تعداد بازدید: ۹۹۷
کد خبر: ۹۱۹۹
تاریخ انتشار: ۲۱ دی ۱۳۹۹ - ۰۸:۲۸ - 2021 10 January
سرمقاله
غلامرضا شعبانپور / مدیر مسئول

«باری حقیقت من به کربلایی قربان حسد بردم[...] این پسر خیلی ترقیات دارد و قوانین بزرگ به روزگار می‌گذارد. باش تا صبح دولتش بدمد»(١)


این ارزیابی میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی در وصف «میرزا تقی‌خان» امیر نظام و امیرکبیر بعدی است. در این دوره میرزا تقی‌خان نوجوان بوده و از محضر درس میرزا ابوالقاسم قائم مقامی در جمع فرزندان و برادرزاده‌هایش استفاده می‌کرده است. کربلایی قربان آشپز خانواده میرزا بزرگ قائم مقام و پسرش میرزا ابوالقاسم بود. تقی‌خان در دوره کودکی مشهور به کربلایی تقی فرزند کربلایی قربان بود.


با توجه به سالروز شهادت امیرکبیر که مصادف با ۲۰ دی ماه است، اشاره‌ای بسیار خلاصه به زندگی ایشان و همچنین زنده‌یاد آیت الله هاشمی رفسنجانی که ١٩دی‌ماه سالروز وفات این بزرگ  ‌مرد می‌باشد، می‌نماییم.


همسر دوم میرزا تقی‌خان خواهر تنی ناصرالدین شاه به نام ملکزاده خانم ملقب به عزت الدوله بود. عزت الدوله علاقه‌ای وافر به میرزاتقی‌خان داشت. میرزا تقی‌خان عهده‌دار مسئولیت‌هایی همچون امیرنظام، رئیس هیئت مذاکره کننده ایرانی با دولت عثمانی در شهر ارز روم که چهار سال طول کشید و صدر اعظم ناصرالدین شاه و... بود. در دوره صدر اعظمی (نخست وزیری) لقب «امیرکبیر» گرفت.


او در همه مسئولیت‌هایی که برعهده داشت بسیار مسئولیت‌پذیر، سخت‌کوش، اهل تفکر و اندیشه بود. خارجیان که چندان رابطه خوبی هم با او نداشتند، اوصافی از او ذکر کرده‌اند که در خور دقت است و بخشی از شخصیت این مرد بزرگ را به تصویر می‌کشد.


 ویلیامز سفیر وقت انگلیس می نویسد:«پول دوستی که  خوی ملی ایرانیان است در وجود امیر بی اثر است»(٢) و دکتر پلاک اتریشی می نویسد:« پولهایی که می خواستتند به او بدهند و نمی‌گرفت خرج کشتنش شد.»(٣)رضا قلی هدایت که او را خوب می‌شناخت نوشت:«به عشوه و رشوه کسی فریفته نمی‌شد.»(٤)


دست رد به سینه چاپلوسان و متملقان می‌زد، با وفا و متانت بود و چشمانی‌گیرا و سخت‌نگر داشت. فریدون آدمیت می‌نویسد:« علیقلی میرزا اعتماد السلطنه پسر فتحعلی شاه و پیشکار مادر شاه را مورد بازخواست قرار داد چون پاسخ قانع کننده‌ای نشنید علیقلی میرزا می‌نویسد:« به من سخت نگریست به قول عرب نظر الی به نظره. گفت خوب جواب نگفتید... یقین بدانید[پاسخ] این امر را [که] صورت گرفته از شما می‌خواهم»(٥)


در کشورداری و نظارت بر امور آنقدر جدیت داشت که حتی به شاه که در آن دوران قبله عالم خوانده می‌شد، نامه‌های سر زنش آمیز می‌نوشت. از جمله نوشته است :«امر با قبله عالم است ولیکن به این طفره‌ها و امروز و فردا کردن و از کار گریختن، در ایران[...] حکماً نمی‌توان سلطنت کرد. 


گیرم من ناخوش یا مردم، فدای خاک پاک همایون. شما باید سلطنت بکنید یا نه ...؟»(٦)

 برای جلوگیری از غارت خزانه و مبارزه با فساد درباریان ابتدا برای شاه حقوق تعیین کرد. ماهی ۲ هزار تومان که از میزان حقوق پدرش یعنی محمدشاه کمتر بود. از آنجایی که متأسفانه در محیط سیاسی و اجتماعی مملو از فساد، افراد سالم مجال خدمت پیدا نمی‌کنند، آنقدر نزد شاه از او بدگویی کردند که او را از صدر اعظمی عزل،  به کاشان تبعید و آنگاه حکم اعدامش را صادر کرد. متأسفانه به نوشته دکتر رضا قلی این جامعه همیشه «نخبه کش» بوده است.
 
مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۴۶ خورشیدی اقدام به نوشتن کتابی با عنوان «امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار» کرد که بیانگر علاقه او به سیاستمدارانی چون میرزا تقی خان فراهانی است. هاشمی رفسنجانی را باید از انقلابیون بنامی بدانیم که از جوانی تا زمان رحلت مشغول فعالیت و
خدمت بود و خدمات شایانی به کشور کرد. ایشان ویژگیهای مثبت فراوانی داشت که مهمترین آنها «دوراندیشی»، «درایت»، «تیزبینی» و اعتقاد به توسعه به ویژه «نوسازی یا مدرنیزاسیون» ایران داشت. البته به همه انسان ها، به ویژه آنان که عهده دارمصادر بزرگ و سنگین می‌شوند همیشه نقد  وارد است و به حکم انسان بودن مصون از خطا و اشتباه نیستند. 
 
 اگر فرصت واکاوی بود به برخی اشتباهات این دو شخصیت برجسته ایران اشاره می‌کردم؛ اما لازمه چنین نوشتارهایی، کوتاه نوشتن است و اجازه پرداختن همه جانبه نیست. روحشان شاد.
 
 شادو سالم و موفق باشید
 
١- آدمیت، فریدون(١٣٨٥) امیرکبیر و ایران، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ نهم، صفحه ٣٠ و ٣١
٢و٣و٤-همان، ص ٤٠ ٥و ٦-همان، ص٤٢ ٧- همان، ص ٢٦٩

نظر شما
حروفي را كه در تصوير مي‌بينيد عينا در فيلد مقابلش وارد كنيد
پربازدیدها