این فناوری جدید با استفاده از توانمندیهای خود از طرفی انسانهای اولیه و قومیتها و اشخاصی را که تاکنون هیچ تصویر واقعی از آنها در دسترس نبوده به تصویر میکشد و از طرفی دیگر آهنگ جدیدی را از خوانندهای که سالها قبل فوت کرده تولید میکند و به دنبال آن موجی از نگرانی، ترس و دلهره از این هیولای جدید فناوری در دل بسیاری از صاحبان مشاغل و متخصصان حوزههای مختلف ایجاد میشود و آینده شغلی آنها را با تهدید روبرو میکند.
در یک کلام، نوآوریها و پیشرفتهای بسیاری که در زمینه هوش مصنوعی پدید آمده در گذشته تنها در حوزه فیلمهای علمی تخیلی مورد تصور بود، اما اکنون کمکم به واقعیت تبدیل شده است.
با همه این سر و صداهای ایجاد شده در سطح دنیا، بسیاری از ماهیت هوش مصنوعی اطلاعاتی ندارند. در این نوشتار سعی شده مختصری از پیشینه و روند رشد این فناوری نوین مطرح شود.
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) که به اختصار AI نوشته میشود، ماهیتی طبیعی نیست، اما میتواند تفکر کند و براساس تجربه یاد بگیرد و تصمیمگیری کند؛ بنابراین به زبان ساده، هوش مصنوعی به «توانایی تفکر و یادگیری کامپیوتر یا ماشین» گفته میشود.
برای اینکه فردی هوشمند و دارای هوش تلقی شود، باید یادگیری اتفاق بیفتد و فرد آموزش ببیند. وقتی انسانها یاد میگیرند، در واقع مواردی را به خاطر میسپارند و اطلاعاتی را در مغزشان ذخیره میکنند. سپس از این اطلاعات ذخیره شده در مغز برای تصمیمگیری هوشمندانه در آینده استفاده میکنند. در خصوص کامپیوترها و هوش مصنوعی هم شرایط همینگونه است و درست مشابه انسانها، کامپیوترها هم باید ابتدا یاد بگیرند و نمیتوانند تا زمانی که آموزش ندیدهاند هوشمند شوند.
برای نمونه فردی که میخواهد رانندگی کند، باید موارد لازم در مورد آن ماشین را یاد بگیرد. باید نحوه روشن کردن اتومبیل، و چگونگی استفاده از دنده و پدال را بیاموزد. همچنین علائم رانندگی و مفهوم هرکدام از آنها را درک کند و به خاطر بسپارد. به این ترتیب در حین رانندگی فرد میتواند براساس آموختههای خود تصمیمگیری کند. کامپیوترها هم به همین شکل عمل میکنند. یادگیری در کامپیوترها با استفاده از دادهها اتفاق میافتد. ماشینها و کامپیوترها الگوهای موجود در دادهها را درک میکنند و سپس مدلهایی را میسازند و این مدلها را برای تصمیمگیری در آینده مورد استفاده قرار میدهند؛ بنابراین انجام کارهای هوشمندانه توسط ماشین و کامپیوترهای ساخته شده توسط انسان همان هوش مصنوعی است. تا اینجا دانستیم که هوش مصنوعی شامل استفاده از کامپیوترها برای انجام کارهایی است که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند.
بنابراین هوش مصنوعی شاخهای وسیع از علوم کامپیوتر است. برای اینکه بتوان کامپیوترها را برای انجام آنچه در توان انسان است به کار گرفت، نیاز به مقدار بسیار زیادی داده وجود دارد. مجموعه دادههای بزرگ باعث میشوند تا بتوان با استفاده از الگوریتمهای هوش مصنوعی الگوها را شناسایی کرد، پیشبینی انجام داد و در خصوص اقدامات مورد نیاز توصیههایی را ارائه داد.
هوش مصنوعی همین حالا هم در تمام جنبههای زندگی انسانها وجود دارد و به کار گرفته میشود. اما هنوز هم بهترین سیستمهای هوش مصنوعی امروزی نمیتوانند از برخی جهتها با مغز انسان رقابت کنند. هرچند قدرت محاسباتی هوش مصنوعی بسیار گسترده و عظیم است، اما مغز انسان قابلیت این را دارد که در بسیاری از جنبهها مجموعه دادههایی بسیار وسیعتر و روشهایی بسیار بهینهتر را به کار گیرد.
