پیچ و خم رؤیای لاغری

گذشت! گذشت آن زمانی که چاقی مُد بود و یک پرده گوشت روی هزار مریضی را می‌پوشاند. آری! به زمان قرون وسطی برنمی‌گردد. زنان گوشتالوی زمان قاجار خودمان، یا حتی پس از آن در همین دو سه دهه گذشته، اکثر زنان و مردان قدیمی،‌ چاقی را نشانه‌ تندرستی و صد البته متمول بودن افراد می‌دانستند. این روزها اما خصوصاً در این چند سال اخیر، بحث اغلب جمع‌ها کاهش وزن است و تناسب اندام. مصرف بی‌رویه‌ غذاهای فست‌فودی باعث افزایش وزن و صد البته عوارض و بیماری‌های دیگری  در بسیاری افراد شده است.

نخوردن سخت است
فرج. ص 73 ساله است و 110 کیلو وزن دارد. ساییدگی زانو دارد و با توجه به اضافه‌وزن زیادش، راه رفتن برای او مشکل شده است.

می‌گوید: نخوردن سخت است. یکی دو بار رژیم گرفتم. غذایم را کم کردم؛ اما به یک هفته نرسید که دوباره شروع کردم به خوردن. ما آدم‌های قدیمی نمی‌توانیم غذا نخوریم. حاضریم پادرد و کمردرد و هزار مرض دیگر را تحمل کنیم؛ ولی قید شکممان را نزنیم!

از دوران راهنمایی رژیم داشتم
خانم س. ر  85 کیلو وزن دارد و به گفته خودش 15- 10 کیلو اضافه وزن.

43 ساله است و می‌گوید: از دوران راهنمایی و از زمانی که به یاد دارم همیشه رژیم داشتم. مادرم اضافه وزن شدیدی داشت و من هم چاقی‌ام را از او به ارث برده بودم. هیچ وقت دلم نمی‌خواست مثل مادرم شوم. به خاطر همین همیشه کم غذا می‌خوردم و سعی می‌کردم با چیزهایی مثل کاهو و کلم و هویج و... خودم را سیر کنم. اما همین طور که می‌بینید باز هم کمی اضافه وزن دارم. 

ادامه می‌دهد: بارها زیر نظر مشاور تغذیه بوده‌ام. تا جایی که بتوانم پیاده‌روی می‌کنم و روی تردمیل می‌دوم. اما خب  با همه‌ این تفاسیر تا به حال به آن وزنی که می‌خواستم نرسیده‌ام.

نفرین و چاقی!
هرکس می‌خواهد بچه‌اش را نفرین کند، باید بگوید مادر برو که الهی چاق شوی!

این را زن هفتاد ساله‌ای می‌گوید که به خاطر اضافه وزن شدید از مشکل پا و کمر رنج می‌برد. او از 50 سالگی مشکل ساییدگی زانو داشته و به خاطر اضافه‌وزنش حدود 12 سال است که به سختی و با عصا راه می‌رود. 

می‌گوید: از بچگی چاق بودم و البته همیشه فکر می‌کردم سلامتی در چاقی است. خب آن وقتها تصور مردم قدیم این بود. اگر کسی لاغربود، می‌گفتند حتماً لقمه‌نانی ندارد بخورد. من هم تا آنجا که می‌توانستم می‌خوردم و به بچه‌هایم غذا می‌دادم؛ به طوری که بچه‌هایم همگی معده‌هایشان بزرگ شده و اضافه‌وزن شدید پیدا کرده‌اند. چه می‌دانستم؟ فکر می‌کردم محبتشان می‌کنم. الان بعد از چند سال فهمیده‌ام اشتباه کردم.
در مورد این که تابه حال رژیم گرفته یا نه می‌‌گوید: چند بار به دکتر مراجعه کردم و دکتر گفت به خاطر ساییدگی زانو باید وزنت را کم کنی تا زمینگیر نشوی. اوایل سرسری می‌گرفتم. بهانه می‌‌آوردم که در این سن و سال و با این وضعیت پاها نمی‌‌توانم پیاده‌روی و وزنم را کم کنم؛ اما وقتی مشکل پاهایم بدتر و درد آن زیادتر شد، تصمیم گرفتم هر طور شده نخورم. نخوردم و در این دو سال حدود 20 کیلو وزن کم کردم؛ آن هم فقط و فقط با نخوردن.چون نه پایی داشتم که پیاده‌روی کنم و نه تنی که ورزش کنم؛ فقط نخوردم!

