شن و ماسه در حالی در مدت ۸ ماه ۳۴ درصد گران شده که تولیدکنندگان آن از افزایش هزینه‌ها می‌نالند و مردم از ناتوانی ساخت و ساز. 
رقابت نرخنامه و استهلاک کار
به گفته یکی از رانندگان کامیون کمپرسی، قیمت هر تن شن شسته که بیشترین فروش را در بین انواع شن و ماسه دارد، ابتدای سال از ۱۲۶۵۰۰ تومان به ۱۵۲۶۰۰ تومان رسید و حدود دو هفته قبل هم دوباره به ۲۱۰ هزار تومان افزایش یافت.
صاحبان شرکت‌های تولید شن و ماسه، اما می‌گویند این نرخ قبلاً به ما اعلام شده بود و ما با تأخیر آن را اجرایی کردیم.
محمدمهدی فرشیددوست، دبیر انجمن شن و ماسه استان فارس هم این مسئله را تأیید می‌کند و می‌گوید: «این که گفته شود در سال جاری دو بار افزایش قیمت داده شده، درست نیست.
نرخنامه ۱۵۲۶۰۰ تومانی مربوط به بهمن ماه سال ۱۴۰۱ است، به اعضا ابلاغ شده و تا پایان خرداد امسال اعتبار داشته است؛ بنابراین نرخنامه فعلی که دو هفته است در نی‌ریز اجرا می‌شود، باید از ۲۹ خرداد اجرا می‌شد.»
به گفته برخی افراد مطلع، نرخ ۲۱۰ هزار تومانی دو برابر واقعیت است.
این نرخ باید برای ماسه‌شویی باشد که مثل شمال کشور، سنگ کوه را می‌تراشد و مثل ما خاک و مخروط ندارد.
اما مسئولان این سه واحد تولیدی در نی‌ریز می‌گویند استهلاک کار بالا است و افزایش هزینه‌های تولیدشان را کسی نمی‌بیند.
محمدرضا شاهمرادی که نرسیده به پلیس راه کارخانه تولید شن و ماسه دارد، معتقد است هزینه‌های تولید در نی‌ریز گرانتر است؛ چون کرایه حمل مواد و وسایل مورد نیازشان بیشتر است.
هزینه‌های سرسام‌آور تولید
محمدعلی رعنایی مدیرعامل شرکت ماسه‌شویی پاک شن و جلیل بهرامی رئیس هیئت مدیره این شرکت از گران شدن ابزار و وسایل مورد نیاز خط تولید می‌گویند؛ از جمله یک دست چکش کوبیت که به گفته آن‌ها یک سال پیش نزدیک به نه میلیون تومان بود و حالا با وجود کاهش وزن، به ۱۰۷ میلیون تومان رسیده است. یا دستگاه ماسه‌شور حلزونی که ۵ سال پیش ۱۳ میلیون تومان خریده‌اند و حالا با وجود کاهش کیفیت آهن‌آلات آن، به ۵۰۰ میلیون تومان رسیده است.
آن‌ها اضافه می‌کنند: «هر چند ارزان‌ترین مصالح شن و ماسه است؛ اما با کاهش ساخت و ساز در سال‌های اخیر، فروش ما به نزدیک نصف رسیده است.»
یکی از رانندگان کامیون گرانتر شدن مبلغ شن و ماسه نسبت به کرایه حمل و نقل را یکی از مشکلاتشان می‌داند و می‌گوید: «مشتری یک ماشین شش تن شن سفارش می‌دهد، می‌شود یک میلیون و دویست هزار تومان که در ماسه‌شویی از جیب خودمان کارت می‌کشیم. کرایه‌مان هم ۳۵۰ هزار تومان است.
اما مشتری می‌گوید الآن پول ندارم و یک هفته پای من صبر کن.»
گرانی که به چشم نمی‌آید
به گفته راننده‌ای دیگر، نبود واحد تولیدی ماسه‌شویی در استهبان و خیر، یکی از دلایل به گفته او فروش بالا و قیمت بالاتر در نی‌ریز است.
وی می‌گوید: «شاید در برخی شهرستان‌ها مثل داراب که فروش بالایی ندارند، با وجود افزایش نرخشان هنوز قیمت را بالا نبرده باشند و بخواهند یک سال بعد این کار را انجام دهند.»
او به یاد نرخ ۵۵ هزار تومانی سه سال پیش آه می‌کشد و از نرخنامه ارزانتر استان مجاور و شهرستان سیرجان می‌گوید.
وی می‌گوید آنجا تنی ۱۶۵ هزار تومان است.