اینکه در آینده هوش مصنوعی دقیقاً به کجا خواهد رسید مشخص نیست. به عقیده برخی دانشمندانِ این حوزه، تأثیرات اصلی و مهم هوش مصنوعی هنوز به طور کامل مشاهده نشده است. اما این امید وجود دارد که روزی بتوان تقریباً هر کاری را با استفاده از هوش مصنوعی انجام داد یا حتی کارهایی بیش از آنچه در توان یک انسان معمولی است. به باور این دانشمندان، هوش مصنوعی نمیتواند یک نوشدارو باشد که با استفاده از آن بتوان همه مشکلات روی زمین را حل کرد، اما آنهایی که به این فناوری دسترسی دارند همگی در تلاشند تا آینده روشنی برای هوش مصنوعی رقم بزنند.
محبوبیت هوش مصنوعی روز به روز در حال اوج گرفتن است و کاربردهای هوش مصنوعی در طول سالهای اخیر بهطور قابل ملاحظهای پیشرفت داشته. امروزه تقریباً در تمام بخشهای صنایع و کسب و کارهای مختلف از جمله پزشکی، تجارت الکترونیک، آموزش، سبک زندگی، حمل و نقل، رباتیک، منابع انسانی، کشاورزی، بازیهای کامپیوتری، شبکههای اجتماعی، بازاریابی، بانکداری و بازارهای مالی از آن به طور گسترده استفاده میشود. پزشکان میتوانند سرطان را پیش از آنکه خیلی دیر شود با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین شناسایی کنند. بسیاری از بانکها شروع به استفاده از راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای فراهم-کردن خدمات مشتریان، شناسایی ناهنجاریها و جلوگیری از کلاهبرداریهای مربوط به کارتهای اعتباری کردهاند. به کمک هوش مصنوعی میتوان کشاورزان را در خصوص تولید بهینهتر در عین حفاظت از منابع هدایت و راهنمایی کرد. هوش مصنوعی در حوزه اکتشافات فضایی هم به میزان زیادی در حال پیشرفت است. در هر وب سایت تجارت الکترونیک میتوان از هوش مصنوعی برای ارائه اقلامی استفاده کرد که به طور خاص برای یک مشتری مشخص مناسب هستند. همچنین افراد میتوانند از گفتگو یا تصویر بهگونهای برای ارتباط با هوش مصنوعی استفاده کنند که گویی در حال ارتباط با یک انسان واقعی هستند. وقتی اپلیکیشنهایی مثل نقشه گوگل، ترافیک و ساخت و سازها را برای محاسبه کوتاهترین مسیرها برای رسیدن به موقعیت مکانی مورد نظر دخالت میدهند، در پشت صحنه از هوش مصنوعی استفاده میشود.
ذکر این نکته هم لازم است که هر چند اولین ایدهها در زمینه هوش مصنوعی به سال ۱۹۵۰ میلادی بر میگردد، اما تحول گسترده در این زمینه به زمان اختراع کامپیوترهای شخصی باز میگردد که بیش از ۲ دهه پیش اتفاق افتاده است. پیشرفتها به طور قابل توجهی در حال رخ دادن است و این پیشرفتهای گسترده به واسطه توان محاسباتی سریعتری که در فناوری ساخت کامپیوترها به دست آمده میباشد. علاوه بر این، انفجار دادههای دیجیتال و افزایش سرعت پیشرفت ساختارهای ارتباطی نیز تأثیر شگرفی در رشد هوش مصنوعی داشته است. از بسیاری جهات، تجاریسازی هوش مصنوعی تنها در آغاز راه قرار دارد و عمیقاً دنیا را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. درست همانطور که اینترنت و گوشیهای هوشمند تحولات عظیمی را به وجود آوردهاند، هوش مصنوعی هم بیشتر از همه آینده علم و فناوری را متحول خواهد کرد.