آفتاب یزد – رضا بردستانی: یک استاد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان با «شریک معمولی» دانستنِ چین و روسیه به آفتاب یزد گفت: «تلقی متحد استراتژیک، حداقل در مورد چین و روسیه یک برداشت کاملاً نادرست است که برخی گمان می‌کنند تبلیغ «گرایش به شرق» از سوی مسئولان به منزله‌ی متحد استراتژیک بودن چین و روسیه با جمهوری اسلامی ایران است که در واقع
این چنین نیست! »
محمدعلی بصیری می‌افزاید: «اساساً اطلاق «متحد استراتژیک» به کشور یا کشورهایی درست است که پیمان نامه‌های نظامی، امنیتی، اقتصادی و راهبردی، آن هم به صورت کاملاً رسمی امضاء کنند در حالی که چنین پیمان نامه‌ای مابین ایران از یک طرف و چین و روسیه در سوی دیگر، عملاً به امضاء نرسیده و نهایت همکاری‌های این سه کشور (ایران، چین و روسیه) در حد همان تفاهم نامه‌های همکاری بلند مدت است که می‌بینیم همچنان روی کاغذ باقی مانده و عملاً هیچ منفعت و فایده‌ای برای تهران در پی نداشته است. » (یا حداقل بازگو نشده است)
> ذهنیت مقامات ایرانی با مقامات «پکن – مسکو» هیچ نقطه‌ی مشترکی ندارد
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: نقطه‌ی قابل تامل که افکار عمومی را حساس و تا حدودی بدبین کرده است بی‌ارتباطی ذهنیت مقامات ایرانی با آن ذهنیتی است که چینی‌ها و روس‌ها دارند به این معنا که، اساساً چینی‌ها و روس‌ها براساس منافع ملی و مسائل راهبردی خود تصمیم می‌گیرند و نه با خوشایندها و بدآیندهایی که ما در ذهن داریم!
بصیری می‌افزاید: البته افکار عمومی در این فقره تقصیری ندارد زیرا تبلیغات وسیع باعث شده تا چنین ذهنیت و توقعاتی نزد افکار عمومی به وجود آید وگرنه خودِ مسئولان عالی رتبه‌ی نظام هم از واقعیت‌هایی که وجود دارد بی‌خبر نیستند.
چند واکنش به بیانیه مراکش
امضاء بیانیه‌ی مراکش از سوی روس‌ها که به بیانیه‌ی ضد ایرانی تبدیل شده است علاوه بر شبکه‌های اجتماعی، افکار عمومی و مردم؛ از سوی تحلیلگران، برخی از مسئولان پیشین و فعلی نیز با واکنش‌های بعضاً تند نیز مواجه شده است:
– رضا نصری، تحلیلگر مسائل بین الملل در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) می‌نویسد: «روسیه از ایران توقع دارد هزینه سنگین حمایت از جنگ آن در اوکراین را متحمل شود – هزینه‌ای که هیچ‌یک از کشورهای عرب منطقه از جمله امارات حاضر به پرداخت آن نیستند – اما در عین حال از موضع این کشورها در نقض تمامیت ارضی ایران دفاع می‌کند. خوب است به دوستان روس یادآوری شود این رسم «متحد استراتژیک» بودن نیست! »
– سید حسین موسویان نوشت: روسیه مجددا از ادعای امارات و کشورهای عربی علیه تمامیت ارضی ایران حمایت کرد. ایران هزینه سنگین حمایت از جنگ اوکراین را متحمل شد و اما مسکو از موضع اعراب در نقض تمامیت ارضی ایران دفاع کرد. در عین حال برخی هنوز معتقدند که روسیه «متحد استراتژیک» است!
– حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس دهم در واکنش به بیانیه مسکو و اعراب درمورد جزایر سه‌گانه در شبکه اجتماعی‌اش نوشت: «وقتی همراهان رئیس جمهور ایران پله‌های کاخ کرملین را می‌شمردند، عوامل پوتین پیش‌نویش بیانیه ضد ایرانی جدیدی را در ابوظبی تهیه می‌کردند. این نمونه تازه ساده لوحی در سیاست خارجی ایران است.» گفتنی است که اشاره فلاحت پیشه به سخنان معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه است که گفته بود: «رئیسی را در روسیه، عالی تحویل گرفتند؛ پوتین ۷۶ پله پایین آمد تا ماشین، رئیس جمهور را استقبال کرد؛ باوجود برف شدید، تا زمان حرکت ماشین، تکان نخورد.»
