۱ دی ۱۴۰۰: انتقاد سرمقاله نیریزان فارس از کندی و سرعت لاکپشتی پروژه.
۱۸ دی ۱۴۰۰: سفر قالیباف رئیس مجلس و قول پیگیری حقوقی و اعتباری مستقیم.
۲ بهمن ۱۴۰۰: رئیس دادگستری نیریز هشدار داد: «هر مدیری در روند تکمیل روگذر کمکاری کند، باید پاسخگو باشد و حتی محاکمه شود.»
د- دوران تعویض پیمانکار و عقد قرارداد جدید:
۳ اردیبهشت ۱۴۰۱: بودجه اختصاصی پروژه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کاهش محسوس پیدا کرد و نگرانیها مجدد افزایش یافت.
۱۴ خرداد ۱۴۰۱: با وجود برخی اظهار نظرها مبنی بر ایجاد میدان به جای روگذر، طرح به شکل اولیه ادامه یافت.
۲۶ تیر ۱۴۰۱: نماینده مجلس و فرماندار با انتقاد از سازمانهای اجرایی، وعده پیگیری مجدد بودجه و تأکید بر عملیات داشتند.
۱۹ آذر ۱۴۰۱: به دلیل تأخیرهای پیمانکار، خلع ید رسمی شرکت مهندسی کاوش پژوه یزد و واگذاری به شرکت سیویلتونل.
هـ- پیشرفت لاکپشتی، خسارت کسبه و جامعه: ۱۴۰۲-۱۴۰۳
۶ خرداد ۱۴۰۲: اعلام آغاز اجرای یک بال روگذر پس از ماهها توقف.
۳ مرداد ۱۴۰۲: به دلیل اجرای عملیات، مغازههای سر جاده چند ماه تعطیل شدند؛ چندین خانواده بدون منبع درآمد، معترض به استانداری و دادگستری.
۱ مهر ۱۴۰۲: درخواست مغازهداران برای تسریع در تملک و پرداخت خسارت؛ مسئولان دلیل تأخیر را نبود بودجه اعلام کردند.
۲۰ آبان ۱۴۰۲: بال دوم روگذر نیز فعال شد؛ اما همچنان پیشرفت قطرهچکانی.
۱۴ بهمن ۱۴۰۲: سؤالی کلیدی در تیتر یک: «قفل روگذر نیریز کی باز میشود؟» فرماندار وعده بهرهبرداری تا دهه فجر ۱۴۰۳ داد.
و- سال پایان یا تکرار وعدههای جدید؟ ۱۴۰۳ تا امروز
۲۰ خرداد ۱۴۰۳: استاندار فارس، بار دیگر وعده میدهد: «در صورت حل کامل معارضان ملکی و تأمین بودجه مرحله نهایی، پروژه تا پایان سال بهرهبرداری میشود.»
۶ مرداد ۱۴۰۳: گزارش فرماندار از پیشرفت فقط ۳۸ درصدی پروژه.
۲۵ شهریور ۱۴۰۳: فرماندار با لحن هشدارآمیز خواستار عملی شدن وعدههای اجرایی و عدم دخالتهای غیرکارشناسی شد.
۲۶ آبان ۱۴۰۳: شروع مجدد عملیات بال دوم از روبروی گلسرخ؛ اما هنوز معارضین و کسری بودجه حل نشده است.
جلسه بدون تعارف با حضور مدیر کل
در پسِ سالها چشمانتظاری، پروژه تقاطع غیرهمسطح نیریز امروز به صحنهای از چالش، ابهام و امید بدل شده است. جلسه اخیر با حضور مجموعهای از مقامهای کلیدی ـ از مدیر کل راه و شهرسازی استان و نماینده مجلس گرفته تا معاون ساخت راههای استان فارس و پیمانکار پروژه ـ صحنه گشودن پرده از موانع تلنبار شدهای بود که سالهاست نقشه توسعه شهری نیریز را معلق نگه داشته است.
از کلنگزنی تا سردرگمی؛ پروژهای که به طنز تلخ شبیه شد
فرهاد طهماسبی نماینده مجلس، در جلسهای که در فرمانداری نیریز تشکیل شد، بیپروا و با لحن انتقادی، اظهار داشت: «پروژه روگذر نیریز از همان ابتدا قربانی دو عامل شد: تعارض منافع محلی و تأخیر شدید در پرداخت اعتبارات. بارها وعده داده شد و در هر مرحله دیدیم یا رقم مناسب اختصاص نیافت، یا به خاطر افزایش قیمتها دیگر کفایت نمیکرد. اگرچه با پیگیری من و مسئولان شهرستان، ۶۰ میلیارد تومان وام از بانک شهر گرفته شد و حتی عدد ۱۰۰ میلیارد تومان را هم جذب کردیم، ولی هنوز ۱۳۰ میلیارد تومان به پیمانکار بدهکاریم. کل پروژه، بیشتر شبیه یک طنز تلخ شده و اعتماد مردم از دست رفته است. پای وعده بایستید، تکلیف مردم را روشن کنید و بگذارید شهر نفس بکشد.»
روایت راه و شهرسازی از تحلیل فنی و ریشهای مشکلات
مهندس جلالی معاون ساخت راههای راه و شهرسازی فارس گفت: «مشکلات روگذر نیریز فنی و حقوقی توأمان است. از همان ابتدا معارض ملکی جدی داشتیم؛ چند مالك راضی به فروش یا معاوضه نشدند و مراحل قضایی طول کشید. جابهجایی و آزادسازی چندین واحد تجاری منجر به توقف فنی شد.
