محصول عالی، قیمت خوب

/ آن وقتها انجیر دزد نداشت. هر جا انجیرها را پهن می‌کردیم، خیالمان راحت بود
/   جهاد کشاورزی و انجمن انجیرکاران باید کمک بیشتری کنند
/  کلاسهای آموزشی را بیشتر برگزار کنید
 / سطح زیر کشت انجیر استهبان ٢٧ هزار و نی‌ریز ١٢ هزار هکتار است

١٣ به در که می‌شد، همه می‌آمدیم در باغ و هیزم جمع می‌کردیم، با چهارپا به شهر می‌بردیم و می‌فروختیم. بعد دوباره وسایل می‌خریدیم و به باغ بر می‌گشتیم. سپس انجیرها را بر می‌دادیم و وقتی می‌رسید، همه را جمع می‌کردیم و باز هم با چهارپا به شهر بر می‌گشتیم.

اینها را حسن خواجه معروف به میرخان می‌گوید. پیر پلنگان ٨٤ سال سن دارد و از بچگی تا به حال در کار تولید و برداشت انجیر بوده است.

این روزها بازار انجیر داغ است عده زیادی از همشهریان در تب و تاب آن هستند.

اما به گفته میرخان، زمانهای قدیم کسی انجیر نمی‌خرید.

«آن زمانها که اصلاً کسی انجیر نمی‌خرید. بچه که بودیم، پدرمان می‌گفت ما انجیر را در اتاق نگهداری می‌کردیم و به هر کسی می‌گفتیم ببر، می‌گفت نمی‌خواهم.»

ادامه می‌دهد: «وقتی انجیرها را جمع می‌کردیم، یک جای مخصوصی بود به نام «اشپنگ» که آنها را روی آن پهن می‌کردیم تا خشک شود؛ بعد آنها را جمع می‌کردیم و به شهر می‌آوردیم.»

به گفته میرخان، آن وقتها دزد نبود و هر جا انجیرها را پهن می‌کردیم، تقریباً خیالمان راحت بود.‌

یاد حرف پدرم افتادم که می‌گفت آن زمانها کنار محصول «کیل حضرت عباس(ع)» می‌گذاشتند و دیگر کسی جرئت نزدیک شدن به آن را نداشت. اما حالا مردم مجبورند از حیاط و پشت بام خانه‌شان به عنوان اشپنگ استفاده کنند.

میرخان به همراه خانواده‌اش سه ماه در سال را پلنگان هستند؛ یعنی از اول مرداد تا آخر مهر. در آبان ماه هم کارهای درخت انجیر مثل کشه کردن (تمیز و مسطح کردن زیر درخت انجیر با کَشه شبیه به چنگک) و ببر ببر کردن، کرمکی کردن (گرفتن کرم درخت انجیر در پاییز و بهار به وسیله کلنگ کوچک) را انجام می‌دهند. در وقتهای دیگر از سال هم برای تل زدن (گرفتن علفهای هرز ٥٠ روز بعد از عید نوروز)، پاکن کردن، و اسکاره (زدن شاخه‌های اضافی موقع برگریزان) به پلنگان می‌آیند.

می‌گوید: «از هفتادم تا صدم (٧٠ تا ١٠٠ روز بعد از عید نوروز)، وقت «بر دادن» است. کیفیت برِ امسال اصلاً خوب نبود. من رفتم از ایج خریدم؛ اما یک پشه هم نداشت. چون برخی در یخچال نگه می‌دارند تا گرانتر بفروشند؛ برای همین خاصیتش را از دست می‌دهد و پشه‌ای که عامل انتقال شهد درخت است، از بین می‌رود.»

به گفته او، غیر از ایج استهبان، در دامنه کوه‌های قبله نی‌ریز(آبادزردشت) هم بر تولید می‌شود.

میرخان درخت انجیر را شامل: انجیر معمولی (انجیر درهم و صدیک)، شاه انجیر (که دانه‌اش درشت‌تر و  برای تر خوردن خوب است و البته کیفیت انجیر معمولی را ندارد) و انجیر سیاه می‌داند.

در مورد بازار فروش هم می‌گوید: «دلالها اعم از استهباناتی، نی‌ریزی و ...می‌آیند اینجا می‌خرند، در شهر هم می‌خرند. قیمت نسبت به سال گذشته که ٤٥ هزار تومان بود بهتر شده و به ٧٥ هزار تومان رسیده است؛ البته اگر در سرش نزنند، چون اولش خوب می‌خرند و چند روز که گذشت، دست نگه می‌دارند تا کشاورز دلسرد شود و ارزان بخرند.»

او معتقد است مزه و شهد انجیر استهبان به اندازه انجیر نی‌ریز نیست. 

می‌گوید: «خود استهباناتی‌ها هم برای مصرفشان می‌آیند از اینجا انجیر می‌خرند.»

