در شماره‌های پیشین بخش‌هایی از سلسله سخنرانی‌های حجت‌الاسلام دکتر حسین سروش را که به مناسبت دهه محرم در حسینیه ثاراله ایراد شد به چاپ رساندیم. این سخنرانی‌ها در مورد فضیلت‌های فراموش شده در اسلام بود. تاکنون به فضیلت‌های فراموش شده زیر اشاره شده است:
الگوپذیری از پیشوایان و معصومین (ع)، امانت‌داری، وفای به عهد، حیاء، و انصاف
یکی دیگر از فضایل مورد تأکید خداوند در شریعت اسلام که متأسفانه در حال کمرنگ شدن و فراموشی است، «ثابت قدمی» در راه دین و آموزه‌های آن است. قرآن ثبات قدم را مورد تأیید و تأکید قرار داده و فرموده است: «در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند صادقانه ایستاده‌اند؛ بعضی پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند)، و بعضی دیگر در انتظارند؛ و هرگز تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود ندادند. (احزاب ۲۳)» واضح است که زندگی انسان مملو از سختی‌ها و تلاطمات زیادی است. این موضوع نه تنها در واقعیت زندگی قابل شهود است بلکه قرآن نیز با صراحت آن را اعلام نموده که: «و ما انسان را در رنج و سختی آفریدیم (بلد ۴)». با درک این مسئله، هر انسان خردمندی متوجه می‌شود که سختی‌ها و گرفتاری‌های زندگی نباید او را از مسیر حق و حقیقت دور کند. در این راه باید از خداوند استمداد نمود و از او خواست که در ثبات قدم در مسیر راستی به انسان کمک کند. «و هنگامى‌که با جالوت و سپاهیانش روبرو شدند گفتند پروردگارا بر [دل‌هاى]ما شکیبایى فرو ریز و گام‌هاى ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز فرماى (بقره ۲۵۰)» به همین جهت پیشوایان دین نیز ثابت قدمی در راه خدا را مورد ستایش قرار داده و به عنوان یکی از صفات برتر فرد مؤمن معرفی کرده‌اند. «مؤمن در دینش از کوههاى بلند هم سختتر و پابرجاتر مى‌باشد، زیرا کوهها را با کندن و تراشیدن مىتوان در آن نقصان پدید آورد، ولى از مؤمن نمىتوان چیزى کاست، زیرا او نسبت به دینش بخل مىورزد و به دیگران نمىدهد. (علل الشرایع، ج ۲، ص ۵۵۸)»
در نتیجه فرد مؤمن باید ایمانش را به گونه‌ای تقویت کند که تحت هیچ شرایطی خللی به آن وارد نشود. البته این ثبات قدم قطعاً دارای آثار دنیوی و معنوی خاص خود خواهد بود. از جمله آثار مادی آن می‌توان به وسعت رزق اشاره کرد. جایی که قرآن نیز بهره‌مندی از نعمت‌های الهی را منوط به ثبات قدم در راه ایمان دانسته است. «و اینکه اگر آن‌ها [= جنّ و انس]در راه (ایمان) استقامت ورزند، با آب فراوان سیرابشان می‌کنیم! (جن ۱۶)»
نزول ملائکه بر انسان، آرامش و اطمینان، دوری از ترس و وحشت و نگرانی و همچنین رسیدن به بهشت موعود نیز از جمله آثار معنوی و اخروی ثابت قدمی در راه دین و ارزش‌های اسلامی است. «به یقین کسانی که گفتند: «پروردگار ما خداوند یگانه است!» سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می‌شوند که: «نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است! (فصلت ۳۰)».
اما سؤال مهم و کلیدی مسئله این است که انسان چگونه می‌تواند به ثبات قدم در دین دست یابد و راه رسیدن به ثابت قدمی کدام است؟
قرآن، سحرخیزی و تلاوت قرآن را برای تقویت روحی انسان و در نتیجه استقامت در مسیر حق مناسب دانسته و حتی برای پیامبر گرامی اسلام (ص) برای عهده‌دار شدن مأموریت رسالت همین دستور را صادر نموده است. «ای جامه به خود پیچیده! شب را، جز کمی، بپاخیز! نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن، یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان؛ (مزمل ۱ - ۴)»
راه دیگر برای کسب ثبات قدم در امور مهم، دعا کردن و طلب آن از درگاه الهی است. «پروردگارا! پیمانه شکیبایی و استقامت را بر ما بریز! و قدم‌های ما را ثابت بدار! و ما را بر جمعیّت کافران، پیروز بگردان! (بقره ۲۵۰)»
مطالعه زندگی انبیاء و پیشوایان دینی و ملاحظه سختی‌های ایشان و مقاومت و مجاهدت آن‌ها در برابر گرفتاری‌ها یکی دیگر از راه‌های کسب ثبات قدم در مسیر الهی است. «ما از هر یک از سرگذشت‌های انبیا برای تو بازگو کردیم، تا به وسیله آن، قلبت را آرامش بخشیم؛ و اراده‌ات قوی گردد؛ و در این (اخبار و سرگذشتها) برای تو حقّ، و برای مؤمنان موعظه و تذکّر آمده است. (هود ۱۲۰)»
خداوند انفاق در راه خود را نیز از عوامل ایجاد و تثبیت استقامت و ثابت قدمی معرفی نموده است. «کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا، و تثبیت روح خود، انفاق می‌کنند (بقره ۲۶۵)»
راه دیگری که انسان را در داشتن ثبات قدم یاری می‌کند و قرآن نیز به آن دستور داده و راهنمایی نموده، ذکر و یاد خداست. «آن‌ها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند، و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد! (رعد ۲۸)»
با توجه به این نکات مطرح شده و همچنین با در نظر گرفتن شرایط موجود در جامعه اسلامی که سختی و گرفتاری از هر سو آن را احاطه نموده است، لازم است تا ما مؤمنین این فریضه فراموش شده اسلام را احیا نموده و با ثابت قدمی در مسیر اسلام و انقلاب و شهدا و رهبری معظم، دست در دست هم در راستای بهبود شرایط قدم برداشته و به دور از تفرقه و نفرت، بر صراط مستقیم اسلام استوار قدم برداریم.
