از خانه تا کارخانه
صحبت از مشاغلی است که از دل خانه جوانه می‌زند، نه به دم و دستگاه و دکور نیاز دارند نه به شال و کلاه‌کردن برای بیرون رفتن ازمنزل، نه وقت و ساعت می‌شناسند نه دنبال تعطیلی و مرخصی می‌گردند. اما پای صحبتشان که بشینی، متوجه می‌شوی به این سادگی‌ها هم نیست، هرچند کم خرج، اما کسب درآمدشان دشوار... همه از سختی‌ها گفتند و تلاش و پشتکار...
بحثمان در خصوص زنانی است که برای خودشان کسب و کاری راه انداخته‌اند و به قول امروزی‌ها در زمره مشاغل خانگی جای می‌گیرند.
درآمد در شغل آزاد است
نرگس صنعتی لیسانس طراحی دوخت را دارد. از سال ۱۳۹۰ خیاطی را شروع کرده و با تشویق پدر ادامه داده است. در حال حاضر دو کارگاه خیاطی مانتو‌های اداری در نی‌ریز و شیراز دارد و ۱۵ و ۱۶ خانم از نی‌ریز، دهچاه و استهبان در کارگاه و خانه با او همکاری می‌کنند، می‌گوید: «برای هدفت اگر بجنگی موفق می‌شوی. من هم مثل هرکسی اوایل کار محدودیت داشتم، اما با تلاش و کوشش توانستم چالش‌ها را پشت سر بگذاریم. روزهای اول جذب مشتری سخت بود، اما با بازاریابی به صورت حضوری و تلفنی با شرکتها، بیمارستان‌ها و... توانستم کارم را گسترش دهم و الان هم بزرگترین هدفم برای توسعه کارم این است که بتوانم با نمایشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ در تهران، عسلویه و یزد همکاری کنم. چون معتقدم درآمد در شغل آزاد است دنبال کار اداری نرفتم.»
پرزحمت است، اما بدون درد سر
جمیله زارع ۵۴ ساله، از هر انگشتش یک هنر می‌بارد، علاوه بر کار شیرینی‌پزی، خشک‌کردن سبزی و گرفتن عرقیجات از صفر تا صد را نیز خودش انجام می‌دهد. وی مشاغل خانگی را بهترین شغل برای زنان می‌گوید: «پرزحمت است، اما بدون درد سر. هم به کار‌های خانه می‌رسی و هم استقلال مالی داری. اما مشکل اینجاست که هیچ سازمانی حمایت نمی‌کند. تا به امروز از هیچ تسهیلاتی استفاده نکرده‌ام. در حالی که من سبزی و گیاه دارویی را خودم کشت و تولید می‌کنم، مشتری خوبی هم دارم، اما دوست داشتم حمایتی بود تا بتوانم دستگاه سبزی خشک کن بخرم یا کارگاهی مخصوص عرقیات داشته باشم تا کارم را گسترش و نیروی کار بیشتری داشته باشم.»
با تلاش و کوشش همه چیز، شدنی است
کبری علیمردانی ۵۵ ساله زن سرپرست خانوار و دارای ۴ فرزند است ده سالی است که در تولیدی نان آقای ابوالفضل منزه مشغول به کار می‌باشد. می‌گوید: «در روستا کاری نداشتم، کار‌های بیرون اکثراً فصلی بود. از وقتی اینجا آمده‌ام راضی هستم نه می‌خواهم دنبال وام و تسهیلات باشم نه توسعه دادن کارم. ماهانه درآمدی دارم که با آن می‌سازم. الان جوان‌ها می‌گویند شغل نیست، درآمد نیست، اما من توصیه می‌کنم کار هرچند کوچکی را شروع کنند همه چیز شدنی است، فقط تلاش و پشتکار داشته باشند.»
برای فروش محصولات مشکل دارم
صدیقه بابری ۱۱ سال در حوزه فرش و قالی‌های سنتی فعالیت دارد، هنر و ایده را از مادر به ارث برده و به دنبال این است که بتواند به زنانی که دنبال کار خانگی هستند کمک کند. از تسهیلات و حمایت‌های دولتی فقط ۷۰ میلیون وام گرفته که آن هم در حد خرید چند سایبان برای دار قالی شده است؛ از سنگ‌اندازی‌ها و عدم حمایت گلایه‌مند است. می‌گوید: «کار پر زحمتی است و هنوز بعد از ۱۱ سال مشکل جا و مکان دارم. ۱۰ نفری در کنار من کار می‌کنند و با وجود تبلیغات در سطح شهر هنوز برای فروش محصولات مشکل دارم و بیشترین فروش ما به صورت حضوری در تهران است.»