حساسیت بعد از رژیم
آقای الف 68 ساله است.  20 کیلو اضافه وزن دارد و تابه حال دو بار رژیم گرفته. 

می‌گوید: با رژیم و تحت‌نظر پزشک تغذیه، وزنم کم و معده‌ام کوچک شد؛ به طوری که با دو تا کتلت بدون نان و یا یک تکه ماهی کوچک سیر می‌شدم. اما مشکل این بود که بعد از رژیم دچار حساسیت شدم. دستهایم به شدت دچار خارش می‌شد؛ به طوری که خون می‌آمد. به خاطر همین ادامه ندادم. البته من فکر می‌کنم اگر آدم اضافه‌وزن داشته باشد و در خیلی از چیزها مثل راه‌رفتن، نشستن و... رعایت کند، مشکل خاصی برایش پیش نمی‌آید.

دلم می‌خواهد سر به تن لاغرها نباشد! 
خانم م 28 ساله و از اضافه‌وزنش شاکی است. 95 کیلو است و حدود 25 تا 30 کیلو اضافه وزن دارد.

می‌گوید: در هر جمعی حاضر می‌شوم، صحبت از چاقی و تناسب اندام است. آن‌طور که باید و شاید لباسهای موردعلاقه‌ام پیدا نمی‌شود و لباسها روی بدنم بد می‌ایستد. اصلاً هرچه لباس زیبا است، مال لاغرها است! گاهی دلم می‌خواهد سر به تن لاغرها نباشد! خدایی بعضی از آنها غذایشان هم کم نیست؛ اما هرچه می‌خورند چاق نمی‌شوند. از آن طرف درد پا و کمر و... هم به خاطر اضافه‌وزن جای خود دارد.

او که ده سال قبل ازدواج کرده، می‌گوید: شاید باور نکنید اگر بگویم من قبل از ازدواج، وزنم به 50 کیلو هم نمی‌رسید. نمی‌دانم چگونه است که خیلی از خانمها بعد از ازدواج چاق می‌شوند. البته از حق نگذریم نمی‌شود شوهر خوش‌خوراک و غذاهای چرب را هم نادیده گرفت. خودِ ما دست‌کم در هفته دو بار کله‌پاچه می‌خوریم. فست‌فود می‌خوریم که این‌ها خود باعث اضافه‌وزن می‌شود. 

می‌خندد و می‌گوید: تابه حال یکی دوبارهم خودسرانه رژیم گرفته‌ام و با دمنوش و... کمی از وزنم را کم‌کرده‌ام. اما خب اضافه‌وزن من خیلی بیشتر از این حرفها است و یکی دو کیلو تأثیر آنچنانی بر وزنم ندارد.

لاغری مفرط از چاقی بهتر است 
ر. م کسی است که برخلاف دیگر افراد از لاغری زیاد گلایه دارد. 185 سانتی‌متر قد دارد و 68 کیلو وزن.

