شاید روزی، جمع کردن انجیر از زیر درخت هم مقرون به صرفه نباشد! 
بخش نخست
به گفته کارشناسان کشاورزی، شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که در سال‌های آینده ممکن است جمع کردن انجیر زیر درخت هم دیگر مقرون به صرفه نباشد.
انجیر یک کالای فانتزی است که ۹۰ درصد تولید آن به خارج کشور صادر می‌شود؛ بنابراین یا باید بازار آن را حفظ کنیم یا علاوه بر آن، بازار جدید پیدا کنیم.
- خام فروشی و نبود سرمایه‌گذار جدی در بخش صنایع تبدیلی، باعث شده ارزش افزوده محصولات از دست برود.
این را کارشناسان کشاورزی نیریز می‌گویند. به گفته آنها، ۹۰ درصد صادرات انجیر به کشور چین و مابقی هم به کشور‌های اطراف است. اما این کشور در سال‌های اخیر اقدام به توسعه سریع باغ‌های انجیر کرده و تا چند سال آینده، علاوه بر خودکفایی، به صادرات این محصول و فرآورده‌های آن هم اقدام خواهد کرد.
کارشناسان می‌گویند: «اگر نتوانیم بازار‌های جدید جهانی پیدا کنیم، نمی‌توانیم موفق شویم. اگر چین به خود کفایی برسد، به شدت با مشکل مواجه می‌شویم و روزی می‌رسد که جمع کردن انجیر زیر درخت هم مقرون به صرفه نباشد.»
این در حالی است که در کشور و استان، به‌ویژه در شهرستان ما و همچنین شهرستان بختگان، توسعه باغ‌های انجیر در دستور کار کشاورزان قرار دارد. از طرفی اجرای برخی سیاست‌ها و وجود محدودیت‌ها و تحریمها، اختیارات و اقدامات دولتی در این زمینه را تحت تأثیر قرار داده و صادرات انجیر معمولاً توسط واسطه‌هایی انجام می‌شود که سود اصلی را از تولیدکننده‌ها و تاجران ما می‌گیرند.
- در شهرستان نیریز حداقل برای ۵ واحد سردخانه با ظرفیت بیش از ۱۰ هزار تن جواز تأسیس صادر شده، اما متقاضیان آن نتوانسته‌اند اجرا کنند.
یکی از کارشناسان جهاد کشاورزی که نخواست نامش فاش شود، اظهار داشت: «با توجه به خشک شدن یا شور و تلخ شدن آب چاه‌ها، سیاست وزارتخانه بر توسعه نیست. مابه دنبال حفظ داشته‌ها یا افزایش تولید در واحد سطح هستیم. اگر هم توسعه باشد، سیاست بر توسعه گیاهان کم آب‌بر است و همان هم باید با برنامه باشد. مثلاً اگر انجیر توسعه پیدا کند و به نسبت تولید برِ انجیر افزایش پیدا نکند، مشکل به وجود می‌آید.»
مشکل نبود منابع آبی برای تولید انجیر در سال‌های دور هم وجود داشته، اما کشاورزان قدیمی به جای ریه یا ریشه نهال انجیر، قلمه آن را در بهمن‌ماه زیر خاک می‌کاشتند که به آب بسیار کمی نیاز داشت. همچنین در مکان‌های شیبدار می‌کاشتند تا آفتاب بعد از ظهر سریع پایین برود و روی قلمه سبز شده را با پوشش گیاهی و سنگچین می‌پوشاندند تا درخت بتواند از پس تنش آبی بر آید.
یکی از راه‌های دیگر برای رفع تهدید بازار فروش انجیر، ایجاد صنایع تبدیلی است که نیازمند اعتبارات وزارت جهاد کشاورزی و تسهیل در اختیار قرار دادن زمین در شهرک‌های صنعتی است. اما برخی مسئولان جهاد کشاورزی می‌گویند از سال گذشته حتی یک ریال هم به تسهیلات صنایع تبدیلی اختصاص داده نشده و تورم سالیانه باعث شده تولیدکنندگان در کشور کار را نیمه‌تمام و حتی شروع نکرده رها کنند.
