وه که، چون تشنۀ دیدار عزیزان می‌بود
گوییا آب حیاتش به جگر بازآمد!
«سعدی»
پزشکان قدیم معتقد بودند که غذا چهار بار در بدن هضم می‌شود، که هضم آغازی و دومینِ آن در معده و جگر است: «خوراک در معده از هضم اول می‌گذرد و خوراکی‌ترین قسمت‌های آن مبدل به قلیوس یا کلیوس می‌شود... کلیوس به‌وسیلۀ سیاهرگ به جگر برده می‌شود و در جگر هضم ثانی صورت می‌بندد...».
سپس جگر آب را از خون تفکیک [می‌کند]و به اندام‌های خاص می‌فرستد: «و آب که خورده شود، قوام خون را رقیق کند و اندر رگ‌های باریک بگذرانَد و به‌جانب محدبِ جگر برآرد. آنجا بیشتریِ آب از خون جدا گردد.».
به همین سبب، بیماری استسقا (آب‌خواهی) در شمار بیماری‌های جگر است که «سبب قوی‌تر و عام‌تر اندر انواع استسقا جگر است». (جرجانی)
منبع:
کمیلی، مختار (زمتان ۱۳۹۰) دارالشفای سعدی (مقوله‌های پزشکی در آثار سعدی)، نشریۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، دورۀ سوم، شمارۀ ۴ (پیاپی ۱۲)، ص ۷۴.