می‌گوید: هرچه می‌خورم چاق نمی‌شوم. غذایم خیلی زیاد است؛ اما نمی‌دانم چرا هرچه می‌خورم هیچ تأثیری ندارد. باور کنید در انتخاب لباس مشکل دارم. پیراهن‌هایی که می‌خرم آستین‌هایش کوتاه است و شلوارهایم پاچه‌هایش! برای همین باید بدهم لباس‌هایم را بدوزند. ولی خب با این وجود باز هم فکر می‌کنم لاغری مفرط از چاقی بهتر است. نمی‌دانم!‌ تا به حال رژیم غذایی هم نگرفته‌ام. شاید وقت آن باشد که یک دستور غذایی بگیرم؛ بلکه وزنم زیاد شود.

عمل ریسک خیلی بالایی داشت
مجتبی فایض از افرادی است که اضافه وزن شدیدی داشته و پس ا ز چند رژیم ناموفق، با عمل جراحی معده، به وزن ایده‌آل خود رسیده است.

می‌گوید: با توجه به این که نسبت به دوستان و خانمم غذای بیشتری نمی‌خوردم، اما ژن چاقی در خانواده‌ ما ارثی بود و این باعث می‌شد من حتی با آب خوردن چاق شوم. دو سه رژیم تحت نظر دکتر گرفتم؛ اما چون خیلی آرام وزن کم می‌کردم، رژیمم را ادامه ندادم تا این که بعد از تحقیق زیاد تصمیم گرفتم عمل جراحی معده انجام دهم. این عمل ریسک خیلی بالایی داشت، عوارض آن زیاد بود و حتی ممکن بود منجر به مرگ من شود. این چیزی بود که پزشک برایم توضیح داد. با این وجود تصمیم گرفتم این کار را انجام دهم؛ چون واقعاً از چاقی خسته شده بودم و دوست نداشتم تا چند سال دیگر برای نشستن و بلندشدنم یکی دو نفر زیر بغلم را بگیرند. زمانی که این عمل را انجام دادم، 138.5 کیلو وزن داشتم. عمل آن قدر سنگین بود که حدود 8 ساعت طول کشید. بعد از عمل تا دو هفته غذای من آب خیارسبز و آب سیب و ناهارم آبگوشت رقیق شده بود. بعد از مدتها توانستم شیر و ماست بخورم و...

دوران سختی بود؛ اما همین که کاهش چشمگیر وزنم را می‌دیدم، سختی آن برایم شیرین می‌شد؛ به طوری که حدود 80 کیلو وزن کم کردم و خودم را به 62 کیلورساندم. شاید باور نکنید وقتی بعد از مدتها رفتم لباس بخرم و از سایز سه ایکس به سایز ایکس لارج رسیدم، چقدر خوشحال شدم. چون یکی از مشکلات اصلی من، همان خرید لباس بود. یا سایزم نبود و اگر هم بود باید بابت همان لباس سه چهار برابر یک لباس معمولی پول می‌دادم.

در مورد رضایتش از این عمل می‌گوید: ببینید! تا به حال شاید بیشتر از 50 نفر از من در مورد این عمل و رضایت از آن پرسیده‌اند که من به همه این افراد  توصیه کردم تا آنجا که می‌توانند در مرحله اول با رژیم و ورزش وزن خود را کم کنند؛ چون این عمل عوارض زیادی دارد. یکی از دوستان خودِ من، این عمل را انجام داد و به خاطر نخوردن قرص‌های مکمل یا هر چیز دیگر دچار فراموشی شده. حتی شنیده‌ام یک نفر بعد از این عمل فوت کرده است. خلاصه این که کسی که بخواهد این عمل را انجام دهد، باید با خودش فکر کند که می‌تواند خورد و خوراکش را بعد از عمل طبق نظر دکتر تنظیم کند و رژیمش را ادامه دهد یا خیر. چون اگر رعایت نشود، بدن به سرعت به حالت قبل برمی‌گردد و این یعنی صرف کردن کلی هزینه و وقت بیهوده. همان طور که من بعد از گذشت سه سال، هنوز یک ساندویچ کامل کتلت نخورده‌ام و از ترس اضافه وزن نصف آن را بیشتر نمی‌خورم. ولی با این وجود این زندگی و تناسب اندام را دوست دارم. یک طورهایی این بیست و هفت هشت سال زندگی‌ام یک طرف، این سه سال هم یک طرف. حس می‌کنم حالا دارم زندگی می‌کنم. 

