عصر ایران: کاکوتی یا مشک طرامشک با نام علمی Ziziphora نام یک سرده از تیره نعناعیان است که بوی گرم و تندی همچون نعنا دارد. زیزیفورا که در آذربایجان ایران تحت عنوان «کاهلیک اوتی» شناخته می‌شود، به طور معمول در مناطق کوهستانی و ناهموار می‌روید.
به غیر از منطقه مذکور، این گیاه در استان گیلان، خراسان شمالی، چهارمحال و بختیاری، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بخش‌هایی از اصفهان به وفور در فصل بهار یافت می‌شود. کاکوتی گیاهی دارویی و ادویه‌ای معطر است که از برگ‌های خشک و خرد شده آن به عنوان طعم‌دهنده در دوغ استفاده می‌شود.
این گیاه در عین حال مزایای بیشماری برای تندرستی دارد که استفاده از آن را در قالب انواع دمنوش‌های گیاهی به طرز چشمگیری افزایش داده است. فوایدی که در ادامه بررسی می‌شود، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مجله بین‌المللی بیولوژی دسته‌بندی شده‌اند:
تنظیم سطح کلسترول خون
پس از تجزیه و تحلیل یافته‌های علمی، مشخص شد که سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید در موش‌های آزمایشگاهی به دنبال مصرف زیزیفورا کاهش می‌یابد.
فعالیت ضد میکروبی
مطالعات جدید نشان داده که عصاره زیزیفورا دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد باکتریایی در شرایط آزمایشگاهی است. به گفته برخی محققان، تیمول، پولگون و پیپریتن موجود در کاکوتی مسئول فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی آن هستند.
تسکین زخم معده
محققان با بررسی اثر عصاره آبی گیاه زیزیفورا بر زخم معده ناشی از اسید استیک در موش‌های صحرایی آزمایشگاهی، تأثیر مثبت این عصاره را در بهبود زخم مشاهده کردند.
خواص ضد افسردگی
طی مطالعات مختلف دیده شده که عصاره کاکوتی حاوی اثر ضدافسردگی در حیوانات آزمایشگاهی بوده است. هر چند مکانیسم چنین تأثیری تا به امروز ناشناخته باقی مانده است، اما دانشمندان گزارش داده‌اند که الگوی رفتاری حاصل از عصاره این گیاه، مشابه آن چیزی است که پس از مصرف فلوکستین رخ می‌دهد.
تنظیم سطح گلوکز خون
در تحقیقی اثر عصاره هیدروالکلی گیاه زیزیفورا بر تعداد سلول‌های بتای فعال پانکراس در موش‌های دیابتی مورد بررسی قرار گرفت و یافته‌ها حاکی از آن بود که این عصاره باعث افزایش تعداد سلول‌های بتا، ترشح انسولین و در نتیجه کاهش گلوکز سرم در حیوانات مبتلا به دیابت می‌شود. با این حال برخی از محققان معتقدند که کاکوتی در راستای کمک به درمان دیابت، مستقل از انسولین عمل می‌کند و بیشتر بر افزایش مصرف محیطی گلوکز تأثیر می‌گذارد.
خاصیت ضد تشنجی
در آزمایشی اثرات ضد تشنجی برگ‌های زیزیفورا در موش‌های صحرایی نر بررسی شد و نتایج نشان داد که تزریق عصاره هیدروالکلی این گیاه، باعث تأخیر در زمان شروع تشنج می‌شود. همچنین این گیاه دارای ترکیبات معطری است که در کاهش اضطراب و استرس روانی مؤثر بوده و روی سیستم عصبی تأثیر ملایمی دارد.
مبارزه با سرطان
در مقاله‌ای که در مجله ایمونولوژی غذا و کشاورزی به چاپ رسیده، اثرات اسانس طبیعی زیزیفورا بر سرطان معده مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به نتایج مطالعه، این عصاره حاوی اثر سمی بر رده سلولی AGS سرطان معده بود.
عوارض جانبی کاکوتی
در حال حاضر اطلاعات خاصی در مورد عوارض جانبی کاکوتی در دست نیست. اما به طور کلی، هر فردی ممکن است به برخی گیاهان و ادویه‌ها حساسیت داشته باشد. این حساسیت ابتدا باید توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. اما چنین واکنش‌های آلرژیکی معمولاً عوارض مزمن یا حاد ایجاد نمی‌کنند و پس از شناسایی گیاه حساسیت‌زا و حذف آن از رژیم غذایی، عوارض مربوط به آلرژی نیز برطرف می‌شود. با این وجود هیچ شرکت یا محصولی نمی‌تواند از قبل، از واکنش‌های آلرژیک بدن هر فرد آگاه باشد.
دوز روزانه و زمان مصرف
علاقه‌مندان می‌توانند ۲ تا ۳ گرم از پودر خشک برگ‌های این گیاه را ۳ بار در روز مصرف کنند. بهترین زمان مصرف نیز ۱ الی ۲ ساعت پس از وعده‌های غذایی است. برای تهیه دمنوش نیز می‌توان از افزودن آب جوش روی برگ‌های خشک شده استفاده کرد. پس از ۱۵ دقیقه دمنوش جادویی شما آماده میل کردن خواهد بود.
