بررسی نی‌ریزان فارس نشان می‌دهد که گردنه لای‌رز در دهه ۹۰، جان ۴۸ نفر را گرفته و ۱۱۸ نفر را مصدوم کرده است اما همچنان برای دو بانده شدن این گردنه عزمی جدی وجود ندارد. پیمانکار بار و بندیلش را جمع کرده و در سطح کشور دیگر لای‌رز یک مسئله ملی نیست و خیلی زود پس از چهار سال از حادثه تلخ واژگونی اتوبوس سربازان رنگ فراموشی بدان پاشیده شده است.
شهری در میان گردنه‌ها
شهرستان نی‌ریز شرقی‌ترین شهرستان استان فارس و هم مرز با استانهای کرمان، یزد و هرمزگان است.
نی‌ریز شهری در میان گردنه‌ها است.
با پایین آمدن از گردنه واریانتی از استهبان جدا شده و با گردنه لای‌رز استانهای مختلفی را به هم پیوند می‌‌زند.
اهمیت این مسیر بدان دلیل است که یک مسیر ترانزیتی و اقتصادی است و در واقع استانهای یزد، کرمان و هرمزگان را به هم می‌دوزد تا نشان دهد که چقدر جایگاهش سوق‌الجیشی است.
به این مسئله وجود کارخانه‌های بزرگی را که مسیرشان از همین گردنه می‌گذرد اضافه کنید؛ کارخانه‌هایی همچون گل‌گهر سیرجان، فولاد غدیر، سیمان سفید و سیمان خاکستری نی ریز، معادن متعدد سنگ و...
پیش از حادثه سربازان، نی‌ریز را با سنگ‌های چینی، مرمریت و کرومیت می‌شناختند و برخی‌ها اینجا را بهشت زمین‌شناسی ایران می‌نامیدند.
وجود معادن مختلف سبب شده تا نی‌ریز به عنوان یک شهر سنگ در فارس و حتی کشور شناخته شود، اما اینها تا زمانی مطرح بود که حادثه اتوبوس سربازان رخ نداده بود!
بازگشت به گذشته
تا پیش از حادثه سربازان تصادفات ریز و درشت فراوانی در گردنه لای‌رز رخ می‌داد به گونه‌ای که مردم نی‌ریز به آن خبرها عادت کرده بودند و فریادهای بی صدا راه به جایی نمی برد!
به برخی از تیترهای منتشر شده در طول این دهه که در هفته‌نامه نی‌ریزان فارس و عصر نی‌ریز درج شده دقت کنید:
- باز هم خواب‌آلودگی، حادثه آفرید؛ ٥ کشته در تصادف مرگبار جاده‌ی نی‌ریز - سیرجان(٥ کشته و یک مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٤٩٣- ٠٣/٠٢/١٣٩١)
- واژگونی تریلر حامل هندوانه در گردنه‌ی لای‌رز(٢ مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٤٩٣- ٠٣/٠٢/١٣٩١)
- واژگونی کامیون حامل گازوئیل در گردنه لای‌رز(مصدوم نداشت)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٤٥٨- ١١/٠٤/١٣٩١)
- سقوط دو غول آهنی در دو شب پیاپی؛ داستان دو حادثه، ماجرای دو شب(٥ کشته)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٤٨٧- ٠١/١١/١٣٩١)
- واژگونی یک تریلر دیگر در گردنه لای‌رز (٢ مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٤٩٣- ١٣/١٢/١٣٩١)
- واژگونی اتوبوس در گردنه لای‌رز(دو مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٥٠٥- ١٩/٠٣/١٣٩٢)
- حادثه دلخراش در گردنه لای‌رز(یک کشته)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٥١٦- ٠٣/٠٦/١٣٩٢)
- واژگونی تریلی، مأموران آتش‌نشانی را بر سر حادثه کشاند (مصدوم نداشت)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٥٣٢- ٠٨/١٠/١٣٩٢)
- صرع راننده باعث تصادف شد(٥ مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٥٥١- ٢١/٠٢/١٣٩٣)
- یک زخمی بر اثر واژگونی تانکر نفت کوره در نی‌ریز (یک مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٥٧٢- ١٦/٠٧/١٣٩٣)
- بی‌احتیاطی راننده اتوبوس حادثه آفرید(١٣ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٥- ٠٤/٠٨/١٣٩٣)