کاهش وزن باید به طور طبیعی و در طول زمان دنبال شود 

زهرا فامیلی کارشناس تغذیه و رژیم درمانی، در مورد کسانی که افزایش وزن و کاهش وزن دارند می‌گوید:  افرادی نیازمند کاهش وزن هستند که بافت چربی‌های ذخیره‌ای بیش از اندازه‌ نرمال و میزان ماهیچه‌ بدنشان از حد نرمال کمتر باشد که معیار سنجش آن با دستگاه‌های بادی‌آنالایزر است که بافت‌های بدن را اندازه‌گیری می‌کند.

اما روش ساده برای این که تشخیص دهیم به کاهش وزن نیازمندیم، براساس شاخص توده‌ بدنی یا همان BMI است که افرادی که تناسب وزن به مجذور قد آنان از 25 بالاتر است نیازمند کاهش وزن هستند. با این حال افرادی نیز وجود دارند که با وجود BMI  زیر 25، چربی‌های موضعی در یک ناحیه از جمله شکم یا پهلو دارند که این افراد  نیز به کاهش وزن اصولی با هدف کاهش چربی نیازمند هستند.

محاسبه وزن متناسب کودکان، با بزرگسالان متفاوت است؛ اما در افراد بزرگسال چنانچه در فرد،‌ شاخص توده‌ بدنی کمتر از 5/18 باشد، به کمبود وزن دچار است و به خاطر عوارض گسترده لاغری، ضروری است وزن اضافه کند.

اما در مورد تثبیت وزن باید بگویم زمانی تغییرات وزن ماندگار می‌شود که تغییر لایف استایل یا سبک زندگی داشته باشید؛ به این معنی که عادتهای اشتباه غذایی خود را در طول زمان طولانی تغییر داده و آن را ماندگار کنید. کاهش ‌وزن‌های کوتاه‌مدت عمدتاً از دست چربی نیست و افراد فقط ماهیچه و آب از دست می‌دهند که غیرمؤثر و آسیب‌زا و قابل بازگشت است.

در کنار رژیم، ورزش منظم داشته باشید (حتی 15 دقیقه پیاده‌روی) که در عین بالابردن سوخت و ساز بدن، اگر گاهی نیز حجم غذای خود را افزایش دادید، وزن شما ماندگار بماند.

محدودیت و محرومیت شدید غذایی برای خود ایجاد نکنید که در طول زمان، ولعِ یکباره نسبت به مصرف غذاهای پرکالری  پیدا می‌کنید و یکباره رژیم را رها می‌کنید.

به هیچ عنوان تفریحانه رژیم نگیرید. برای شروع رژیم، داشتن هدف، مصمم و قاطع بودن برای تغییرات و کاهش و افزایش وزن بسیار بااهمیت است.

اگر رژیم‌های تفریحانه را آغاز می‌کنید، با هر بار رهاکردن رژیم، بدن اجازه کاهش یا افزایش وزن را به اندازه‌ قبل نمی‌دهد. از طرفی اراده شما در این مسیر سست می‌شود و با احساس شکست و تصورات ذهنی، شروع دوباره به مراتب سخت‌تر خواهد شد.

مهمتر از همه زیر نظر متخصصان تغذیه با رژیم اصولی و رژیمی که طبق غذای سفره‌ و متناسب با زمان کاری و شرایط زندگی و اقتصادی شما است، رژیم خود را آغاز کنید که دچار آسیب نشوید.