تذکر وزیر خارجه ایران به همتای روسی:
در موضوع احترام به تمامیت ارضی و مباحث حاکمیتی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم
در تماس تلفنی امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در واکنش به بخشی از بیانیه ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش، جزایر سه‌گانه ایرانی را جزء لاینفک تمامیت ارضی ایران دانست و اشاره نمود: جمهوری اسلامی ایران هر ادعایی از سوی هر طرفی در این خصوص را کاملا مردود می‌داند. امیرعبداللهیان با اشاره به مناسبات مثبت و رو به رشد مسکو و تهران یادآوری کرد: احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها از اصول بنیادین در مناسبات کشورهاست و تهران در موضوع احترام به تمامیت ارضی و مباحث حاکمیتی ایران با هیچ طرفی تعارف ندارد. لاوروف وزیر امور خارجه روسیه روابط مسکو و تهران را راهبردی دانست و تاکید کرد: حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد احترام روسیه بوده است و این سیاست رسمی مسکو هیچگاه نباید مورد تردید قرار گیرد. ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قرار دادیم.
انتقاد علی‌اکبر ولایتی از روسیه؛
ولایتی: موضع مسکو در قبال جزایر سه‌گانه
مایه تاسف است
مشاور رهبر معظم انقلاب اسلامی در واکنش با همراهی مسکو در ادعاهای امارات در خصوص جزایرسه‌گانه خلیج فارس، مواضع روسیه را باعث تاسف خواند. علی اکبر ولایتی، مشاور سیاست خارجی مقام معظم رهبری در گفتگویی که خبرگزاری‌های فارس و تسنیم آن را منتشر کرده‌اند به بیانیه پایانی نشست مشترک کشورهای عربی و روسیه در مراکش واکنش نشان داد و تاکید کرد که جمهوری اسلامی اجازه دخالت در امور داخلی خود را به هیچ طرف خارجی نمی‌دهد. اظهارات ولایتی در حالی مطرح می‌شود که وزرای خارجه کشورهای عربی و روسیه که روز چهارشنبه ۲۹ آذر در نشست همکاری روسیه و کشورهای عربی شرکت کرده بودند در بیانیه پایانی خود موسوم به «بیانیه مراکش»، ضمن «استثنایی» خواندن سطح روابط دو طرف بر ارتقای همکاری‌های فی‌مابین تاکید کردند. همچنین در این بیانیه روسیه همراه با کشورهای عربی خواستار مطرح شدن موضوع جزایر سه‌گانه خلیج فارس در دیوان دادگستری بین‌المللی شده‌است. در این متن آمده که طرفین از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز برای حل مناقشه مالکیت جزایر سه‌گانه استقبال می‌کنند. ولایتی در بخش دیگری از گفتگوی خود در خصوص همراهی روسیه با کشورهای عربی می‌گوید: «ما مسئول اقدامات غیرکارشناسی، غیرمنطقی و مداخله‌جویانه کشورهای دیگر نیستیم اما یادآوری می‌کنیم که باید کشورهای درگیر در منازعات سیاسی، دقت بیشتری در موضع‌گیری‌های خود نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشته باشند.» او همچنین در ادامه با اشاره مشخص به روسیه گفت: «روابط استراتژیک و دوستانه ایران و روسیه به آسانی به دست نیامده و در این خصوص می‌بایست منافع دوجانبه‌ای و منطقه‌ای درنظر گرفته شود و در شرایطی که روسیه در شرایط پیچیده بین المللی قرار دارد، اتخاذ بعضی از موضع گیری‌های وزارت خارجه روسیه باعث تاسف است، هرچند که برخی فشارهای سیاسی بر روسیه در شرایط پیچیده فعلی موجب می‌شود که برای به‌دست‌آوردن امتیازی کم ارزش و دست‌نایافتنی نیز به اعتبار خود لطمه وارد کند.»
اظهارات ولایتی در حالی مطرح می‌شود که روسیه پیش از این هم در تیرماه سال جاری در یک نشست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه مشترکی از «تلاش‌های صلح‌آمیز برای دستیابی به راه حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکره دوجانبه» حمایت کرده بود. وزارت امور خارجه ایران هم روز پنجشنبه به بیانیه جدید در مراکش و حمایت روسیه از آن واکنش نشان داد. ناصر کنعانی سخنگوی این وزارتخانه ضمن محکوم کردن آن بیانیه، تاکید کرد که چنین اقدامات و اظهاراتی «بی‌اساس و مردود» است. کنعانی همچنین در ادامه افزود: «اعتراض رسمی خود را به دولت روسیه درباره مواضع غیردقیق و غیرسازنده اخیر این کشور اعلام کردیم.»