گوئینی مسئول شن و ماسه تنبور سیرجان هم این نرخ را تأیید می‌کند و می‌گوید: «شرایط تولید اینجا با استان فارس فرق می‌کند.
ما از زمین و رودخانه بار می‌کنیم و ممکن است آنجا انفجار داشته باشند یا با چکش و بیل و ... استخراج کنند که هزینه بیشتری دارد.»
فرهاد کمالی در کار ساخت و ساز ساختمان است. او با بیان این که دستش از این همه گرانی جایی بند نیست، ادامه می‌دهد: «بیشترین درصد رشد قیمت مصالح را شن و ماسه داشته، اما، چون قیمت آن به نسبت مصالح دیگر پایین‌تر است، خیلی به چشم نمی‌آید.»
تفسیر نرخنامه
این نرخنامه، اما به گفته فرشیددوست روی حساب و کتاب بوده و اگر اجرایی نشود، واحد‌های تولیدی زمین می‌خورند.
دبیر انجمن شن و ماسه استان فارس می‌گوید: «شن و ماسه در گروه‌بندی که برای کالا و خدمات صورت گرفته، جزو کالای گروه سه یا (ج) است.
طبق قانون، قیمت‌گذاری آن به واحد‌های تولیدی و یا به اتحادیه‌ها و انجمن‌های مرتبط واگذار شده و دولت حق قیمت‌گذاری روی آن را ندارد.
این رأی صادره از هیئت عمومی دیوان عدالت اداری است. در این رأی به صراحت گفته شده که قیمت‌گذاری شن و ماسه به دلیل قرار گرفتن در گروه سه، توسط واحد تولیدی و یا انجمن‌ها و اتحادیه‌های مرتبط صورت می‌گیرد.»
وی با بیان این که اگر واحد‌های تولیدی نتوانند هزینه و درآمدشان را در نقطه سر به سر نگه دارند قادر به ادامه فعالیت نیستند، اضافه می‌کند: «ما با توجه به موارد تأثیرگذار در افزایش قیمت، برای بهای تمام شده یک تجزیه و تحلیل تهیه می‌کنیم که به واحد بازرسی و نظارت بر کالا و خدمات سازمان صنعت، معدن و تجارت داده می‌شود.
آن‌ها بررسی می‌کنند و حتی توسط کارشناسان دیگر هم بررسی می‌شود و سپس آن را به کارشناس رسمی دادگستری می‌دهند تا اعلام نظر کند.
در مورد نرخنامه فعلی، نظر کارشناس دادگستری ۲۲۰ هزار تومان بوده که البته در نهایت، نرخ ۲۱۰ هزار تومان تعیین شده است.»
ظاهراً سه مدل معدن شن و ماسه وجود دارد؛ معدن واریزه‌ای که تپه ماهوری است، معدن رودخانه‌ای و معادن کوهی انفجاری.
فرشیددوست می‌گوید: «در معادن رودخانه‌ای، چون باید در طول رودخانه جلو بروند، متحمل هزینه حمل هستند.
معادن تپه ماهوری به دلیل وجود سیلیس و سختی و سنگ جوش، هزینه‌های خاص خود را دارند و معادن کوهی انفجاری نیز به دلیل عملیات آتشباری و انفجار، هزینه‌بر هستند.
هر کدام هزینه‌های خاص خودشان را دارند و وقتی این‌ها را کنار هم می‌گذاریم، هزینه‌هایشان تقریباً در یک محدوده قرار می‌گیرد.»
دبیر انجمن شن و ماسه فارس در مورد علت ارزانتر بودن نرخ سیرجان عنوان می‌کند: «معادن نی‌ریز و فسا، بالاترین سیلیس در استان فارس را دارند که تولیدشان پرهزینه‌تر است.
شما ببینید؛ شن و ماسه شسته در مازندران تنی ۳۰۰ هزار تومان است.
عادن آن به دلیل پوشش گیاهی، خیلی محدود است و باید از رودخانه برداشت کنند که در فصل بارندگی شش ماه تعطیل هستند.»
رئیس اداره صمت نی‌ریز هم هزینه بالاتر واحد‌های تولیدی نی‌ریز را نسبت به استان کرمان و یزد که بیشتر رودخانه‌ای هستند، تأیید می‌کند.
سهراب قدم‌زن این واحد‌های تولیدی را تابع انجمن تولیدکنندگان شن و ماسه استان می‌داند و می‌گوید: «در این زمینه دولت حق ورود به قیمت‌گذاری ندارد.
اما اگر بر پایه کیفیت کسی شاکی باشد، به کارشناس رسمی ارجاع می‌دهیم و اگر او قیمت را رد کرد، آن موقع ما پرونده را به تعزیرات حکومتی ارسال می‌کنیم.»