- رخداد حادثه برای خانواده سیرجانی در گردنه لای‌رز(٣ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٦- ١١/٠٨/١٣٩٣)
- در کمتر از ١٣ ساعت رخ داد: گردنه لای‌رز، واژگونی دو کامیون و پرت شدن کودکی از خودرو (١٠ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٧- ١٨/٠٨/١٣٩٣)
- در گردنه لای‌رز، برخورد پژو با تریلی جان یک نفر را گرفت (یک کشته- ٢ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١٢- ٢٣/٠٩/١٣٩٣)
- کامیون چینی، جان دو نفر را در گردنه لای‌رز گرفت(٢ کشته- یک مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١٦- ٢١/١٠/١٣٩٣)
- حادثه در قطرویه و گردنه لای‌رز (٤ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٢٠- ١٩/١١/١٣٩٣)
- ٤ مصدوم در پی‌بریدن ترمز اتوبوس
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٣٥- ١٧/٠٣/١٣٩٤)
- جلوگیری از آتش‌گرفتن خودرو واژگون‌شده با حضور آتش‌نشانی (یک مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٦٠٦- ١٧/٠٤/١٣٩٤)
- یک راننده دیگر قربانی شیب تند گردنه لای‌رز(یک کشته- یک مصدوم)
(عصر نی‌ریز/ شماره ٦١١- ٠٤/٠٦/١٣٩٤)
- حوادث یک‌روز بارانی(یک مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٥٨- ٢٤/٠٨/١٣٩٤)
- گردنه لای‌رز باز هم قربانی گرفت(٢ کشته)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٦٧- ٢٧/١٠/١٣٩٤)
- ٥ کشته در تصادف گردنه لای‌رز(٥ کشته)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٦٩- ١١/١١/١٣٩٤؛ شماره ٧٠- ١٨/١١/١٣٩٤)
- ٨ مصدوم در تعقیب و گریز خودرو حامل اتباع بیگانه
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٧٧- ٢٢/٠١/١٣٩٥)
- ٥٥ کشته و زخمی در شب خونین لای‌رز (١٩ کشته- ٣٦ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٨٨- ٠٦/٠٤/١٣٩٥)
- ١ کشته در برخورد شدید پژو وتریلر(یک کشته- ٢ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١١٩- ١٠/١١/١٣٩٥)
- در کمتر از ٩ ساعت در محور سیرجان - نی‌ریز: دو کشته در سه حادثه ترافیکی(یک حادثه با یک کشته در لای‌رز)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١٤١- ٢٥/٠٤/١٣٩٦)
- واژگونی کامیون حامل انگور در گردنه لای‌رز(بدون مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١٥٦- ٠٧/٠٨/١٣٩٦)
- مصدومیت ٢ زن جوان در واژگونی ٢٠٦(٢ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١٦٢- ١٩/٠٩/١٣٩٦)
- تصادف دلخراش در جاده مرگ (٢ کشته- ٢ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ١٩٥- ٢١/٠٥/١٣٩٧)
- حوادث ترافیکی برای ٣ تریلر طی ٦ ساعت(یک مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٢١٥- ٠٩/١٠/١٣٩٧)
- ٥ مصدوم در تصادف خودرو کارمندان فولاد نی‌ریز
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٢٣٠- ٠٨/٠٢/١٣٩٨)
- یک کشته و یک مصدوم در حادثه رانندگی گردنه لای‌رز
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٢٤١- ٢٣/٠٤/١٣٩٨)
- مرگ زن بیمار در لای‌رز(یک کشته- یک مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٢٨٩- ٠٨/٠٤/١٣٩٩)
- تصادف آمبولانس ١١٥ در گردنه لای‌رز(٦ مصدوم)
(نی‌ریزان فارس/ شماره ٢٨٩- ٠٨/٠٤/١٣٩٩)
آمار تلفات اسناد بالا در تصویرگراف درج شده در همین صفحه قابل مشاهده است.
