از خالی شدن قفسه‌ها تا بهبود نسبی عرضه کالاهای اساسی 
کاهش قیمت دلار در هفته‌های اخیر و رسیدن به محدوده بین ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان، سؤالات بسیاری را در مورد تأثیر این نوسانات بر بازار کالاهای اساسی به وجود آورده است. آیا این کاهش نرخ توانسته عرضه کالا‌ها به بازار را تسهیل کند؟ آیا کاهش قیمت دلار به معنای کاهش قیمت کالاهای اساسی است؟ بررسی وضعیت عرضه کالا‌ها در شهرستان نی‌ریز نشان می‌دهد که کاهش قیمت دلار، با وجود انتظار عمومی، تأثیر محسوسی بر جریان توزیع این کالا‌ها نگذاشته، و حتی پیچیدگی‌هایی در نحوه خرید و فروش به چشم می‌خورد.
در این گزارش، نظرات و دیدگاه‌های عمده‌فروشان مواد غذایی نی‌ریز را گردآوری کردیم تا تصویر روشن‌تری از وضعیت عرضه کالاهای اساسی در این شهرستان ارائه دهیم.
وضعیت عرضه: ثبات یا پیچیدگی؟
یکی از آشکارترین نکات مطرح شده توسط عمده‌فروشان مواد غذایی نی‌ریز این است که با وجود کاهش نرخ ارز، تغییر محسوسی در وضعیت عرضه کالاهای اساسی مشاهده نشده است. به گفته ذبیح‌ا... زردشت، «بازار از نظر موجودی هیچ مشکلی ندارد و کالا‌هایی مانند برنج، حبوبات، روغن و قند همچنان در دسترس هستند. اما نکته نگران‌کننده اینجاست که قیمت کالا‌ها همچنان در حال افزایش است و کاهش نرخ دلار نتوانسته روند افزایشی قیمت‌ها را متوقف کند.»
کاهش قدرت خرید؛ چالش اصلی بازار
به باور بسیاری از فعالان بازار، مسئله اصلی در عرضه کالاهای اساسی، کمبود کالا نیست؛ بلکه کاهش قدرت خرید مردم است. حسن یگانه، یکی از عمده‌فروشان نی‌ریز، تأکید دارد که «مردم به دلیل شرایط اقتصادی و تورم، کمتر از گذشته اقدام به خرید اقلام اساسی می‌کنند. در نتیجه، مغازه‌ها و انبار عمده‌فروشان مملو از کالاهای اساسی است؛ اما کاهش تقاضا باعث شده بازار با رکود مواجه شود.»
یگانه افزود که با وجود کاهش نرخ دلار، قیمت کالاهای اساسی که با ارز نیمایی تأمین می‌شوند تغییر نکرده است. او توضیح داد: «کاهش قیمت دلار در بازار آزاد تأثیر مستقیم بر کالا‌هایی که با نرخ دولتی وارد می‌شوند ندارد. اما نکته جالب این است که کاهش نرخ دلار برای کالاهای غیراساسی فضایی رقابتی ایجاد کرده و از طرفی نگرانی مصرف‌کنندگان از کمبود کالا در آینده را کاهش داده است.»
تأثیر دلار بر کالاهای اساسی و غیراساسی
نوسانات نرخ دلار در بازار نی‌ریز، اثرات متفاوتی بر کالاهای اساسی و غیراساسی داشته است. مجید کاویانی، رئیس اتحادیه اغذیه و خواربار نی‌ریز، توضیح داد که کالاهای اساسی مانند برنج و روغن عمدتاً با ارز نیمایی وارد کشور می‌شود و افزایش یا کاهش نرخ دلار آزاد تأثیری فوری بر بازار این کالا‌ها ندارد. او با بیان این که با کاهش نرخ دلار، عرضه کالاهای اساسی در بازار بین ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش داشته، در این رابطه گفت: «قیمت هر کیسه برنج ایرانی کامفیروزی به ۲ و برنج شمالی به ۳ میلیون تومان رسیده است. اگرچه این کالا‌ها در بازار وجود دارد، اما قیمت آنها همچنان بالاست و انتظار کاهش قیمت هنوز تحقق نیافته است.».
