با آغاز اردیبهشت و شکوفایی دشت‌های لاله واژگون در ایران، بار دیگر نگاه دوستداران طبیعت و مسئولان به سرنوشت این گونه نادر و حساس جلب شده است. دشت لاله‌های واژگون مشکان، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های این گل بی‌نظیر، این روز‌ها چشم‌انتظار ثبت ملی و حمایت‌های قانونی برای حفاظت و توسعه زیرساخت‌های گردشگری است.
پیگیری ثبت ملی و موانع موجود
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نی‌ریز، در گفتگو با نی‌ریزان فارس، آخرین وضعیت ثبت ملی دشت لاله‌های واژگون را تشریح کرد و گفت: «پایه و اساس گردشگری، وجود آثار طبیعی، تاریخی و معنوی است و دشت لاله‌های واژگون یکی از ظرفیت‌های منحصر به فرد شهرستان نی‌ریز محسوب می‌شود که مطالبه مردم و علاقه‌مندان نیز هست.»
این لاله‌ها در کوه‌های منطقه تفریحی «جاشترگ» در ٥ کیلومتری شمال غرب مشکان قرار دارد و یکی از مناطق تفریحی بسیار زیبا است. هر ساله از اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت، طبیعت مشکان شاهد رویش گونه‌های زیبای لاله‌های واژگون است که این زیبایی در سالیان اخیر باعث جذب گردشگر به این مناطق شده است.
مدیر کل میراث فرهنگی سال گذشته لاله‌های واژگون مشکان را جزو ۴۳ اثر طبیعی شاخص در شهرستان نی‌ریزعنوان کرده بود که قابلیت ثبت در فهرست ملی میراث طبیعی کشور را دارد.
حمیدرضا هادی با اشاره به این که ثبت ملی این اثر از سال گذشته آغاز شده، افزود: «سال قبل به دلیل اتمام فصل گلدهی امکان ثبت فراهم نشد، اما امسال هماهنگی‌ها برای بازدید دکتر جعفری کارشناس ثبت آثار طبیعی اداره کل و پیگیری روند اداری انجام شده که این هفته انجام می‌شود.»
او بزرگترین چالش پیش‌روی ثبت ملی را عدم قطعیت مالکیت اراضی و نبود دسترسی آزاد عموم دانست و تأکید کرد: «کارشناس ثبت باید مطمئن شود منطقه برای بازدید عمومی و گردشگری مناسب بوده و زمین شخصی نباشد.»
حفاظت، مشارکت مردمی و تهدید‌های جدی
از سوی دیگر، کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که لاله‌های واژگون عمر کوتاه و حساسیت بالایی دارند و تنها از طریق پیاز تکثیر می‌شوند؛ چنانچه گل با پیاز از خاک خارج شود، دیگر امکان بازتولید ندارد و این اقدام عملاً به نابودی گونه منجر می‌شود.
هادی نیز با تأیید این نگرانی‌ها، بر نقش مردم و سمن‌ها در حفاظت و فرهنگ‌سازی تأکید کرد و گفت: «ثبت ملی، ابزار قانونی برای حفاظت می‌دهد؛ اما حفاظت واقعی با مشارکت محلی و مسئولیت‌پذیری گردشگران محقق می‌شود.»
او از شروع مذاکرات با جهاد کشاورزی و کارشناسان محلی برای تکمیل اطلاعات درباره گونه‌شناسی و نحوه تکثیر گل خبر داد و ابراز امیدواری کرد که با رفع موانع اداری، ثبت ملی به زودی نهایی و حفاظت مؤثرتری اعمال شود.
توصیه به گردشگران و مسئولیت اجتماعی
با فرا رسیدن فصل سفر و ورود گردشگران به دشت‌های لاله واژگون در مناطقی، چون بخش مشکان شهرستان نی‌ریز، الیگودرز، کوهرنگ و خوانسار، نگرانی‌ها بابت چیدن این گل‌ها و تخریب زیستگاه‌ها افزایش یافته است. فعالان محیط‌زیست توصیه می‌کنند علاقه‌مندان به طبیعت به جای جدا کردن گل‌ها از ریشه، لحظات زیبای خود را با عکاسی ثبت کنند تا فرصت تماشای لاله‌های واژگون برای نسل‌های آینده نیز باقی بماند.
دشت لاله‌های واژگون مشکان در حالی به روزهای سرنوشت‌ساز برای ثبت ملی نزدیک می‌شود که هم‌افزایی مردم، مسئولان و گردشگران، حلقه گمشده حفاظت از این میراث طبیعی است؛ میراثی که حفظ آن برای آیندگان نیازمند قانون، همکاری و احترام به زیست‌بوم منطقه خواهد بود.
دشت لاله‌های واژگون مشکان- عکس: عباس آزادی
