شروط عجیب مالکان برای اجاره مسکن
- مالک: همسر مستأجر باید در مراقبت از دختر توانخواه صاحبخانه کمک کند
- یکی از مالکان دنبال مستأجری بود که حیوان خانگی نداشته باشد.
اما به نگهداری از سگ خودش کمک کند! بازار اجاره مسکن در ایران، حالا دیگر فقط تحت تأثیر قیمت‌های نجومی نیست؛ برخی از مالکان با تعیین شروطی غیرمعمول و عجیب، مستأجران را در موقعیت‌های سخت و گاه تحقیرآمیز قرار داده‌اند. شروطی که از وضعیت تأهل مستأجر تا تعداد فرزند ادامه دارد؛ در برخی از موارد حتی الزام به مراقبت از افراد سالمند و توانخواه یا نظافت حیاط صاحبخانه به دست مستأجر نیز به چشم می‌خورد!
بازار اجاره مسکن در ایران بعضی اوقات تابع قوانین نانوشته و عرفی بوده که بین صاحبخانه و مستأجر جریان داشته است. مالکان همواره محدودیت‌هایی را برای مستأجران اعمال می‌کردند که عرف جامعه محسوب می‌شد. در گذشته بسیاری از این محدودیت‌ها و شروط، به قدری رایج و پذیرفته‌شده بودند که کسی آنها را عجیب نمی‌پنداشت.
تعیین تعداد ساکنان از سوی مالک، ممنوعیت نگهداری از حیوانات خانگی در برخی از ساختمان‌ها یا حتی ترجیح موجر به اجاره دادن خانه به خانوار‌های کم‌جمعیت یا زوج‌های جوان، همگی بخشی از این عرف رایج به شمار می‌رفتند. این شروط، هرچند محدودیت‌هایی برای مستأجران ایجاد می‌کرد، اما در بستر یک رابطه مشخص و منطقی بین موجر و مستأجر شکل می‌گرفت.
با این حال در سال‌های اخیر، با تشدید فشار‌های اقتصادی و نوسانات قیمتی در بازار اجاره و مسکن، نوع جدیدی از شروط در آگهی‌های اجاره مسکن ظاهر شده است که نه‌تن‌ها از عرف گذشته خارج شده‌اند، بلکه گاهی شوکه‌کننده و بی‌سابقه به نظر می‌رسند.
این شروط جدید، دیگر صرفاً محدودیت‌های رایج گذشته نیستند؛ بلکه به‌تدریج به درخواست‌های عجیب و بعضاً غیرمنطقی تبدیل شده‌اند که در گذشته کمتر وجود داشت، یا حتی تصور آن دشوار بود.
چنین شرایطی نشان‌دهنده تغییر ماهیت رابطه موجر و مستأجر است؛ جایی که نیاز طبیعی به سرپناه و فشار معیشتی، مستأجران را به پذیرش شروطی وا می‌دارد که پیش از این، حتی از تصور خارج بوده است.
شروط غیرمنطقی مالکان برای اجاره خانه
بررسی‌های میدانی تجارت‌نیوز از فایل‌های اجاره مسکن و پرسش و پاسخ‌ها از مشاوران املاک و مستأجران ابعاد جدیدی از بازار اجاره مسکن را آشکار می‌کند. در برخی از فایل‌های اجاره، صاحبان خانه شروطی عجیب و گاه غیرمنطقی مطرح کرده‌اند؛ نکته عجیب‌تر آنجاست که حتی مبلغ اجاره‌بها نیز رقم بالایی دارد و خبری از تخفیف یا قیمت پایین‌تر نیست.
برای نمونه، در یکی از این آگهی‌ها، مالک شرط کرده که همسر مستأجر باید در مراقبت از دختر توانخواه صاحبخانه کمک کند. این کمک شامل کمک جابه‌جایی، استحمام و دیگر امور ضروری مرتبط با نگهداری می‌شود. مالک، اما به همین بسنده نکرده و شرط دیگری نیز برای مستأجر تعیین کرده است. یکی دیگر از شروط مالک، حق داشتن حداکثر یک فرزند برای اجاره واحد به زوجین است.
در آگهی دیگری مربوط به شمال شهر تهران، موجر در لفافه اعلام کرده که به دنبال یک مستأجر متعلق به طبقه بالای اجتماعی و خانوادگی است. همچنین تعدادی مشاور املاک نیز، این موارد را تأیید کرده و آنها را از شروط عجیب مالکان برای مستأجران دانسته‌اند.