استقلال مالی قدرت زن را بالا می‌برد
زینب ۳۹ ساله و دارای سه فرزند است که بخاطر آنها، نمی‌تواند کار بیرون از خانه را قبول کند، معتقد است زنی که استقلال مالی دارد در زندگی اختیار عمل و قدرت بیشتری دارد، می‌گوید: «خانه‌دار بودن به چشم کسی نمی‌آید، همراهی بچه‌ها در انجام تکالیفشان، بشور و بسابی که تمامی ندارد، دوست داشتم کاری کنم که هم برایم تکراری نباشد هم استقلال مالی داشته باشم. برای فروش محصولات باغ پدرم در فضای مجازی تبلیغ کردم، وقتی استقبال مشتری را دیدم، انگیزه‌ای برای شروع کارم شد. ۵ سالی در زمینه خشکبار و محصولات ارگانیک، انواع سس‌های گوجه‌فرنگی، انار و ترشی و ... فعالیت دارم نسبت به وقتی که می‌گذارم، راضی هستم، اما دوست دارم آن را توسعه بدهم وخشکبار را با برند سیب سلامت بسته‌بندی و به تمامی مناطق ارسال کنم.»
با وجود مخالفت‌ها شروع کردیم
یکی از صاحبان مشاغل خانگی دیگر با خرید چند رأس بوقلمون و نگهداری از آنها در منزل مسکونی‌اش در روستای غوری؛ از کارش راضی است و می‌گوید: من تولیدکننده گوشت گرم و تازه هستم و حدود ۱۳ سال قبل که سال «اقتصاد مقاومتی» نامگذاری شد با همسرم تصمیم گرفتیم کارگاه پرورش بوقلمون بزنیم با وجود همه مخالفت‌های خانواده شروع کردیم، اوایل سختی‌های زیادی بود که با کمک از دامپزشکان و دیگر مرغداری‌ها مشکلاتمان حل شد.»
با سرمایه کم، کار اقتصادی انجام دهید
زهره بابری بهترین شغل برای بانوان را مشاغل خانگی می‌داند، چون زن کانون خانواده است. می‌گوید: «با وجود همه مشکلات از جمله نبود تسهیلات برای توسعه کارمان، اما مزیت‌هایی هم برای من داشته اول اینکه بچه در محیط خانواده از پدر و مادر فعال، حرفه و شغل را یاد می‌گیرد. دوم اینکه باعث اعتماد به نفسم شده، با مردم ارتباط بیشتری دارم، در حال انجام یک کار اقتصادی هستم، بطوری که دوست دارم شغلم را توسعه بدهم، کارآفرینی کنم، نیروی کار و تولیدی دوبرابر داشته باشم.»
او پیشنهادی هم به بانوان خانه‌دار دارد: «برای کار به اداره کار و جهاد کشاورزی مراجعه کنند، آموزش و مجوز بگیرند با سرمایه کم، کار اقتصادی انجام دهند.»
مشاغل خانگی و کار‌های هنری نیازمند حمایت
محدثه کریمی‌نسب ۳۲ ساله بانوی کارآفرین دیگری است که کار نقاشی روی پارچه را انجام می‌دهد می‌گوید: «۱۵ سال است در زمینه پوشاک و مد فعالیت دارد و حدود ۲ سالی است که نقاشی روی پارچه انجام می‌دهد. کار اداری یک کار یکنواخت است، اما کار هنری بازی با رنگ است و همین باعث شد هیچ وقت دنبال کار اداری نباشم.»
ادامه می‌دهد: «برای پیشرفت در کار هنری و خانگی علاوه بر تلاش کارآفرین حمایت هم مهم است. بازار کار نیست، نمایشگاه‌ها هزینه بالایی دارند، ما صفر تا صد کار را خودمان انجام می‌دهیم. در این ده سال سعی کردم هنر را بشناسم و در کارهایم از آن استفاده کنم، اما با وجود همه تلاشها، هنوز نتوانسته‌ام به اهدافی که مدنظرم بوده برسم. دوست دارم برند مخصوص خودم را ثبت کنم.»
بیمه زنان کارآفرین باید در اولویت باشد
معصومه. ک ۵۵ ساله، بافتنی را کاری سخت، اما شیرین می‌داند که باید چشم، دست و گردن را روی کار گذاشت.
از ده دوازده سالگی به دلیل علاقه‌ای که داشته حرفه بافتنی را آغاز کرده، تا یکسال پیش به عنوان یک شغل به آن نگاه نمی‌کرد و برای فک و فامیل، جهیزیه عروس می‌بافت و برای هدیه بچه‌ها، عروسک. تا اینکه در سفر بندرعباس زمانی که یک خانم تبریزی او را در حال بافت عروسک می‌بیند ظرافت کارش را می‌پسندد، چند کار سفارش می‌دهد و همین انگیزه‌ای شد برای بافتنی‌های بیشتر به طوری که نه تنها کار او را پسندیده بلکه قدر هنر دست را می‌داند و از دادن هزینه هیچ ابایی ندارد. می‌گوید: «روتختی برایش بافتم وقتی یکی از فامیلش کار را دید، مشتری شد. در حال حاضر برای توسعه کارم تصمیم دارم عروسک و ... به تعداد زیاد ببافم و در فروشگاه‌های بالاشهر شیراز بفروشم.»