اما در طرف دیگر، کالاهای غیراساسی که به طور مستقیم از بازار آزاد تأمین می‌شوند، کاهش قیمت دلار را تجربه کرده‌اند. این کاهش قیمت بیشتر در نتیجه کاهش تقاضای روانی و رقابت میان تأمین‌کنندگان بوده است. حسن یگانه در این خصوص گفت: «با کاهش دلار، تقاضای مصرف‌کنندگان برای ذخیره کالا کاهش یافته است و همین مسئله باعث شده عرضه کالاهای غیراساسی بیشتر و قیمت‌ها رقابتی‌تر شود.»
تخلفات در عرضه کالاهای اساسی
یکی از مسائل قابل توجه که از سوی چندین عمده‌فروش به آن اشاره شد، اقدامات غیرقانونی برخی تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان است که عرضه کالاهای اساسی را به خرید کالاهای جانبی مشروط کرده‌اند. ذبیح‌ا... زردشت با انتقاد از این رویه اظهار داشت: «برخی شرکت‌ها خرید یک کارتن روغن را مشروط به خرید کالا‌هایی مانند زعفران یا تن ماهی و دیگر کنسرو‌ها می‌کنند. این موضوع فشار بسیاری بر عمده‌فروشان وارد کرده و علاوه بر آن، مصرف‌کنندگان نهایی نیز از این شرایط رنج می‌برند.»
یکی دیگر از عمده‌فروشان که نخواست نامش فاش شود، این اقدام را غیرقانونی دانست و گفت: «از نظر قانونی، مشتری باید آزاد باشد که بدون هیچ اجباری، کالای مورد نیاز خود را انتخاب کند. این‌گونه اقدامات تخلف محسوب می‌شود و تعزیرات باید با آن برخورد کند.»
مهدی دهقان، یکی از عمده‌فروشان مواد غذایی در نی‌ریز اظهار داشت که کاهش قیمت دلار، تغییر محسوسی در روان‌تر شدن عرضه کالاهای اساسی ایجاد نکرده و حتی برخی مشکلات از قبل نیز همچنان پابرجاست.
دهقان نیز به موضوع اضافه شدن اجباری محصولات جانبی به فاکتور‌های خرید اشاره کرد. وی گفت: «برای خرید روغن عمده به ارزش ۳۲ میلیون تومان، فروشنده‌ها ۴۹ میلیون تومان زعفران را به اجبار به فاکتور اضافه می‌کنند که این وضعیت، فشار زیادی به عمده‌فروشان وارد کرده است.»
بهبود نسبی در بازار روغن
کاویانی، اما گفت: «روغن خام از طریق سامانه بازارگاه در حال عرضه است و این مسئله باعث شده انبار‌ها ظرفیت بیشتری برای تأمین نیاز بازار داشته باشند. پیش‌بینی می‌شود در دو هفته آینده، نی‌ریز شاهد کاهش قیمت روغن و حتی اشباع این محصول باشد.»
تأثیر صادرات بر قیمت محصولات کشاورزی و دامی
یکی دیگر از نکاتی که در این گزارش مطرح شد، تأثیر صادرات بر قیمت محصولات کشاورزی و دامی است. کاویانی در این باره گفت: «محصولاتی مانند پیاز و سیب‌زمینی به دلیل افزایش یا کاهش صادرات، با نوسانات قیمت مواجه هستند. اگر صادرات متوقف شود، قیمت این کالا‌ها به شدت کاهش می‌یابد؛ اما این تغییرات به ثبات نرخ ارز و سیاست‌های تجاری کشور بستگی دارد.»
جمع‌بندی: کلید تعادل بازار چیست؟
فعالان بازار نی‌ریز معتقدند که ثبات نرخ ارز و مدیریت مناسب صادرات و واردات، مهمترین عوامل در تعادل بازار هستند. کاهش نرخ دلار اگرچه تأثیر مستقیمی بر کالاهای اساسی نداشته، اما فضای روانی بازار کالاهای غیراساسی را آرام‌تر کرده است. از طرفی، مشکلاتی نظیر تخلفات در عرضه کالا، کاهش قدرت خرید مردم و سیاست‌های نامناسب تولیدکنندگان و واردکنندگان، همچنان موانعی جدی برای بهبود بازار محسوب می‌شوند.
با این حال برخی خبر‌های امیدوارکننده، مانند بهبود عرضه روغن و کاهش تدریجی قیمت کالاهای غیراساسی، احتمال تعادل بیشتر در آینده بازار را تقویت می‌کند. با این وجود، نظارت دقیق‌تر بر عرضه‌کنندگان و رعایت حقوق خریداران، شرط اصلی برای بازگشت اعتماد عمومی به بازار است.