هر چند روش تولید و برداشت انجیر از قدیم تا به حالا همین بوده، اما میرخان با وجودی که وسعت انجیرستانها بیشتر شده است، می‌گوید: «زمانی که انجیر در‌هم کیلویی ١٠ هزار تومان و صدیک ٢٠ هزار تومان بود، دو تن انجیر جمع می‌کردیم؛ اما حالا که گران شده نمی‌دانم چرا از حجم آن کم شده است.»
به گفته وی، جهاد کشاورزی و انجمن انجیرکاران باید کمک بیشتری کنند. 

«دو سال است درختانمان را بیمه کرده‌ایم. همین پارسال یک و نیم میلیون تومان برای بیمه پرداختیم؛ اما یک قران خسارت به ما ندادند.»

عباس محمد نژاد انجیرکار دیگری است که ٦٩ سال سن دارد و به گفته خودش قدمت این کار پدر پیشگی‌شان به ٤٠٠ سال می‌رسد.

او ٣٠٠ درخت انجیر دارد و حدود ٣ تن در سال محصول برداشت می‌کند. 

می‌گوید: «هر درخت معمولی به طور متوسط ١٠ کیلو انجیر می‌دهد. کیفیت انجیر بستگی به آب و هوا و بارندگی دارد. هر سال که بارندگی بیشتر باشد، انجیر مرغوبتر است. اگر نباشد، انجیر کدویی می‌شود و کیفیت لازم را ندارد؛ وزنش هم کمتر است.»

اما سؤال اینجا است که چرا با این وجود کیفیت انجیر در برخی نقاط پایین آمده است؟

محمدنژاد معتقد است: «برخی جاها بر مناسب نداده‌اند و روی درخت انجیر کار نشده است؛ به همین دلیل محصولش ریزتر و بی‌کیفیت‌تر شده است.  همچنین گرمای زیاد باعث خراب شدن محصول می‌شود؛ مثل چین اول انجیر امسال که خراب و زرد شد. حالا که هوا متعادل‌تر شده، کیفیت هم بهتر شده است.»

می‌گوید: «وضعیت امسال هم از نظر محصول بهترشده و هم قیمت. سال گذشته قیمت انجیر در هم ٤٥ هزار تومان بود و حالا ٧٥ هزار تومان. قیمت انجیر صدیک هم ٨٠  هزار تومان بود و حالا بین ١١٠ تا ١٢٠ هزار تومان.»

وی بازار فروش انجیر را شهرهایی مثل استهبان، شیراز و تهران می‌داند و ادامه می‌دهد: «استهبان چند تاجر صادر‌کننده دارد که کل انجیر نی‌ریز، استهبان، داراب و کازرون را می‌خرند و در استهبان که مرکز است جمع‌آوری می‌کنند. استهبان سردخانه خوب دارد، شهرک صنعتی دارد و انجیر را با عناوین مختلف درجه‌بندی و در کارتنهای ٥ و ١٠ کیلویی بسته‌بندی می‌کنند و به داخل و خارج کشور صادر می‌کنند.»

در مقایسه کیفیت انجیر نی‌ریز و استهبان اما می‌گوید: «شیرینی انجیر نی‌ریز بهتر از استهبان است. به خاطر همین هم انجیر نی‌ریز را با انجیر استهبان مخلوط و صادر می کنند.»

محمدنژاد که به گفته خودش قبلاً ٦ سال مدیرعامل شرکت انجیرکاران بوده، آن زمان کلاسهای زیادی برگزار می‌کردند و گواهی هم می‌دانند. 

«توقع انجیرکاران این است که دولت سم مورد نیاز کشاورزان را که الآن خیلی گران شده، ارزانتر به دست آنها برساند و کلاسهای آموزشی را با فاصله‌های زمانی کمتری برگزار کند. همچنین به انجیرکاران هم مثل بقیه کشاورزان وام بدهد.»

محمدنژاد وسعت انجیرستانهای استهبان را بیش از دو برابر نی‌ریز می‌داند و می‌گوید: «سطح زیر کشت انجیر استهبان به ٢٧ هزار هکتار رسیده؛ اما نی‌ریز حدود ١٢ هزار هکتار است. البته قبلاً این قدر نبود و به تازگی با استقبالی که مردم استهبان نشان داده‌اند، سطح کشت آن افزایش پیدا کرده است.»