واکنش تند یک نماینده مجلس به همراهی روسیه با کشورهای عربی علیه جزایر ایرانی
احمد نادری نوشت: «دومین بار است که روس‌ها گنده‌تر از دهانشان سخن می‌گویند و در تمامیت ارضی ایران دخالت می‌کنند. روسیه باید ابتدا پاسخگوی اشغال کریمه و تحمیل جنگ و کشتار مردم اوکراین باشد. خوش خدمتی به اماراتی‌ها چیزی از موضوع اشغالگری روس‌ها کم نمی‌کند. جزایر سه‌گانه ایرانی است و ایرانی خواهد ماند.»
مراودات چین و روسیه با غرب؛ عمیق تر، گسترده‌تر و راهبردی‌تر از آن چه ما می‌اندیشیم!
محمد علی بصیری در ادامه‌ی گفت و گوی خود با آفتاب یزد با تأکید بر این مسئله که: «علی رغم آن چه ما می‌اندیشیم، مراودات چین و روسیه با غرب بسیار گسترده تر، عمیق‌تر و راهبردی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم!» اظهار داشت: روابط و مراودات چین و روسیه (چین بیشتر و روسیه کمتر) با غرب از سابقه، عمق و گستردگی بیشتری با آن چه در روابط خود با تهران دارند برخوردار است به همین دلیل توقعاتی که نزد افکار عمومی ایجاد شده به این معنا که قراردادهای فی‌مابین با این دو کشور باید سریع اجرایی شود یا مسکو – پکن با تمامی سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران همراهی کنند به دلیل مواضعی است که مقامات ما اتخاذ کرده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: در همین موضوع جنگ حماس علیه اسرائیل به خوبی دیدیم فشار افکار عمومی به حدی تاثیرگذار بود که حتی غرب به عنوان اصلی‌ترین حامی و همراه اسرائیل را مجبور و مجاب کرد تا در مواضع خود تغییراتی ایجاد کرده، حتی آن را تعدیل کنند. به همین یک دلیل واضح و آشکار به نظر می‌رسد حکمرانان ما باید در یکی از این دو مسیر حرکت کنند:
– افکار عمومی را متقاعد کنند که ظاهراً سخت است!
– خود با افکار عمومی همراه شوند که این نیز اندکی دور از دسترس به نظر می‌رسد
وی بیان می‌کند: ادامه‌ی این تضاد و این پارادوکس بین افکار عمومی و دولتمردان، ایجاد فاصله و شکاف می‌کند و این بدان معنا است که از درون این تضاد و پارادوکس، عملاً حکمرانی خوب بیرون نخواهد آمد.
جزایر سه‌گانه ایرانی ارتباطی با شورای امنیت سازمان ملل ندارد
محمدعلی بصیری در پایان و در واکنش به این که چین و روسیه هر دو از اعضای ثابت شورای امنیت سازمان ملل هستند، آیا ممکن است حل اختلاف اعراب و ایران راهی شورای امنیت شود؟ گفت: چنین مسائلی فقط می‌تواند در دیوان بین المللی لاهه مطرح شود آن هم مشروط به پذیرش از سوی ایران که به خوبی می‌دانیم جمهوری اسلامی ایران هرگز با چنین مسئله یا پیشنهادی موافقت نخواهد کرد!
چین و روسیه؛ ایران و اعراب، بینابین با تاکید بر منافع ملی
بصیری به این نکته نیز می‌پردازد که؛ چین و روسیه، هم با اعراب و هم با ایران رابطه دارند و این یعنی روش آن‌ها در مواجهه با ایرانیان و اعراب، روش بینابینی البته با تأکید بر منافع ملی است یعنی اگر منفعت ایجاب کند لابد باید منتظر چرخش‌ها و نرمش‌هایی باشیم، در گذشته اتفاق افتاده و در آینده نیز بعید نیست بازهم اتفاقاتی رخ دهد که باعث ناراحتی مسئولان ایرانی شود. وی ادامه می‌دهد: چین در بحران غزه سکوت کرد بدان جهت که با هر دو طرف جنگ مراودات سیاسی – اقتصادی دارد در حالی که ایران این گونه نیست و از همین جا می‌توان فهمید ایران با چین و روسیه هیچ اتحاد استراتژیکی نداشته و نخواهد داشت مگر این که مواضع جمهوری اسلامی ایران ۱۸۰ درجه تغییر کند که بعید به نظر می‌رسد.