بارها پیمانکاران تغییر کردند، نقشهها به روز شد ، اما تأخیر تأمین اعتبارات، بالا رفتن قیمت آهن و بتن (به گفته مسئولان از شش تا ده برابر)، پروژه را با بحران جدی روبرو کرد.
هماکنون تنها ۳۷ درصد پروژه پیشرفت کرده، در حالی که ۱۳۰ میلیارد تومان مطالبه معوقه داریم و ارزش روز پروژه شاید نزدیک به ۵۰۰ میلیارد تومان برسد.»
زوایای اجرایی پروژه از زبان پیمانکار
رضایی نماینده شرکت سیویلتونل عنوان داشت: ««بعد از تحویل پروژه از شرکت قبلی، ما بلافاصله کار را شروع کردیم ولی با موانع متعدد مانند معارضان مغازهدار و مشکلات نقشهبرداری و طراحی روبرو شدیم. حتی ناچار شدیم نقشه عرشه را با مشاور و کارفرما عوض کنیم تا دیگر نیازی به واردات قطعات ویژه از خارج نباشد.»
وی ادامه داد: «در حال حاضر ماهی یک دهانه از مجموع ۱۲ دهانه پل اجرا میشود و میلگرد و مصالح به طور مرتب تأمین شده است. ضمن این که مشکلات سه مرحلهای بودن اجرای پل و برخی ملاحظات شهرداری زمانبر شد؛ اما با همه توان کار را دنبال میکنیم.»
رضایی گفت: «با تمام تلاش فنی، بدون حل دو مشکل بزرگ یعنی رضایت حقوقی معارضان و پرداخت بدهیها، پروژه عملاً در رکود نسبی است. هر روز تأخیر معادل هزینه گرانتر اجرای تمامشده است.»
فرماندار نیریز؛ مطالبهگری و اولتیماتوم آشکار
فرماندار نیریز با تأکید بر اهمیت و مطالبه مردمی روگذر، به نیریزان فارس گفت: «یکی از دغدغههای جدی من از روز اول حضورم، وضعیت این روگذر بود. کار شروع شد؛ اما به پیشرفتی که انتظار داشتیم نرسیدیم.»
او با اشاره به تلاشهای فشرده برای تأمین اعتبار و نظارت پیوسته افزود: «به اتفاق نماینده مجلس جلساتی را در وزارتخانه و استان برگزار کردیم. تسهیلات مناسبی هم پیگیری و تأمین شد؛ ولی پروژه در مقطعی پیشرفت قابل قبولی نداشت. خوشبختانه در ماههای اخیر شاهد حرکت رو به جلو بودهایم.»
یعقوب خسروانی درباره زمان تحویل و شیوه نظارت گفت: «در آینده نزدیک با حضور مجدد پیمانکار، جلسهای برگزار خواهیم کرد تا مسائل روگذر نیریز و جادههای مشکان و قطرویه که دست همین پیمانکار است، بررسی و سریعتر حل شود.»
وی با اشاره به دغدغه تملک مغازههای کنار پل بیان کرد: «این محلها باید برای ادامه پروژه کاملاً تخلیه و تصرف شوند. با شهرداری و اداره راه و شهرسازی هماهنگ کردهایم تا زمین معوض بدهیم و روند تملک قانونی انجام شود. این تأخیرها عمدتاً ناشی از توقف طولانی به دلیل مخالفت مالکان قبلی بود. اما با همکاری دادستان و مذاکره با معارضان، بخشی از گرهها باز شد. حقوق قانونیشان بررسی و مخالفت حقوقی متوقف شد.»
فرماندار درباره آینده نظارت و اجرای پروژه خاطرنشان کرد: «هماکنون پروژه به نسبت رضایتبخش است (حدود ۴۳ درصد پیشرفت فیزیکی) و در جلسات بعد تاریخ تحویل نهایی را مشخص خواهیم کرد. منتظر وعده ۱۵ ماهه نمیمانیم؛ ماهانه پروژه را رصد میکنیم و اگر پیمانکار طبق برنامه پیش نرود، قرارداد فسخ خواهد شد.»
قول مدیر کل: ۱۵ ماه
در سوی دیگر، عبدالهی، مدیرکل راه و شهرسازی فارس نیز با اشاره به سنگینی عملیات عرشهگذاری و حضور نیمبند پیمانکار، زمانبندی فعلی برای اتمام پروژه را حداقل یک سال تا پانزده ماه آینده دانست. وی گفت: «پیمانکار روگذر در حال فعالیت است. اگرچه به علت سنگینی عرشهها کار با دشواری همراه بوده، اما پیمانکار فعلاً پای کار است و عملیات ادامه دارد.»
پروژهای که قرار بود کلید گشایش ترافیک، ایمنی و سیمای شهری باشد، ۶ سال است که در میانه راه وعدهها و مانعها دست و پا میزند؛ ۶ سالی که هر قدم اجرایی آن با موجی از امید، اما سایهای سنگین از تأخیر و بیبرنامگی همراه بوده است.
به نظر میرسد اگر تخصیص اعتبار کافی و چرخش اراده مدیریتی پای کار نیاید، پروژه روگذر نیریز بعد از همان وعده ۱۵ ماهه نیز کماکان آیینه تمامنمای مشکلات ساختاری مدیریت پروژههای ملی و منطقهای خواهد بود.