روایت مشاوران املاک از شروط عجیب بازار اجاره مسکن
یکی از مشاوران املاک فعال در منطقه شمال تهران به تجارت‌نیوز می‌گوید: «واقعیت این است که در این بازار اجاره، هر کسی به دنبال بهترین شرایط برای خودش است. ما شاهد درخواست‌های بسیار عجیب و غریبی از سوی مالکان هستیم. مثلاً مالک از ما می‌خواهد که حتماً مستأجر بچه نداشته باشد.»
یک مشاور املاک دیگر در شرق تهران جزئیات بیشتری دراین‌باره بازگو می‌کند: «متأسفانه در قرارداد‌های اجاره با موارد عجیبی برخورد می‌کنیم که گاهی از لحاظ حقوقی هم جای بحث دارند. مثلاً موجری که شرط می‌گذارد مستأجر حق برگزاری مهمانی را در داخل واحد ندارد، یا اینکه مستأجر باید ساعت ورود و خروج مشخصی داشته باشد.»
او اضافه می‌کند: «حتی مواردی بوده که مالک می‌خواسته مستأجر در نظافت راه‌پله‌ها یا حیاط خانه کمک کند که اینها جزو عرف اجاره‌داری نیست. از همه عجیب‌تر، یکی از مالکان دنبال مستأجری بود که حیوان خانگی نداشته باشد، اما به نگهداری از سگ خودش کمک کند! این موارد به دلیل نیاز مالی شدید یا ترجیحات شخصی خیلی خاص مالکان، در بازار مطرح می‌شوند و گاهی برای طرفین مشکلاتی ایجاد می‌کنند.»
مشاور املاک دیگری در مرکز شهر به تجارت‌نیوز گفته است: «گاهی در بازار اجاره از این موارد عجیب مشاهده می‌شود. از مالکانی که می‌خواهند مستأجر مجرد و حتماً «باکلاس» باشد، تا کسانی که می‌گویند فقط به زوج جوان بدون فرزند خانه اجاره می‌دهند. یک مورد واقعاً عجیب این بود که صاحبخانه ملکش را به شرطی اجاره می‌داد که مستأجر مراقب مادر سالمندش هم باشد. یعنی اجاره‌بها را کمتر می‌گرفت، اما این شرط را تعیین کرده بود.»
این مشاور املاک توضیحاتی درباره شرایط اجاره و عقد قرارداد میان موجر و مستأجر می‌دهد: «این نوع آگهی‌ها معمولاً در بنگاه‌های معتبر ثبت نمی‌شوند و بیشتر در پلتفرم‌های عمومی مثل دیوار یا به صورت شفاهی و دهان به دهان نقل و منتشر می‌شوند؛ زیرا این موارد قوانین خاص خودشان را دارند و در عرف اجاره‌داری نیز تعریف نشده‌اند.»
از سوءاستفاده از جایگاه شغلی مستأجران تا افزایش ناگهانی اجاره‌بها
مستأجران زیادی نیز از این شروط عجیب گلایه کرده و از سوءاستفاده مالکان از شرایط خود خبر می‌دهند؛ یک مستأجر در این زمینه به تجارت‌نیوز می‌گوید: «برای اینکه صاحبخانه حاضر شود خانه را به یک دختر مجرد اجاره دهد، مجبور شدم بگویم که پزشک هستم. با این حال، صاحبخانه روز قرارداد قیمت را به طور کامل تغییر داد و بالا برد. ماه گذشته نیز تماس گرفت و خواست اجاره را ۱۰ روز زودتر پرداخت کنم.»
تعدادی اجاره‌نشین دیگر نیز از افزایش ناگهانی و بدون اطلاع قبلی اجاره‌بها شکایت دارند. به گفته آنها، تعدادی از مالکان پیش از پایان قرارداد، درخواست افزایش مبلغ اجاره‌بها کرده‌اند، یا حتی بدون هیچ هشدار قبلی یا مهلتی، مبلغ اجاره را تا دو برابر بالا برده‌اند.
این رفتار‌ها باعث شده بسیاری از مستأجران تحت فشار روانی و اقتصادی شدید قرار بگیرند، زیرا با این اوصاف، یافتن خانه‌ای جایگزین در مدت‌زمان کوتاه، بسیار سخت و دشوار است.
در غیاب نظارت مشخص و قوانین بازدارنده، مستأجران عملاً در موقعیتی ناعادلانه و نابرابر قرار گرفته‌اند؛ جایی که نیاز به سرپناه، آنان را وادار به پذیرش شرایطی می‌کند که نه قانونی، نه منصفانه و نه انسانی است.