وی اضافه می‌کند: «کاش مثل استهبان اراضی شهری را برای کشت انجیر واگذار کنند. زمینهای اطراف نی‌ریز مساعد کشت انجیر است و آب و هوای بسیار مناسبی دارد. افرادی که بخواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند، به زمین نیاز دارند. اما هم‌اکنون با کمبود زمین روبرو هستیم. اراضی اطراف نی‌ریز از طرف حاجی‌آباد تا هرگان و به طرف پهنابه زمینهای بسیار مناسبی برای کشت انجیر دارد. اگر منابع طبیعی و جهاد کشاورزی همکاری کنند و مجوز بدهند، سطح زیر کشت انجیر بیشتر می‌شود. هم اشتغالزایی و درآمدزایی دارد و هم ارزآوری برای کشور.»

او می‌گوید: «تا به حال چندین بار پیشنهاد داده‌ایم و گفته‌اند پیگیری می‌کنیم؛ اما نمی‌دانم چه مانعی سر راه است که اجازه نمی‌دهند؛ وگرنه سطح زیر کشت انجیر نی‌ریز جا دارد که دو برابر شود.»

محمدنژاد درباره تفاوت تولید انجیر در گذشته و حال عنوان می‌کند: «تولید انجیر همیشه سنتی بوده؛ اما فرق الآن با قدیم این است که قبلاً قلمه می‌زدند. یعنی شاخه‌ درخت انجیر را به طول ٥٠ سانتی‌متر می‌بریدند، گوده یک متری می‌زدند و قلمه را داخل گوده می‌کاشتند و با خاک پر می‌کردند. ولی حالا از ریه استفاده می‌شود. ریه با آبیاری بزرگ می‌شود و رشدش بیشتر است. قلمه را نمی‌شود آب داد و اگر آب دهیم، خود به خود فرسوده می‌شود و در سطح زمین از بین می‌رود. ولی هر چه بیشتر به ریه آب دهیم، رشدش بیشتر و زودتر به درخت مثمر تبدیل می‌شود.»

می‌گوید: «جاهایی که می‌خواهند انجیر را خشک کنند، باید تمیز باشد. اگر خشک نکنند، رنگ انجیر تیره و سیاه می‌شود و برای نگهداری هم ضعیفتر و ارزشش کمتر است. اما اگر دو سه روز آفتاب بخورد، انجیرش زیباتر و بهتر می‌شود.»

آنها انجیرهای رسیده را به تدریج روی اشپنگ و پشت‌بام خشک می‌کنند؛ اشپنگ سیمانی لبه‌دار که بعد از سه روز انجیرشان را خشک و آماده فروش یا انبار کردن می‌کند.

وی کیفیت درخت انجیر را بستگی به کاری می‌داند که روی آن انجام می‌شود. از جمله: «کود و بر مناسب دادن، به موقع کار کردن. آب دادن در اردیبهشت‌ماه که بارندگی کم می‌شود و ...» 

ادامه می‌دهد: «هر چه درخت رشدش بیشتر باشد، تولیدش بیشتر است. به تعداد هر برگ، یک دانه انجیر پشت آن زده می‌شود. پس هر چه بیشتر به درخت رسیدگی شود و رشد کند، تولیدش بیشتر است.»

محمدنژاد معتقد است کار اصلی انجیرکاران از اوایل اسفندماه شروع می‌شود.

«کشاورزان باید درخت را اسکاره کنند؛ یعنی تعداد شاخه‌های اضافی را با دست یل قیچی قطع کنند تا درخت جاندار‌تر و شاخه‌هایش قوی‌تر شود. در نتیجه رشدش بیشتر و انجیرش مرغوبتر می‌شود.»

او می‌گوید انجیر پسکی نسبت به زمانهای قدیم بیشتر هم شده است.

«عده زیادی هستند که اوایل مهر بعد از تمام شدن انجیرها می‌آیند و در شاخه‌ها و زیر درختان انجیر جمع می‌کنند و می‌فروشند.  آنها می‌آیند و دانه‌هایی را که آخر کار رسیده و یا جمع نشده، با اجازه صاحبان املاک جمع می‌کنند. چون انجیر افزایش قیمت داشته، برایشان می‌صرفد. از قدیم همین برنامه بود؛ افراد نیازمند می‌آمدند و به طور رایگان جمع می‌کردند  و می‌بردند.»

او می‌گوید: «الآن انجیر را با سطل و سبد جمع می‌کنند. با سبد تمیزتر و سالمتر است؛ اما قدیم در پالان چهارپا می‌ریختند. همچنین با بافتن شاخه‌های بارشیک سبد می‌بافتند که به آن گزنه می‌گفتند.»

محمدنژاد دلایل گران شدن قیمت املاک بیابان و انجیرستانها را به شرح زیر عنوان می‌کند: تورم و افزایش قیمت بقیه چیزها مثل زمینهای شهر که ١٠ برابر شده، افزایش قیمت دلار و تورم، گران شدن محصول انجیر. زمانی در سال ١٣٦٥ انجیر کیلویی ٢٠ تومان بود و حالا نزدیک به ٤ هزار برابر شده است.»

ادامه دارد...