کشور ایران اگر چه سالها به عنوان کشوری جوان بوده است، ولی در کمتر از ۲۰ سال آینده با پدیده انفجار جمعیت سالمندی مواجه خواهد شد؛ چراکه متولدین دهه ۶۰ خورشیدی حدود سال ۱۴۲۰ به سنین سالمندی میرسند.
متخصص سالمندشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره وضعیت سالمندی ایران در مقایسه با سایر کشورها، گفت: در طول ۳۰ سال آینده سالمندان حدود ۲۰ درصد از جمعیت جهان را تشکیل میدهند. سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است که تا سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان به ۲ میلیارد نفر در جهان برسد. در واقع بحث سالخوردگی جمعیت یک پدیده جهانی است و در حال حاضر کشورهایی مانند ژاپن، آلمان و ایتالیا پیرترین کشورهای دنیا محسوب میشوند.
سیده صالحه مرتضوی افزود: کشور ایران اگر چه سالها به عنوان کشوری جوان بوده است، ولی در کمتر از ۲۰ سال آینده با پدیده انفجار جمعیت سالمندی مواجه خواهد شد؛ چراکه متولدین دهه ۶۰ شمسی حدود سال ۱۴۲۰ به سنین سالمندی میرسند. جمعیت فعلی سالمند بیش از ۱۰ درصد جمعیت کشور است و این افراد بیش از ۶۰ درصد خدمات پزشکی را مصرف میکنند. زمانیکه تعداد سالمندان به بیش از ۳۰ درصد برسد اگر وضعیت خدمات درمانی به شکل امروز باشد و برنامهریزی برای تغییر نداشته باشیم، امکان خدمت رسانی به این جمعیت را نداریم و فاجعه رخ خواهد داد.
وی با بیان اینکه کشورهای توسعه یافته مانند فرانسه تقریباً ۱۵۰ سال زمان داشتند تا خود را نسبت به تغییرات جمعیت با سنین بیش از ۶۰ سال سازگار کنند، تصریح کرد:، اما کشور ایران برای انجام این سازگاری، حدود ۲۰ سال فرصت دارد و این زمان کوتاه نیازمند برنامهریزی درست و دقیق است چراکه در غیر اینصورت افزاش سالمندی میتواند کشور را با یک بحران بزرگ مواجه کند.
او با تأکید بر اینکه سالخوردگی یا پیرشدن جمعیت، به معنی افزایش روزافزون نسبت سالمندان در مقایسه با سایر گروههای سنی است، اظهار کرد: طی نیم قرن گذشته میزان باروری کلی در جهان از ۵ به ۲.۷ کودک برای هر زن کاهش یافته است که شاید طی نیم قرن آینده به ۲.۱ برسد. همچنین امید به زندگی در سطح جهانی در این مدت تقریباً ۲۰ سال افزایش یافته است.
این متخصص سالمندشناسی با تأکید بر اینکه پیامدهای سالخوردگی جمعیت را میتوان از ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی بررسی کرد، گفت: یکی از چالشهای مهم سالمندی جمعیت، افزایش هزینههای سلامت جوامع به دلیل نیاز زیاد سالمندان به انواع خدمات بهداشتی و درمانی است. سالمندان بزرگترین گروه مصرف کننده دارو و خدمات درمانی هستند. اگرچه سالمندی مترادف با بیماری نیست، ولی با افزایش سن ابتلا به بیماریها شایعتر میشوند؛ بنابراین بخشی از دغدغهها در جمعیت سالخورده به مباحث سلامتی مرتبط میشود.
او انزوا و تنهایی در سالمندان به علت فوت همسر، نزدیکان و بستگان، ازدواج فرزندان و... را از دیگر دغدغههای دوران سالمندی دانست و بیان کرد: این مسئله وقتی پررنگتر میشود که در حال حاضر که به طور میانگین تعداد فرزندان سالمندان حدود سه یا چهار فرزند است، برآورد میشود طی دهههای آینده به طور میانگین تعداد فرزندان سالمندان به کمتر از ۲ فرزند کاهش یابد. با کاهش تعداد فرزندان تنهایی سالمندان بیشتر و نگهداری و مراقبت از آنها دشوارتر میشود.
وی تأکید کرد: این پیامدها و پیامدهای متعدد دیگری که در حوزه سالخوردگی جمعیت مطرح است، هر کدام ساعتها جای بحث دارد و اگر مورد توجه قرار نگیرد، منجر به بحران جدی میشود. یک مثال ساده برای درک این موضوع صندوقهای بازنشستگی هستند که در آنها نیروی کار پول پرداخت میکنند و افراد بازنشسته پول برداشت میکنند. این تعادل طی سالهای آتی و با افزایش شدید تعداد افراد بازنشسته به هم میخورد و دریافت کنندگان خیلی بیشتر از پرداخت کنندگان میشوند. بنابراین، سیاستهای فعلی این صندوقها اگر تغییر نکند، قطعاً ورشکسته خواهند شد.
مرتضوی جمعیت جوان را به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار کشورها برشمرد و گفت: نیروی مولد و جوان یکی از پایههای اصلی قدرت و رشد اقتصادی _ اجتماعی کشورها محسوب میشوند. به همین دلیل، همه کشورها تمایل دارند که جمعیت جوان و پویا داشته باشند. جوانی جمعیت از دغدغههای مهم ایران است؛ بطوری که مقام معظم رهبری و مسئولین برای چاره اندیشی درباره آن تأکید دارند. نکتهای که باید به آن توجه کرد این است که جمعیت سالمند از بین نمیروند. زمانی که برنامهریزی میشود که با افزایش موالید تعداد افراد صفر تا ۱۵ سال زیاد شوند، تعداد افراد ۶۰ سال به بالا هم در حال افزایش هستند.
وی افزود: تا زمان وارد شدن موالید جدید به بازار کار، بار تکفل نیروی کار به شدت افزایش مییابد؛ بنابراین در عین حال که به افزایش موالید توجه میشود باید به جمعیت سالمند توجه شود و تا جایی که امکان دارد باید این افراد را سالم و فعال نگه داشت که بتوانند به نیروی کار کمک کنند نه اینکه سربار آنها باشند. پدر و مادری که همچنان سالم و فعال هستند حتی در نگهداری از نوهها هم میتوانند کمک بزرگی باشند و دغدغه فرزندان را کم کنند. در حالی که اگر بیمار و ناتوان باشند خودشان به دغدغه بزرگی برای فرزندان تبدیل خواهند شد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، اظهار کرد: آن چیزی که سالخوردگی جمعیت را ترسناک میکند سالمندی توأم با بیماری، ناتوانی و سرباری است.