همواره به نظر می‌رسد که تشخیص دقیق بیماری‌ها به دستگاه‌های گران قیمت و پیشرفته نیاز داشته باشد، اما حیواناتی وجود دارد که توانایی تشخیص بیماری‌ها را دارند. سگ‌ها با لیسیدن یا استشمام نواحی آسیب دیده، می‌توانند صاحبانشان را در مورد مشکلات سلامتی مانند ملانوم بدخیم (نوعی از سرطان پوست) آگاه کنند.
جانوران مختلف از جمله کرم‌های میکروسکوپی، مورچه‌ها، موش‌ها و سگ‌ها توانایی تشخیص بیماری‌ها را در افراد و نمونه‌های بیولوژیکی نشان داده‌اند. این بیماری‌ها از سرطان و عفونت‌های دستگاه ادراری گرفته تا عفونت‌های کووید-۱۹ و کلستریدیوم دیفیسیل (اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک) را شامل می‌شود.
بسیاری از این بیماری‌ها می‌توانند جدی باشند و تشخیص زودهنگام آنها به ویژه برای بیماران آسیب پذیر یا دارای نقص ایمنی بسیار مهم است. حیوانات شگفت انگیزی وجود دارد که می‌توانند بیماری‌ها را در انسان تشخیص دهند که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم:
سگ‌ها
سگ‌ها برای توانایی‌های خود در تشخیص بیماری‌های مختلف مانند بیماری پارکینسون، سرطان مثانه، مالاریا، تشنج‌های صرع و قند خون پایین در بیماران دیابتی شناخته شده‌اند. حس بویایی آنها کلید توانایی‌های تشخیصی آنها است، زیرا حس بویایی سگ بیش از ده هزار برابر بهتر از حس بویایی انسان است.
سگ‌ها حتی این توانایی را دارند که می‌توانند هنگام بررسی رایحه‌های جدید از هریک از سوراخ‌های بینی خود به طور مستقل از یکدیگر استفاده کنند.
سگ‌های تشخیصی معمولاً وقتی بویی را تشخیص می‌دهند، در جای خود ثابت مانده و منتظر پاداش می‌مانند. سگ‌های هشداردهنده پزشکی اغلب از طریق پنجه زدن یا تکان دادن خود با فرد نگهدارنده ارتباط برقرار می‌کنند و به وی نشان می‌دهند که باید برای ایمنی خود اقدامی انجام دهد.
موش‌ها
موش‌ها نیز از جمله حیواناتی هستند که در تشخیص بو‌های خاص مهارت دارند. به عنوان مثال، موش بزرگ آفریقایی برای کشف مواد منفجره در مین‌های دفن شده در موزامبیک آموزش دیده است. این موش‌ها همچنین در تشخیص پزشکی همچون شناسایی بیماری سل از روی نمونه‌های خلط در موارد مشکوک ارزشمند هستند.
موش‌ها در امر تشخیص نمونه‌های مشکوک به بیماری سل بسیار سریع هستند و در عرض ۲۰ دقیقه می‌توانند بررسی ۱۰۰ نمونه بیمار را به اتمام برسانند. این جانداران از مهارت‌های بویایی خود برای تشخیص نشانه‌های شیمیایی مربوط به سل در نمونه‌ها استفاده می‌کنند.
توانایی این موش‌های آموزش دیده آنها را به گزینه‌ای ارزشمند در تشخیص و غربالگری بیماری‌ها با صرفه‌جویی در زمان و هزینه تبدیل کرده است. این موش‌ها در ۸۱ درصد موارد موفق به شناسایی درست بیماری سل می‌شوند.
زنبورها
زنبور‌های عسل نیز می‌توانند علائم بیماری‌های خاص از جمله سرطان ریه، سل و کووید-۱۹ را در نمونه‌ها تشخیص دهند.
زنبور‌های عسل به دلیل حساسیت بالای خود نسبت به بو‌های کم غلظت می‌توانند تغییرات شیمیایی را به روشی مشابه سگ‌ها و موش‌ها تشخیص دهند.
محققان توانسته‌اند به زنبور‌های عسل آموزش دهند تا با بازکردن زبان خود برای دریافت شکر، به بو‌های خاص واکنش نشان دهند. این زنبورها می‌آموزند که با تمرین به بو‌های مرتبط با بیماری‌ها پاسخ دهند.
این توانایی باعث می‌شود که زنبور‌های عسل نیز مانند سایر حیوانات برای تشخیص بیماری مفید باشند. همچنین اندازه کوچک آنها، زنبور‌های عسل را به گزینه‌ای کارآمدتر و کم هزینه برای غربالگری سریع نمونه‌ها تبدیل کرده است.
ترکیبات مترشحه از بدن
این توانایی به قابلیت بسیاری از حیوانات برای تشخیص تغییرات کوچک در مشخصات بوی شیمیایی افراد مربوط می‌شود.
بسیاری از گونه‌ها (از جمله سگ‌ها، موش‌ها و زنبورها) تغییرات بسیار ظریف مربوط به «ترکیبات آلی فرار» مترشحه در بدن را حتی در سطوح بسیار کم و در زمان سلامت تشخیص می‌دهند. در واقع بازدم انسان حاوی تقریباً ۳۵۰۰ نوع از این ترکیبات آلی فرار است.
ترکیب و غلظت این ترکیبات آلی در بدن بر اساس سلامت فرد متفاوت خواهد بود. برای مثال این تفاوت‌ها می‌تواند در زمان مبارزه با عفونت باشد.
توانایی تشخیص بیماری در حیوانات فقط به نفع انسان نیست. کرم الگانس نه تنها می‌تواند سرطان را در نمونه‌های انسانی تشخیص دهد، بلکه حس بویایی فوق‌العاده آنها می‌تواند سرطان را در نمونه‌های سگ و گربه نیز تشخیص دهد.
در حال حاضر به دلیل مقررات، حیواناتی که برای تشخیص بیماری استفاده می‌شوند تنها به عنوان ابزاری برای غربالگری در کنار سایر تکنیک‌های تشخیص پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما اگر چارچوب‌های نظارتی اجازه دهند، این حیوانات می‌توانند روزی به یک جزء اصلی تشخیصی تبدیل شوند.