توصیه می‌شود کسانی که می‌خواهند نسبت به کاهش وزن خود اقدام کنند، در مرحله‌ اول کاهش وزن استاندارد را در نظر بگیرند و در مرحله‌ دوم از چهارکیلوگرم در ماه بیشتر نباشد.برنامه رژیم غذایی حتماً توسط یک فرد متخصص یا مشاور تغذیه تنظیم شده باشد. همچنین به یاد داشته باشید رژیم غذایی کاهش وزن حتماً باید د رکنار یک ورزش هوازی منظم و مستمر صورت گیرد.

توصیه‌ی خانم فامیلی به افرادی که خودسرانه رژیم غذایی می‌گیرند این است: افرادی که رژیم نادرست می‌گیرند، با گذشت زمان وزن بیشتری به دست می‌آورند و از طرفی دچار آسیب‌های پنهان می‌شوندکه در درازمدت نمایان می‌شود. از جمله مشکلات گوارشی، کم‌خونی، ازدست‌دهی پروتئین‌های مفید بدن که شامل پروتئین‌های ایمنی، آسیب‌های کبدی، ریزش مو و... می‌شود.

به جای رژیم‌گرفتن، هدف خود را از لاغری تبدیل به تمایل به فردی سالم‌تر، شادتر و خوش‌اندام بودن کنید و به جای محروم کردن، بر تغذیه‌ بدن خود تمرکز کنید.

به یاد داشته باشید که کاهش وزن باید به طور طبیعی و در طول زمان دنبال شود.

تمایل افراد به عمل‌های جراحی چاقی 
در پایان بد ندیدیم نظر دکتر سارا محمدی جراح عمومی بیمارستان شهدای سلامت نی‌ریز را نیز در مورد عمل‌های کوچک کردن معده جویا شویم.

او می‌گوید: در طول ده سال اخیر تمایل افراد به عمل‌های جراحی چاقی افزایش داشته که از علل آن علاوه بر افزایش میزان چاقی در بین جمعیت، افزایش اطلاع‌رسانی و آشنایی افراد با این قبیل عمل‌ها را نیز می‌توان ذکر کرد.

با توجه به این که چاقی به عنوان دومین علت قابل‌ پیشگیری مرگ و میر شناخته می‌شود، اقدام برای درمان آن تأثیر بسزایی در کاهش عوارض همراه چاقی از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، آپنه یا انسداد راه هوایی حین خواب، دیابت، سائیدگی مفاصل، رفلاکس معده و نیز سرطانهای مرتبط با چاقی از جمله سرطان سینه، تخمدان، پروستات، کبد و کیسه صفرا دارد.

دکتر محمدی اضافه می‌کند: از فاکتورهای مهم در انتخاب افراد مناسب برای جراحی می‌توان به نمایه‌ توده بدنی یا BMI اشاره کرد. همچنین آموزش‌های لازم قبل از عمل جراحی جهت اصلاح شیوه‌ زندگی، میزان تحرک و فعالیت و اصلاح رژیم غذایی از علل مهم جهت موفقیت این اعمال جراحی ‌می‌باشد.

در مقابل، شناسایی افراد نامناسب در کاهش عوارض پس از عمل بسیار مؤثر است. از جمله در نظر گرفتن شرایط خطر از نظر بیهوشی با توجه به فیزیولوژیک و اناتومیک بیمار، مصرف‌کنندگان الکل و مواد مخدر، مبتلایان به پرخوری عصبی و افراد فاقد حمایت و مراقبت کافی جهت مراحل بعد از عمل.

در مورد عوارض پس از عملهای جراحی چاقی می‌توان به عوارض بیهوشی، آمبولی وریدی و ریوی، عفونت زخم، سوءتغذیه و کم‌خونی، فقر آهن و نشت از محل‌های ترمیم را نام برد.

انتخاب مناسب افراد کاندید عمل بر اساس معیارهای ذکرشده، به کاهش عوارض پس از عمل و در نهایت نتیجه‌بخش  واقع شدن عمل و کاهش عوارض ناشی از چاقی می‌انجامد..