حادثه‌ای تلخ
بامداد دوم تیر ۱۳۹۵، ۴۵ سرباز که دوره آموزشی خود را در مرکز آموزشی ٠٥ کرمان به پایان رسانده بودند از گردنه پر پیچ و خم و حادثه‌خیز لای‌رز با اتوبوس به زیر می‌آمدند. برخی از آنها در خواب ناز بودند و تعدادی نظاره‌گر تاریکی جاده و گردنه خطرناکی که قرار بود تمام شود و آنها را به مقصد برساند. شاید هیچ‌کدام از آنها فکر نمی‌کرد که خط پایان زندگی‌شان همین گردنه باشد.
در یک چشم به هم زدن، ۴۵ سرباز به همراه راننده، کمک راننده و هشت مسافر افغان از جاده خارج و به دره عمیق گردنه مرگبار لای‌رز سقوط کردند.
فریادهای بی‌صدا
آن وقت فریادهای بی‌صدا، شنیده شد و ٢۱ کشته این حادثه (١٩ نفر در دم و ٢ نفر در بیمارستان) سبب شد مرگ آنان به یک حادثه ملی تبدیل شود و در جای جای کشور و به‌خصوص در فضای مجازی نام نی‌ریز در صدر قرار گیرد.
# سرباز بیشترین بازدیدها را در فضای مجازی از آن خود کرد و مردم با پیام‌های مجازی و تجمع‌های حضوری یاد سربازان قربانی را گرامی داشتند.
افرادی بودند که در میادین «سرباز» در شهرها ایستادند و به سربازان پر کشیده ادعای احترام کردند. نی‌ریزی‌ها هم به گردنه لای‌رز رفتند و به یاد کشته‌شدگان، شمع افروختند...
پیام رهبری
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پی درگذشت سربازان ایرانی پیامی را به شرح زیر صادر نمودند:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
خبر غم‌انگیز سانحه‌ی جاده‌‌ای برای جوانان عزیزی که در حال خدمت سربازی بوده‌اند، موجب تأسف عمیق اینجانب شد.
به خانواده‌های داغدیده‌ی آنان از صمیم دل تسلیت می‌گویم و بارش رحمت الهی را در این شبها و روزهای پر برکت بر همه آنان مسئلت می‌کنم.
مسئولان نظامی و غیرنظامی در قبال این حوادث باید همه‌ی پیگیریهای لازم را انجام دهند.
جان عزیز جوانان ما نباید در معرض چنین خطراتی قرار بگیرد.
سیّد علی خامنه‌ای
۵/ تیر ماه/ ۱۳۹۵
پیام رئیس جمهور و دستور پیگیری
پس از آن رئیس جمهور با ارسال پیامی دستور پیگیری ماجرا را داد:
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
بار دیگر سانحه‌ای غم‌انگیز در جاده‌های کشور رخ داد و همه ما را در سوگ تعدادی از سربازان عزیزمان عزادار کرد.
خسارت بزرگ فقدان این جوانان پاک‌نهاد و فرزندان غیور ملت که لباس پاسداری از میهن پوشیده و بعد از دوران آموزشی و در آستانه لیالی مبارک قدر عازم دیدار خانواده خود بودند؛ بار دیگر ضرورت توجه به ایمنی حوزه حمل و نقل را به عنوان اولویتی ملی خاطر نشان ساخت.
ضروری است همه دستگاههای دولتی مرتبط و بویژه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین وزارت دفاع امکانات خود را برای رسیدگی به وضعیت حادثه دیدگان و کاهش آلام خانواده های این عزیزان به کار گیرند.
اینجانب ضمن تسلیت به ملت شریف ایران، خانواده‌های داغدیده، نیروهای مسلح و ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ برای آن سربازان به حق پیوسته، علو درجات و رحمت واسعه الهی، برای مصدومان حادثه، شفای عاجل و برای عموم بازماندگان صبر و سلامتی مسئلت می‌دارم.
حسن روحانی
رئیس جمهوری اسلامی ایران
٤ سال بعد...
حالا بیش از چهار سال از آن شب تلخ می‌گذرد. آن روزها یعنی چهار سال پیش، همه حساس شده بودند که چرا این گردنه پرخطر دارای دو لاین جداگانه نیست. مسأله‌ای که مسئولان شهرستانی از امام جمعه و فرماندار گرفته تا رؤسای مختلف اداره راه و شهرسازی فریاد بر می‌آوردند، اما مسئولان عالی‌رتبه می‌گفتند که بودجه نداریم و باید همین جاده را ایمن‌سازی کرد و به فکر جاده دوم نبود!