در استهبان یک کارخانه صنایع تبدیلی انجیر، محصولاتی نظیر مسقطی و شربت آن را تولید می‌کند. اما به گفته کارشناسان، چون شرایط بعد از تولید و نگهداری مدیریت نمی‌شود و به این دانش نرسیده‌اند، محصولاتی مثل کلوچه و مارمالاد را نمی‌توان خارج از یخچال نگهداری کرد و شرایط صادرات آن هم وجود ندارد؛ مثل کارخانه کره پسته رفسنجان که به دلیل نبود بازار فروش، تعطیل شده است.
- نزدیک به ۸۰۰ ملک انجیرستان از خیر تا پهنابه برای فروش گذاشته شده است.
از طرفی همین خام فروشی و نبود سرمایه‌گذار جدی در بخش صنایع تبدیلی، باعث شده ارزش افزوده محصولات از دست برود.
همچنین برای نگهداری محصولات کشاورزی نیاز به سردخانه‌هایی با ظرفیت بالا است. به گفته کارشناسان، سال ۱۳۹۷ یک سردخانه هزار تنی را می‌شد با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان راه‌اندازی کرد؛ اما حالا به بیش از ۱۴ میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد.
گفته می‌شود در شهرستان نیریز حداقل برای ۵ واحد سردخانه با ظرفیت بیش از ۱۰ هزار تن جواز تأسیس صادر شده، اما متقاضیان آن نتوانسته‌اند برای اجرا اقدام کنند.
حجت خواجه‌زاده از جمله کشاورزانی است که بنگاه معاملاتی هم دارد. به گفته او، نزدیک به ۸۰۰ ملک انجیرستان از خیر تا پهنابه برای فروش گذاشته شده که همه کشاورزان قدیمی هستند و امرار معاش شان از طریق تولید انجیر است.
- پول فروش انجیر کشاورزان از سال گذشته برنگشته است.
وی گفت: «از سال گذشته هزاران تن انجیر در سردخانه‌ها مانده و فروش نرفته است که می‌تواند ناشی از مشکل صادرات، اشباع شدن بازار و یا حتی مرغوبیت یا سلامت محصول باشد.»
این در حالی است که برخی کشاورزان کشت مزارع و باغ‌های خود را خشک و آن را تبدیل به انجیر می‌کنند؛ میوه‌ای دیر بازده که باید نزدیک به ده سال بگذرد تا به محصول اقتصادی برسد.
خواجه‌زاده عنوان داشت: «متأسفانه شاهد این هستیم که بعد از دو یا سه چین اول، انجیر در بازار اشباع می‌شود. سال گذشته هر کیلو انجیر درهم بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان در باغ خریداری می‌شد که امسال می‌گویند حداقل ۳۰ درصد افت قیمت دارد؛ هر چند کشاورز نیاز به پول دارد و مجبور است بفروشد.»
وی عنوان داشت: «کشاورزی که سال گذشته انجیرش را فروخته، هنوز پولش برنگشته است. کسانی که در نیریز برای تجار استهبانی بار کلی انجیر می‌خرند، مبلغ زیادی از آنها طلب دارند. فقط یکی از آنها ۱۷ میلیارد تومان از سال گذشته طلب دارد. او قرار بوده پول کشاورزان را بین یک تا سه ماهه بپردازد که هنوز موفق نشده است.»
اشاره این باغدار به سه - چهار نفر تجار استهبانی است که گفته می‌شود قیمت را آنها تعیین می‌کنند.
از همه این‌ها گذشته، کشاورزان معتقدند هزینه‌های بالای تولید در همین شرایط فعلی هم دیگر به صرفه نیست. مزد کارگر به روزانه حداقل ۶۵۰ هزار تومان رسیده و هزینه‌های تأمین آب، کود و سم، افزایش زیادی داشته است. اما همچنان عده‌ای بی‌اطلاع هستند و در شرایطی که ممکن است انجیر به یک میوه کم ارزش تبدیل شود، تولید آن را توسعه می‌دهند.
ادامه دارد...
