شهادت بانوی بزرگوار، حضرت فاطمه زهرا (درود خداوند بر او باد) را به دوستداران ایشان و انسانهای با ایمان تسلیت می‌گوییم. امید که راه آن حضرت روشن و پایدار باشد و الگوی بانوان عالم قرار گیرد.
به همین مناسبت، نوشتار زیر به قلم حجت‌الاسلام دکتر حسین سروش(*) تقدیم خوانندگان عزیز می‌شود.
*****
یکی از مهمترین مسائل درباره زندگی حضرت زهرا(س) موضوع تأسی به ایشان (پیروی کردن) و قلمرو این تأسی است. سؤال اساسی و جدی در این باره این است که آیا عملکرد حضرت زهرا(س) برای ما به صورت یک الگو، ارزش و اعتبار دارد یا ندارد؟ یعنی با توجه به این که از یک طرف مسائل زندگی بسیار گسترده هستند؛ و از سوی دیگر گذشت زمان تغییرات فراوانی در زندگی بشر به وجود آورده است، آیا می‌توان با سیره حضرت زهرا(س) ارتباط برقرار کرد و به زندگی آن حضرت تأسی کرد و او را یک الگو قرار داد؟ مسأله تأسی تابع چه منطق و ضابطه‌ایست؟ شاید در ابتدا پاسخ این سؤال بسیار ساده و روشن به نظر برسد. ولی دقت در مسئله ما را با مشکلاتی مواجه می‌کند. مثلاً آیا سن ازدواج ایشان قابل تأسی است؟ یا مقدار مهریه‌ای که برای حضرت زهرا(س) تعیین شد می‌تواند الگوی جامعه امروزی باشد؟ البته در همین قسمت‌ها، بخش‌هایی وجود دارد که جواز و گاهی لزوم تأسی به سیره حضرت خیلی روشن است. مثلاً وقتی حضرت زهرا ایثار می‌کند و آن‌چه را که در خانه به عنوان غذای خود فراهم کرده در راه خدا انفاق می‌کند معلوم است. «إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا» و گفتند: جز این نیست که شما را براى خشنودى خدا اطعام مى‌کنیم. نه از شما عِوضى مى‌خواهیم و نه انتظار سپاس و ثنایى داریم.(انسان/٩). برای پاسخ به پرسش‌های بالا ابتدا باید منطق شناخت سیره حضرت مشخص شود. سپس باید تک‌تک اجزاء سیره را براساس آن منطق بررسی کرد و نتایج به دست آمده را مشاهده نمود. قسمتی از موضوع اسلوب و منطق سیره معصومین توسط علمای گذشته مطرح شده است که تأسی به معصومین شامل امور عادی زندگی مانند نوع لباس پوشیدن و یا نقشه مهندسی منزل ایشان نمی‌شود. بلکه مردم هر جامعه باید لباس مخصوص جامعه خود را بر تن کنند و بنا بر شرایط جغرافیایی خود ساختمانها را مهندسی کنند. در این امور تشویق به تأسی به سیره حضرت زهرا پسندیده نیست.
اما در مرحله دوم پیامبر(ص) و سایر ائمه(ع) و حضرت زهرا(س) دارای یک سری روشها بودند که اگر این روشها مربوط به اوضاع و احوال اجتماعی زمان حضرات معصومین(ع) باشد باز هم برای دیگران که در زمانهای بعد زندگی می‌کنند قابل تأسی نیست. اما یافتن این ارتباط کار مشکلی است. مثلاً در همان مثال سن ازدواج، آیا سن ازدواج به شرایط زمان و مکان ربط دارد یا خیر؟ البته در این مرحله اگر روش حضرت مربوط به زمان و مکان خاص خودش نباشد قابل تأسی خواهد بود و فرد شیعه که مدعی پیروی از اهل بیت است باید به روش ایشان عمل کند.
مرحله سوم مربوط به ارزشها می‌باشد. البته این ارزشها جاودانه و ماندگار است. مثلاً «ایثار» یک ارزش است که باید از فاطمه زهرا سلام الله علیها فراگرفت. «عفت» یک ارزش است که باید به فاطمه زهرا سلام الله علیها تأسی شود. «ادب و اخلاق» یک ارزش است که باید از فاطمه زهرا آموخت.
خلاصه کلام این که در بررسی تأسی به بزرگان دین، سه قلمرو مختلف مطرح است: یک امور عادی، دوم اموری که عادی نیست ولی وابسته به زمان است، سوم امور ارزشی که قابلیت تأسی دارد.
*- امام جماعت حسینه ثاراله مجتمع فرهنگی هنری کوثر نور