خانم ک. می‌گوید: «زنان کارآفرین نیاز به حمایت دارند آنها کمتر از سوی سازمان‌ها حمایت می‌شوند و متأسفانه برای برطرف کردن نیاز‌های پیش پا افتاده خود در حال فعالیت هستند. مسئولان باید همراهی کنند تا آنها حداقل از حمایت‌های بیمه‌ای برخوردار باشند.»
کار فقط حضور فیزیکی در اداره یا شرکت نیست
الهام جهانی حدوداً ۷ ماهی در حوزه شمع‌سازی کار می‌کند کار برایش فقط شغل نیست بلکه مسیری لذت‌بخش بوده در راه رسیدن به کار‌های هنری و دست‌ساز؛ می‌گوید: «بعد از گذراندن یک دوره‌ی آموزشی تخصصی به صورت مجازی، تلاش کردم که هر روز یک قدم بیشتر بردارم و الان خیلی خوشحالم، چون به صورت حرفه‌ای کار می‌کنم و هم آموزش دارم و از همه مهمتر در کنار خانواده‌ام و با تشویق‌های همسرم به استقلال مالی و رشد فردی رسیدم.»
نظم و برنامه‌ریزی در کار و خانواده خط قرمز او است، اما با مدیریت زمان همه کار‌ها آسان می‌شود، برای کارش برنامه مالی مشخصی دارد هزینه‌ها، سود، سرمایه‌گذاری مجدد و توسعه‌ی محصولات را ثبت و برای گام بعدی قدم برمی‌دارد فروشش بیشتر آنلاین است و مشتریانی هم از شیراز، اصفهان و شهر‌های اطراف دارد، می‌گوید: «تجربه به من نشان داده که ترکیب فروش اینترنتی با ارتباط انسانی، نتیجه‌ی فوق‌العاده‌ای دارد، شغل خالق فرصت‌های خوب است. اینکه در خانه تأثیرگذار، مفید و مستقل باشی، حس خوبی دارد که دیدگاهم به کار تغییر کرده، چون کار فقط بیرون رفتن و حضور فیزیکی در اداره یا شرکت نیست؛ وقتی می‌شود در خانه یک کارآفرین بود.»
برای فروش و پیشرفت در کار باید آنلاین بود
مریم. ن ۸ سال پیش مدرک کلاس ویترای را از مرکز فنی و حرفه‌ای گرفته اوایل با وجود مشکل نبود وسایل هنری و تهیه از شیراز مواجه بوده، از کارش راضی است، می‌گوید: «با خرید یک دوره آموزشی مجازی هم کیفیت کارهایم و هم مشتری‌هایم به نسبت قبل بهتر شد و تصمیم دارم در زمینه توسعه شغلم مواد اولیه را به صورت عمده تهیه کنم و چند دوره آموزشی برای طراحی چهره و دیوارکوب و... بگذرانم که بتوانم ویترای را در اشکال مختلف مثل تابلو، ماگ، ظروف و... انجام بدهم و همچنین کلاس‌های آموزشی برگزار کنم. توصیه می‌کنم خانم‌هایی که علاقه‌مند به مشاغل خانگی هستند آنلاین باشند، خودشان را در هر زمینه به روز و تقویت کنند.»
راننده آژانسی که محصولاتش را به مسافران می‌فروخت
معصومه محمودی راننده آژانسی که همیشه صندوق ماشینش مملو از محصولاتش بوده و حین مسافرکشی تبلیغ می‌کرد، خیلی زود دهان به دهان شد و مشتریان زیادی پیدا کرد تا اینکه با تشویق همسرش مدرک گیاهان دارویی را از مرکز فنی و حرفه‌ای می‌گیرد برای اینکه تهیه و فروش محصولش از روی آگاهی باشد. با ۱۰۰ میلیون وام تصمیم به بازگشایی مغازه می‌گیرد.
می‌گوید: «با وجود دو فرزند و داشتن همسری بیمار شکر خدا هم به کارم می‌رسم هم به خانواده. درآمد خوبی دارم و الان همسرم و چندنفری در این کار به من کمک می‌کنند. تصمیم دارم کارم را توسعه بدهم با این شعار «از خانه تا مغازه و إن‌شاءا... شرکت و کارخانه» توصیه‌ام به بانوان این است در این اوضاع اقتصادی بیکار ننشینند؛ هر زنی در وجودش پتانسیل کاری را برای استقلال مالی دارد.»
***
این گزارش، روایت زندگی زنان و دخترانی است که با جان و دل در گوشه‌ای از خانه جهت امرار معاش، کاری را شروع و ادامه داده‌اند. اکثر آنها نه حمایتگری داشته و نه تسهیلاتی؛ فقط تلاش و همت خودشان بوده که تا به امروز آنها را سرپا نگهداشته است. جا دارد که سازمان‌های مربوط از جمله فنی و حرفه‌ای، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جهادکشاورزی، شهرداری، بانک‌ها و... پای کار بیایند و با دادن تسهیلات و بازارچه‌های فروش آنها را حمایت کنند.
