در حالی که فاجعه ملی فرونشست زمین در ایران، هنوز توسط مردم و مسئولان جدی گرفته نشده، این مسأله توجه فعالان جهانی محیط زیست رابه خود جلب کرده است. سانام ماهوزی، خبرنگار بین المللی محیط زیست در گزارشی که «فوربس» آن را منتشر کرده نوشته است: زمین در سراسر ایران با نرخی نگران‌کننده در حال فرورفتن است؛ عمدتاً به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی، که منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر به سفره‌های آب زیرزمینی شده است. فرونشست زمین (Land Subsidence) اصطلاحی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد.
مطالعات نشان می‌دهد که ایران یکی از کشور‌هایی است که بیشترین تأثیر را از این پدیده دیده است؛ به‌ویژه در استان‌هایی مانند تهران، کرمان و اصفهان، که نرخ فرونشست زمین بیش از ۳۰ سانتیمتر در سال برآورد شده است.
در برخی از نواحی ایران مانند کرمان این عدد به ۴۰ سانتیمتر می‌رسد. یعنی هر 2.5 سال، زمین یک متر پایین تر می رود. این در حالی است که حدود نیمی از مردم ایران در مناطقی زندگی می کنند که درگیر فرونشست است.
این فرونشست تدریجی می‌تواند به ترک‌های بزرگ، فروچاله‌ها و آسیب به زیرساخت‌هایی مانند خطوط لوله، سیستم‌های زهکشی و سازه‌های تاریخی منجر شود.
ماه گذشته، در شهر کاشان، تصاویری از خودرو‌هایی که در فروچاله‌ها فرو رفته بودند، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و نگرانی‌هایی درباره ایمنی ساکنان و مسافران ایجاد کرد.
درگزارش فوربس، نکته‌ای آمده که برای بسیاری تازگی دارد و آن، ارتباط بین فرونشست و زلزله است:
ایران با جمعیتی بیش از ۸۵ میلیون نفر، در یکی از مناطق زلزله‌خیز جهان قرار دارد. خطوط گسل در سراسر کشور پراکنده‌اند و زلزله‌هایی با بزرگی حدود ۶.۱ در سال‌های اخیر خسارات جدی به بار آورده‌اند.
گزارش‌ها هشدار می‌دهند که اگر زلزله‌ای بزرگ در شهرهای پرجمعیتی مانند تهران، شیراز یا تبریز رخ دهد، میلیون‌ها نفر ممکن است زیر آوار ساختمان‌ها و آپارتمان‌های بلندمرتبه جان خود را از دست دهند.
گزارش‌ها هشدار می‌دهند که اگر زلزله‌ای بزرگ در شهرهای پرجمعیتی مانند تهران، شیراز یا تبریز رخ دهد، میلیون‌ها نفر ممکن است زیر آوار ساختمان‌ها و آپارتمان‌های بلندمرتبه جان خود را از دست دهند.
شیده دشتی، دانشیار مهندسی عمران، محیط زیست و معماری در دانشگاه کلرادو بولدر، در مصاحبه‌ای گفت: «تصور کنید ساختمانی که قبلاً نشست کرده و دچار ترک‌ها و انحرافاتی شده است، در صورت وقوع زلزله‌ای کوچک ممکن است توان تحمل بار‌های اضافی را نداشته باشد و فرو بریزد.»
توسعه بی رویه کشاورزی آن هم با روش‌های سنتی، متهم ردیف اول کاهش آب‌های زیر زمینی در ایران است که این امر نیز به نوبه خود، به فرونشست زمین می‌انجامد.
فوربس در این باره می‌نویسد: تحقیقات منتشرشده توسط اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا نشان می‌دهد که علت اصلی فرونشست زمین در ایران، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است؛ به‌طوری‌که بیش از ۹۰ درصد این برداشت‌ها توسط بخش کشاورزی انجام می‌شود. تغییرات اقلیمی با ایجاد خشکسالی‌های شدیدتر و مکرر، وضعیت را وخیم‌تر کرده است.
توسعه بی رویه کشاورزی آن هم با روش های سنتی، متهم ردیف اول کاهش آب های زیر زمینی در ایران است که این امر نیز به نوبه خود، به فرونشست زمین می انجامد.
در شهر رفسنجان، که یکی از مراکز اصلی تولید پسته در کشور است، کشاورزی پرمصرف آب باعث تخلیه سفره‌های آب زیرزمینی شده است. کارشناسان می‌گویند که تقاضای زیاد آب برای کشاورزی و شهرنشینی در ورامین، نزدیک تهران، که زمین آن با نرخ بیش از ۳۱ سانتیمتر در سال در حال فرونشست است، نتایج مشابهی به‌دنبال داشته است.
گزارش فوربس در حالی نرخ فرونشست را ۳۱ سانتی متر در سال می‌داند که یک مطالعه جهانی درخصوص نرخ فرونشست زمین در کشور‌های مختلف نشان می‌دهد حدود ۳ تا ۵ درصد پهنه‌های فرونشستی زمین در کل دنیا دارای نرخ فرونشست بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است؛ یعنی فرونشست و پهنه فرونشستی که نرخ بالای ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر داشته باشند، در دنیا به ندرت دیده می‌شود و نرخ فرونشست عمده پهنه‌ها زیر ۱۰ سانتیمتر است. اما در برخی از نواحی ایران مانند کرمان این عدد به ۴۰ سانتیمتر می‌رسد. یعنی هر ۲.۵ سال، زمین یک متر پایین‌تر می‌رود. این در حالی است که حدود نیمی از مردم ایران در مناطقی زندگی می‌کنند که درگیر فرونشست است.
تنها راه جلوگیری از تعمیق این بحران، مدیریت بهینه منابع آبی است، مدیریتی که نشانی از آن در ایران دیده نمی شود و کشور در حال فرونشستی است که تمامیت تمدنی ایران را هدف قرار داده است.
فرونشست، فقط زمین را تحت الشعاع قرار نمی‌دهد بلکه می‌تواند به تخریب بنا‌ها و تأسیسات شهری، از بین بردن خطوط ریلی و آسیب‌های جدی به جاده‌ها بینجامد.
گزارش‌ها هشدار می‌دهند که اگر زلزله‌ای بزرگ در شهرهای پرجمعیتی مانند تهران، شیراز یا تبریز رخ دهد، میلیون‌ها نفر ممکن است زیر آوار ساختمان‌ها و آپارتمان‌های بلندمرتبه جان خود را از دست دهند.
تنها راه جلوگیری از تعمیق این بحران، مدیریت بهینه منابع آبی است، مدیریتی که نشانی از آن در ایران دیده نمی‌شود و کشور در حال فرونشستی است که تمامیت تمدنی ایران را هدف قرار داده است.