در همان زمانِ سقوط اتوبوس سربازان با مسعودی نماینده سابق مجلس گفتگو کردیم و او گفت: این مسیر مورد تأیید نیست. اگر یک بررسی با حضور کارشناسان انجام شود، متوجه خواهید شد در همین مکانی که حادثه رخ داده، کوه رانش دارد و در همین مکان یک میلیون متر مکعب خاکریزی شده است و اگر بارندگی زیادی رخ دهد این جاده رانش می‌کند و در سال‌های گذشته هم همین مسیر مصیبت‌های فراوانی را به وجود آورده و مسئولان هیچ عکس‌العملی از خود نشان ندادند.
رانت دربار
به گفته اصغر مسعودی، این جاده پیش از انقلاب احداث شده و همه می‌دانند بر اساس رانتی به وجود آمد که برخی مسئولان این حوزه با دربار داشتند و اگر این‌گونه نشده بود مسیری با ۲۰ کیلومتر راه کوتاهتر، خطرات کمتر و عدم مشکل رانش زمین وجود داشت که می‌شد از آن بهره گرفت.
اعتبار ملی
این گردنه پرخطرِ جان‌گیر بارها با سقوط خودروهای سبک و سنگین خبرساز شده بود، اما بزرگی خبر آن از مرزهای استان عبور نمی‌کرد و همین امر سبب می‌شد بودجه‌ای برای آن اختصاص پیدا نکند؛ ولی پس از آن‌که حادثه سربازان به یک تراژدی غمگین ملی تبدیل شد، آن وقت اعتبار و بودجه ملی گرفت.
وعده‌ها در بن‌بست
احداث مسیر دوم گردنه لای‌رز با قدرت آغاز شد و مسئولان استانی وعده دادند تا کمتر از یک سال و نیم کار لاین دوم به اتمام برسد، اما مسائلی همچون تخصیص نیافتن بودجه سبب شد تا پیمانکار روز‌به‌روز از تعهدات خود بکاهد و کار به جایی رسید که پیمانکار آخرین تجهیزات خود را از مسیر دوم جمع‌آوری و عملاً لای‌رز به‌رغم وعده‌های همه مسئولان کشوری، استانی و محلی و دستورات مؤکد مقامات ارشد کشور به تعطیلی کشانده شد.
بدهی ٣٥ میلیاردی
پیمانکار اعلام کرد اگر طلب میلیاردی او از دولت پرداخت نشود دیگر توانایی اتمام کار را ندارد؛ طلبی که ۳۵ تا ۴۰ میلیارد تومان اعلام شده. در طول سال گذشته نماینده سابق ٧ میلیارد از طلب پیمانکار را با حواله ٧٠٠ تن قیر گرفت و بخشی از مسیر هم آسفالت شد.
و دوباره سکوت ...
اینها را گفتیم که تأکید کنیم اگر وزیر راه و شهر سازی به این مسئله ورود نکند این بن بست شکسته نخواهد شد.
بزرگی نام سربازان نشان دهنده عمق فاجعه بود، اما به یاد داشته باشیم که این گردنه در مسیری پرحادثه قرار دارد که هر روز آبستن تصادفات و حوادثی است که می‌تواند خانواده‌هایی را داغدار کند.
آقای وزیر راه و شهرسازی!
خودتان قضاوت کنید اصلاح گردنه‌ای با این حجم از خسارات و تلفاتی که در سطح ملی مطرح شده، دستور مقام رهبری و رئیس جمهور روی آن بوده و مسئولان استانی و شهرستانی از قوه مجریه و مقننه پیگیری مداوم داشته‌اند، چند سال باید طول بکشد؟
بررسی‌ها بیانگر آن است که ۱۱ کیلومتر این گردنه باقیمانده که ٩ کیلومتر آن زیر سازی و آماده آسفالت است و ٢ کیلومتر آن زیرسازی و آسفالت لازم دارد.
انتظار این است که از هر طریق و با استفاده از هر منبعی این اضطرار رفع شود؛ نکند تعلل موجب خساراتی شود که هیچکس پاسخگوی آن نباشد.
